Trądzik

Co to jest trądzik i jakie są jego przyczyny?

Trądzik pospolity (acne vulgaris) to choroba przewlekła spowodowana nieprawidłową pracą gruczołów łojowych. Nadmierne wydzielanie sebum powoduje powstawanie: torbieli ropnych umiejscowionych przede wszystkim w strefie T, czyli w obszarze brody, nosa i czoła. U osób dotkniętych tą przypadłością pojawiają się także zaskórniki oraz innego typu zmiany obejmujące nie tylko twarz, ale i inne okolice łojotokowe np. plecy lub dekolt.
 

Przyczyny trądziku

Przyczyny trądziku są różne, od obecności w skórze bakterii z gatunku Cutibacterium Acnes, przez zmiany hormonalne (wydzielanie łoju może być stymulowane przez zwiększoną produkcję androgenów), stres, niewłaściwą dietę, czynniki genetyczne, aż po nieprawidłową pielęgnację skóry. Mechanizm powstawania trądziku przedstawia się następująco: zwiększone wydzielanie łoju zatyka pory, w efekcie dochodzi do zablokowania aparatu włosowo-łojowego i gromadzenia się bakterii, co skutkuje przesadnym rogowaceniem mieszków włosowych. Szacuje się, że występowanie trądziku dotyczy ponad 80 proc. nastolatków i 8 proc. ludzi pomiędzy 35 a 44 rokiem życia, co czyni go najczęstszą chorobą skóry. W ostatnich latach obserwuje się nasilone zachorowania w populacji dorosłych (po 25 roku życia).

Rodzaje trądziku

W zależności od zmian widocznych na skórze oraz ich nasilenia w obrazie klinicznym wyodrębnia się różne rodzaje trądziku.
 

Trądzik pospolity (zwyczajny)

Trądzik pospolity można podzielić na:

• trądzik zaskórnikowy - charakteryzuje się występowaniem zaskórników otwartych i zamkniętych, bez wyraźnego stanu zapalnego;
• trądzik ropowiczy - cysty wypełnione ropą mają tendencje do grupowania się i ustępowania z pozostawieniem blizn;
• trądzik skupiony - to odmiana trądziku, na którą najczęściej zapadają panowie. Wykwity zajmują okolicę pachową, pachwinową i pośladki, przyjmując postać dużych zaskórników lub nacieków, którym towarzyszy stan zapalny;
• trądzik grudkowo-torbielowaty - może mieć łagodny, średnio nasilony i ciężki przebieg. Jego najcięższą postacią jest trądzik piorunujący, dla którego typowe są stany zapalne z tendencją do rozpadu.
   

Trądzik związany z przyjmowaniem steroidów anabolicznych

Z badań wynika, że może dotyczyć ponad połowy osób przyjmujących steroidy anaboliczne. Bywa pierwszą manifestacją trądziku lub jego klinicznym zaostrzeniem. Objawy trądzikowe skupione są zazwyczaj na twarzy, klatce piersiowej i grzbiecie. Ta odmiana choroby przeważnie gorzej odpowiada na leczenie i może postępować w kierunku trądziku skupionego lub piorunującego.
 

Trądzik różowaty

Trądzik różowaty ma charakter zapalny, nawrotowy i przewlekły. Dermatoza dotyczy najczęściej osób między 30 a 60 rokiem życia, zwłaszcza kobiet (wyjątkiem jest przerostowa odmiana schorzenia występująca głównie u mężczyzn).
 

Trądzik młodzieńczy

Zmiany trądzikowe nasilają się w wieku dojrzewania, a potem samoistnie ustępują. Wykwity grudkowe i zaskórniki tworzą się na twarzy i plecach.
 

Trądzik noworodkowy i niemowlęcy

O tym pierwszym mówimy, kiedy zmiany pojawiają się między 3. a 4. tygodniem życia dziecka. Natomiast trądzik niemowlęcy to choroba skóry, która może wystąpić w pierwszych miesiącach życia dziecka, zazwyczaj między 3 a 12 miesiącem. Zmiany skórne mają łagodny charakter i zwykle ustępują samoistnie w ciągu kilku tygodni. Powstawanie trądziku u najmłodszych tłumaczy się wpływem androgenów matczynych oraz hormonów steroidowych produkowanych przez noworodka lub używaniem w pielęgnacji olejów mineralnych. Z uwagi na czynniki wyzwalające pojawianie się zmian trądzikowych, wyodrębnia się: trądzik polekowy (jod, barbiturany, wit. B12), trądzik zawodowy (oleje, chlor, dziegcie) i trądzik kosmetyczny (ta odmiana trądziku powodowana jest stosowaniem specyfików zatykających ujścia gruczołów łojowych).

Jakie są objawy trądziku?

Wykwitem pierwotnym w trądziku pospolitym jest zaskórnik, o charakterze niezapalnym. Zaskórniki otwarte mają ujście, przez które na powierzchnie wydostaje się masa łojowa ze zrogowaciałym naskórkiem. Cechują się ciemnym zabarwieniem, ze względu na utlenianie się keratyny i gromadzenie melaniny. Z kolei zaskórniki zamknięte, są białe i trudno dostrzegalne. Powstają w wyniku nagromadzenia korneocytów w ujściu gruczołów łojowych. Zapalne zamiany trądzikowe to przede wszystkim: torbiele ropne, grudki, cysty i krosty. Niepożądane wypryski umiejscawiają się przede wszystkim w lokalizacjach łojotokowych, czyli: na twarzy – 99 proc., tułowiu – 60 proc. lub klatce piersiowej – 15 proc. Objawy trądziku różowatego to przede wszystkim:

• grudki,
• krostki,
• zaczerwienienia i przerosty w obrębie twarzy (nosa, policzków, brody i czoła).

Od czego zacząć leczenie trądziku?

Nieskazitelna cera to marzenie wielu osób, którego osiągnięcie może być pokrzyżowane przez trądzik. Jeśli zauważysz u siebie objawy trądziku pospolitego, pamiętaj, by nie wyciskać zmian zapalnych i nie korzystać z porad pochodzących z niepewnych źródeł. Internetowe wskazówki zamieszczane przez użytkowników różnego rodzaju portali mogą przynieść efekt odwrotny od zamierzonego. Jedynym właściwym postępowaniem jest wizyta u dermatologa. Tylko specjalista wyjaśni, jak powinna przebiegać właściwa pielęgnacja skóry trądzikowej i przepisze odpowiednią kurację. Zobacz, co może nasilać objawy kliniczne trądziku:

• podrażnienia skóry promieniowaniem ultrafioletowym,
• jedzenie ostrych potraw,
• stres,
• alkohol,
• niektóre leki (np. gilkokortykosteroidy).

Co dermatolodzy przypisują na trądzik?

Dermatolodzy przepisują pacjentom różne środki w zależności od rodzaju trądziku i indywidualnej sytuacji klinicznej. Leczenie trądziku pospolitego bazuje na retinoidach i antybiotykach. Retinoidy normalizują keratynizację i działają keratolitycznie oraz zapobiegają powstawaniu mikrozaskórników. Najczęstsze skutki uboczne związane z ich stosowaniem to: fotowrażliwość oraz pieczenie i suchość skóry. Z kolei antybiotyki kumulują się w ujściach mieszków włosowych i wykazują właściwości przeciwzapalne oraz rzecz jasna przeciwbakteryjne. Antybiotykami rekomendowanymi do stosowania miejscowego są klindamycyna, erytromycyna i minocyklina, a w ciężkich postaciach choroby także izotretynoina. Farmaceutyki z tej grupy bardzo często stosuje się w terapiach łączonych z: nadtlenkiem benzoilu, retinoidem miejscowym oraz cynkiem.

Lekarze zalecają również aplikowanie maści z kwasem salicylowym, który wykazuje działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne, ponadto zmniejsza produkcję sebum i przyczynia się do oczyszczania skóry. Pomocne okazuje się także leczenie miejscowe z użyciem kwasu azelainowego w postaci kremów. Powoduje on delikatne złuszczanie naskórka, zabija bakterie i redukuje wydzielanie treści w gruczołach łojowych. Pozostałe substancje wykorzystywane pomocniczo w terapii choroby to: siarka, tlenek cynku, niacynamid, rezorcynol i nikotynamid. W leczeniu miejscowym trądziku młodzieńczego wykorzystuje się kosmetyki z kwasami (mlekowym, salicylowym), maści i kremy oparte na pochodnych witaminy A.

Jakie są skuteczne metody na leczenie trądziku?

Tabletki, żele i maści stosowane w leczeniu trądziku pospolitego przepisane przez lekarza i stosowane zgodnie z zaleceniami, uznaje się za skuteczne metody terapii. W przypadku leków na trądzik przeznaczonych do miejscowej aplikacji bardzo istotne jest nakładanie ich na całą powierzchnię zmienionej chorobowo skóry. Nałożone punktowo nie spełniają swojego przeznaczenia, ze względu na obecność mikro zaskórników, niewidocznych gołym okiem, od których początek biorą zmiany trądzikowe.

Ile trwa leczenie trądziku?

Leczenie trądziku jest procesem wymagającym od pacjenta regularności i konsekwencji, ponieważ może zająć nawet kilka lat. Najczęściej dermatolog przepisuje kurację na 3 miesiące i po tym okresie ocenia jej efekty, przy czym pierwsze z nich pojawiają się zwykle po ok. 6 tygodniach. Jeszcze przed rozpoczęciem terapii należy mieć świadomość, że zmiany trądzikowe nie ustępują z dnia na dzień, a na początku stosowania leków może wydawać się nawet, że skóra jest w gorszej kondycji. Nie oznacza to jednak, że należy przerwać leczenie.

Zasady pielęgnacji skóry z trądzikiem pospolitym

Pielęgnacji skóry ma bardzo duże znaczenie dla powodzenia terapii. W warunkach domowych warto wspomagać się olejkami na trądzik np. rycynowym, herbacianym lub różanym oraz przemywaniem twarzy tonikiem z ogórka. Należy pamiętać o dokładnym zmywaniu pozostałości po makijażu, jednak nie z zastosowaniem mydła, ponieważ stymuluje ono gruczoły łojowe do produkcji łoju. Wskazane jest również wykonywanie delikatnego peelingu (zawierającego alfa-hydroksykwasy (AHA) lub beta-hydroksykwasy (BHA)). Skóra trądzikowa nie powinna być nadmiernie przesuszana. Pielęgnacji skóry trądzikowej powinna być przeprowadzana po uwzględnieniu rad dermatologa.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie trądziku?

Pacjenci odwiedzający gabinet dermatologa zadają sobie pytanie, czy ich problem kiedyś zniknie. Całkowite wyleczenie trądziku jest możliwe, szczególnie jeśli kuracja zostanie wdrożona odpowiednio wcześnie. Trądzik ropowiczy, skupiony, czy odwrócony niesie za sobą zwiększone ryzyko powstawania blizn, dlatego nie należy bagatelizować objawów i jak najszybciej udać się do lekarza, zwłaszcza że różne rodzaju trądziku mogą wymagać odmiennego leczenia. Trądzik młodzieńczy znika zwykle samoistnie po okresie dojrzewania. A trądzik niemowlęcy po ok. 2-4 miesiącach właściwej pielęgnacji skóry.

Co trzeba zrobić po zakończeniu leczenia?

Pozbycie się trądziku niekoniecznie musi oznaczać koniec walki o zdrowy wygląd skóry. Przebarwienia pozapalne i blizny potrądzikowe mogą stać na przeszkodzie radości z zakończonej terapii. W takich wypadkach warto poprosić o radę dermatologa, który poza kremami i żelami może zasugerować pacjentowi poddanie się określonym zabiegom np.: laserowemu usuwaniu blizn, mezoterapii mikroigłowej, mikrodermabrazji, lub peelingom chemicznym.

Należy też dołożyć wszelkich starań, by wyeliminować wszystkie możliwe przyczyny trądziku takie jak: narażenie na stres i niewłaściwa pielęgnacji skóry. Jeśli za problem odpowiadają zmiany hormonalne, konieczne może okazać się przyjmowanie leków. Niezmiernie ważne jest także wykluczenie z jadłospisu wysokoprzetworzonych produktów oraz smażonych, tłustych i pikantnych dań. Po zakończeniu leczenia należy stosować dermokosmetyki dostępne w aptece o działaniu nawilżającym i łagodzącym.

FAQ

Źródła:

1. Nowicki, R. J.; Majewski S. Dermatologia i choroby przenoszone drogą płciową. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019.
2. Jabłońska S., Majewski S., Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2022.
3. Narbutt J., Skibińska M. W gabinecie lekarza specjalisty. Dermatologia. Nowoczesne leczenie ogólne w dermatologii cz. 1 i 2, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2020.
4. Oge' LK, Broussard A, Marshall MD. Acne Vulgaris: Diagnosis and Treatment. Am Fam Physician. 2019 Oct 15;100(8):475-484. PMID: 31613567.