Czym jest przedwczesny wytrysk? Przyczyny i leczenie zaburzenia erekcji

Czym jest przedwczesny wytrysk?

Przedwczesny wytrysk jest drugim najczęściej występującym zaburzeniem seksualnym u mężczyzn (na pierwszym miejscu są zaburzenia wzwodu). Pod tym pojęciem rozumie się niemożność powstrzymania ejakulacji przed uzyskaniem satysfakcji seksualnej. Do wytrysku dochodzi wkrótce po lub nawet przed rozpoczęciem penetracji, co znacząco utrudnia prowadzenie zadowalającego życia intymnego.

Dokładna klasyfikacja i kryteria rozpoznania tego zaburzenia mogą przysporzyć nieco trudności. Istnieje kilka systemów diagnostycznych, które mają na celu określenie, od którego momentu mowa jest o patologii wymagającej dokładniejszej uwagi specjalisty i konieczne jest leczenie farmakologiczne, a kiedy przedwczesny wytrysk jest jedynie sytuacyjnie uwarunkowanym wariantem osobniczej normy.

Warto pamiętać, że wczesna ejakulacja u młodych mężczyzn, którzy dopiero zaczynają aktywność seksualną, jest zjawiskiem normalnym. Podczas inicjowania kontaktów z nową partnerką/partnerem sporadyczna utrata kontroli nad wytryskiem może powracać. Z wiekiem fizjologicznie problem zanika, a długość stosunków ulega wydłużeniu.

Wytrysk przedwczesny - klasyfikacja zaburzenia

Tak naprawdę przedwczesny wytrysk może oznaczać kilka różnych zaburzeń. W ich klasyfikacji przydatne jest pojęcie IELT, czyli wewnątrzpochwowego czasu opóźnienia wytrysku. Problematyka przedwczesnego wytrysku może dotyczyć także innych form kontaktów seksualnych lub masturbacji, natomiast termin IELT jest najczęściej używany. Oznacza on czas, jaki upływa od rozpoczęcia penetracji do wytrysku wewnątrz pochwy.

Obecnie wyróżnia się następujące rodzaje przedwczesnego wytrysku:

• Przedwczesny wytrysk pierwotny - zdolność opóźniania wytrysku jest zaburzona przez całe życie od momentu inicjacji seksualnej, IELT jest bardzo krótki, w większości przypadków poniżej jednej minuty (a czasem wytrysk następuje nawet przed penetracją) i nie zależy od sytuacji.
• Przedwczesny wytrysk wtórny - przedwczesny wytrysk pojawią się w pewnym okresie życia, a w patogenezie często udział biorą czynniki somatyczne.
• Odmiana naturalnego przedwczesnego wytrysku - nie jest to choroba, ale odmiana prawidłowej sprawności seksualnej; przedwczesny wytrysk występuje nieregularnie.
• Zaburzenia przypominające przedwczesny wytrysk - obecne są subiektywne odczucia skrócenia czasu stosunku seksualnego (IELT), ale obiektywnie zachowany jest prawidłowy czas wytrysku; takie zaburzenie może wynikać z nierealistycznych oczekiwań wobec podejmowanej aktywności seksualnej.

Przyczyny przedwczesnego wytrysku – co jest powodem szybkiej ejakulacji?

Przyczyny przedwczesnego wytrysku mogą być różnorodne i dotyczą zarówno sfery psychicznej, jak i somatycznej. Zdarza się także, że u jednego mężczyzny u podłoża zbyt szybkiej ejakulacji leży kilka czynników etiologicznych, które nakładają się na siebie i prowadzą do zaburzeń seksualnych. Aby zidentyfikować źródło problemu, konieczna może być pomoc specjalisty, który przeprowadzi dokładną diagnostykę.

Prawidłowe rozpoznanie i określenie co spowodowało przedwczesny wytrysk, ma niekiedy ogromny wpływ na skuteczność leczenia. Zrozumienie własnych potrzeb, uzyskanie wglądu w przyczyny przeżywanych emocji są kluczowe w procesie psychoterapeutycznym, gdy to czynniki psychogenne odpowiadają za wytrysk przedwczesny. Z kolei dokładna diagnoza chorób somatycznych pozwala na skuteczne działanie i rozwiązanie problemu.

Z tego powodu warto poznać przyczynę przedwczesnego wytrysku.

Podłoże psychogenne

Zaburzenia ejakulacji, w tym przedwczesny wytrysk, bardzo często mają podłoże psychiczne. Nierzadko jest to chroniczny stres, który może dotyczyć życia zawodowego, rodzinnego lub wynikać z bardziej złożonych problemów osobistych. Ciągłe napięcie psychiczne przekłada się na nieprawidłowości w aktywności seksualnej, co sprawia, że mogą się pojawić także inne zaburzenia seksualne:

• obniżenie libido,
• zaburzenia erekcji,
• zmniejszenie przyjemności ze stosunków płciowych.

Niebagatelny wpływ na wystąpienie przedwczesnego wytrysku mają także zaburzenia relacji partnerskich oraz nierealne oczekiwania wobec własnych możliwości seksualnych, co często wynika z niewielkiej wiedzy w zakresie kontaktów seksualnych i braku komunikacji w związku. Często też brak doświadczeń seksualnych potęguje obawę o niesprawdzeniu się w sferze intymnej. Wśród innych czynników prowadzących do przedwczesnego wytrysku, a wynikających z aktualnej relacji partnerskiej można wymienić:

• nieregularne współżycie,
• okresy dłuższej abstynencji seksualnej,
• niedopasowanie w zakresie potrzeb seksualnych,
• brak stałego partnera.

W części przypadków, aby znaleźć przyczynę przedwczesnego wytrysku, należy sięgnąć głębiej i zastanowić się, czy w życiu mężczyzny nie pojawiły się wydarzenia, które rzutują na relacje partnerskie i ogólną satysfakcję z podejmowanej aktywności seksualnej. Lęk, który uznaje się za jeden z głównych czynników etiologicznych przedwczesnego wytrysku, może wynikać ze wcześniejszych niepowodzeń w relacjach. Także traumatyczne doświadczenia seksualne, takie jak molestowanie w przeszłości, wywierają ogromny wpływ na całokształt dobrostanu psychicznego, a w tym na ogólnie pojętą sprawność seksualną.

Zaburzenia lękowe towarzyszące zbyt szybkiej ejakulacji mogą również mieć swoje źródło w utrwalonych cechach osobowości, takich jak:

• introwersja,
• chwiejność emocjonalna,
• skłonność do rozmyślań i poczucia winy,
• oraz nadmierna kontrolna własnych emocji.

Niska samoocena i słabe zrozumienie własnych potrzeb to kolejne czynniki psychogenne, które mogą prowadzić do przedwczesnego wytrysku. Zdarza się, że towarzyszą im zaburzenia nastroju (np. depresja), zaburzenia nerwicowe i inne problemy natury psychicznej.

Szukając przyczyny zaburzeń wytrysku, czasem warto zastanowić się nad rozwojem psychoseksualnym danego mężczyzny. Rygoryzm w środowisku rodzinnym, nieudane małżeństwo rodziców, antyseksualna atmosfera panująca w domu rodzinnym, problemy w komunikacji i wrogość między członkami rodziny są często wymieniane jako przyczyny psychogenne prowadzącego do rozwoju zaburzeń seksualnych. Także niechęć i negatywne podejście wobec własnej seksualności lub płci (częstokroć zintensyfikowane przez postawę rodziców) doprowadzają do wewnętrznego konfliktu i problemów w sferze seksualnej.

Podłoże somatyczne

Czasami trudno jednoznacznie określić, jakie czynniki somatyczne wywołały przedwczesny wytrysk, w innych przypadkach diagnoza jest dość szybko stawiania. Somatyczne podłoże tego zaburzenia najczęściej dotyczy wtórnego wytrysku przedwczesnego, czyli takiego, który pojawił się w trakcie życia mężczyzny.

Wśród organicznych schorzeń, jakie mogą być przyczyną przedwczesnego wytrysku, na pierwszym miejscu warto wymienić zaburzenia endokrynologiczne. Może to być deregulacja pracy tarczycy, która klinicznie objawia się jako niedoczynność lub nadczynność tarczycy. W tym przypadku odpowiednie leczenie farmakologiczne nawet skąpoobjawowych postaci choroby może przynieść znaczącą poprawę w zakresie funkcji seksualnych. Czynność tarczycy można łatwo określić przy pomocy oznaczenia poziomu TSH we krwi. Inną endokrynologiczną przyczyną przedwczesnego wytrysku są nieprawidłowości w wydzielaniu prolaktyny i testosteronu.

Kolejną grupą zaburzeń są choroby układu moczowo-płciowego, przede wszystkim dotyczące gruczołu krokowego. Może to być przewlekłe zapalenie prostaty, przerost prostaty i zapalenie cewki moczowej. Warto też wspomnieć, że często zaburzenia erekcji towarzyszą przedwczesnemu wytryskowi.

Schorzenia układu sercowo-naczyniowego (miażdżyca, udar mózgu) także wymienia się wśród możliwych mechanizmów patofizjologicznych, które powodują przedwczesny wytrysk.

Pewną specyficzną grupą somatycznych czynników są osobiste uwarunkowania anatomiczne, co może oznaczać np. nadmierną wrażliwość prącia, krótkie wędzidełko lub nadmierne rozgałęzienie nerwu grzbietowego.

Czasami przyczyna nie jest łatwo uchwytna. Szczególnie w przypadku pierwotnego przedwczesnego wytrysku zwraca się uwagę na neurobiologiczne czynniki. Najnowsze badania sugerują, że u części mężczyzn problem może być uwarunkowany genetycznie, pojawiły się też hipotezy o roli nadwrażliwości pewnych receptorów (w szczególności w układzie serotoninowym) w patogenezie zaburzenia.

Przedwczesny wytrysk – do jakiego lekarza zgłosić się z tym problemem?

Mężczyźni cierpiący na przedwczesny wytrysk powinni w pierwszej kolejności udać się do seksuologa lub urologa. W zależności od źródła zaburzenia, konieczna może być konsultacja u psychiatry - gdy czynniki psychologiczne odgrywają dużą rolę u danego pacjenta - albo wizyta u lekarza pierwszego kontaktu, który zadecyduje o dalszym postępowaniu w przypadku problemów somatycznych.

Przedwczesny wytrysk - leczenie

Istnieją różnorodne podejścia terapeutyczne do tego zaburzenia. W leczeniu przedwczesnego wytrysku należy wziąć pod uwagę preferencje mężczyzny, towarzyszące schorzenia oraz możliwą przyczyną z uwzględnieniem zróżnicowanych czynników mogących leżeć u podłoża zaburzeń seksualnych.

Niestety, wielu chorych nie zgłasza się do lekarza, co opóźnia rozpoznanie. Warto jednak wiedzieć, że prawidłowe leczenie cechuje się wysoką szansę na pozbycie się zaburzenia i osiągnięcie satysfakcji seksualnej.

Farmakoterapia (doustna i miejscowa)

Leczenie farmakologiczne najczęściej wykorzystuje leki przeciwdepresyjne należące do inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) oraz trójcyklicznych leków przeciwdepresyjnych (TLPD). Leczenie lekami z tej grupy sprawia, że podnosi się próg pobudliwości prącia, a mężczyzna odzyskuje kontrolę nad wytryskiem. Z TLPD najczęściej wykorzystuje się klomipraminę, a z SSRI sertralinę, fluoksetynę oraz paroksetynę. Należy jednak zachować ostrożność u pacjentów, u których zdiagnozowano zaburzenia wzwodu, bo inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny mogą je nasilać.

Nowym lekiem, coraz powszechniej stosowanym jest dapoksetyna, który również należy do grupy SSRI, jednak wyróżnią się krótkim czasem działania. To sprawia, że nie nadaje się na lek na zaburzenia nastroju, ale doskonale sprawdza się w leczeniu przedwczesnego wytrysku w postaci do stosowania doraźnego.

Inną grupą leków są inhibitory fosfodiesterazy typu 5, stosowane przede wszystkim w leczeniu zaburzeń erekcji. Do tej grupy należy np. sildenafil, tadalafil i wardenafil. Są one szczególnie przydatne u pacjentów z towarzyszącymi zaburzeniami erekcji.

Z kolei leki stosowane miejscowo zmniejszają wrażliwość prącia, co opóźnia czas wystąpienia ejakulacji. Nakłada się je na żołądź penisa przed rozpoczęciem stosunku. Przykładowym preparatem jest żel oraz aerozol na bazie lidokainy i prilokainy.

Psychoterapia

U mężczyzn, u których występuje przedwczesny wytrysk, należy rozważyć psychoterapię. Szczególnie polecana jest terapia behawioralna oraz terapia par.

Inne możliwości leczenia

Inną techniką, która może pomóc wydłużyć stosunek seksualny, są odpowiednie ćwiczenia. Ich celem jest nauka wykonywania ruchów łagodnych i prawidłowego rozpoznawania własnego napięcia seksualnego. Przykładowo, gdy podczas stosunku narasta podniecenie, a mężczyzna czuje, że zbliża się wytrysk, należy zaprzestać wykonywania ruchów i odczekać chwilę. Pomocne mogą być także ćwiczenia mięśni Kegla.

FAQ

Kiedy mówimy o przedwczesnym wytrysku?

Zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 wytrysk przedwczesny charakteryzuje się następującymi cechami:

• wytrysk następuje przed rozpoczęciem lub w bardzo krótkim czasie od rozpoczęcia penetracji pochwy bądź innej stymulacji seksualnej;
• brak odczuwanej kontroli lub ograniczona kontrola nad wytryskiem;
• zaburzenie pojawia się epizodycznie lub stale przez co najmniej kilka miesięcy i wiąże się z istotnym stresem.

Do jakiego lekarza udać się z przedwczesnym wytryskiem?

Na początku najlepiej udać się do urologa lub seksuologa, który zdiagnozuje wytrysk przedwczesny. Leczenie farmakologiczne może jednak zostać przepisane przez każdego specjalistę. W niektórych przypadkach pomocna może być konsultacja z psychiatrą.

Czy zaburzenia erekcji mogą występować razem z przedwczesnym wytryskiem?

U niektórych mężczyzn może występować kilka zaburzeń seksualnych naraz, dotyczy to także współwystępowania zaburzeń erekcji i przedwczesnego wytrysku. U tych pacjentów lekiem, który rozwiąże oba problemy, może być inhibitor fosfodiesterazy typu 5 (np. sildenafil lub tadalafil).

Źródła

1. Gałecki P, Szulc A. Psychiatria. Edra Urban & Partner; 2018.
2. Rybakowski J. Psychofarmakologia kliniczna. PZWL Wydawnictwo Lekarskie; 2022.
3. Haczyński J. Przyczyny i leczenie wytrysku przedwczesnego. Psychiatria Po Dyplomie. 2022;(3).
4. Jannini EA, McMahon CG, Waldinger MD. Premature ejaculation: From etiology to diagnosis and treatment. Springer; 2013.