Antydepresanty — skutki uboczne przyjmowania leków na depresję. Czy są groźne?

Leki antydepresyjne — jak działają?

Antydepresanty działają na mózg poprzez modyfikację poziomów neuroprzekaźników - substancji chemicznych, takich jak serotonina, noradrenalina i dopamina, które odgrywają kluczową rolę w regulacji nastroju, emocji i funkcji poznawczych. Celem większości dostępnych leków przeciwdepresyjnych jest zwiększenie dostępności i aktywności wspomnianych neuroprzekaźników w mózgu, co skutkuje ogólną poprawą samopoczucia chorego.

Antydepresanty są stosowane nie tylko w leczeniu depresji, ale także w terapii innych schorzeń psychicznych, takich jak: zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, fobie społeczne, lęki napadowe, zespoły lękowo-depresyjne czy zespoły stresu pourazowego. Ponadto, niektóre antydepresanty, takie jak inhibitory MAO (monoaminooksydazy), mogą być stosowane w leczeniu alkoholizmu, dzięki ich działaniu zmniejszającemu pragnienie alkoholu i stabilizującemu sferę emocjonalną. Działanie antydepresantów jest złożone i zależy od rodzaju leku oraz indywidualnych reakcji pacjenta, dlatego też lekarz dobiera terapię antydepresyjną w sposób spersonalizowany, biorąc pod uwagę specyficzne potrzeby i objawy.

Rodzaje leków antydepresyjnych

Dzięki postępowi medycyny powstają coraz bardziej skuteczne i bezpieczne preparaty stosowane w leczeniu zaburzeń psychicznych. Leki antydepresyjne dzielimy, uwzględniając ich mechanizm działania. Do największej grupy leków antydepresyjnych dostępnych obecnie na rynku należą inhibitory wychwytu zwrotnego neuroprzekaźników, które hamują wychwyt zwrotny serotoniny, noradrenaliny i dopaminy w ośrodkowym układzie nerwowym, dzięki czemu ilość tych hormonów w mózgu jest większa, a to poprawia samopoczucie pacjenta. Do inhibitorów wychwytu zwrotnego zaliczamy:

• trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD) np. klomipramina, amitryptylina, dezipramina;
• selektywne inhibitory wychwytu serotoniny (SSRI) np. escitalopram, paroksetyna, fluoksetyna, sertralina;
• inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny (SNRI) np. wenlafaksyna, fluoksetyna;
• czteropierścieniowe leki przeciwdepresyjne np. maprotylina;
• inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy (NDRI) np. bupropion, amineptyna.

Inne grupy należące do leków przeciwdepresyjnych to m.in. inhibitory monoaminooksydazy, z których jedynym stosowanym w farmakoterapii depresji jest moklobemid. Jego działanie polega na blokowaniu enzymu rozkładającego neuroprzekaźniki, a co za tym idzie zwiększeniu ich stężenia w mózgu, co pozwala skutecznie walczyć z objawami zaburzeń depresyjnych.

Do stosowanych środków przeciwdepresyjnych przepisywanych na receptę przez specjalistów psychiatrii zaliczamy m.in.:

• Setaloft 50 mg;
• Paroxinor;
• Bioxetin;
• Efectin ER 150;
• Symfaxin ER;
• Mobemid;
• Bupropion Neuraxpharm;
• Duloxetine Sandoz;
• Amitryptilinum VP;
• Trittico CR;
• Pregabalin Accord;
• Citaxin.

Wskazania do stosowania leków antydepresyjnych

Głównym wskazaniem do przyjmowania leków antydepresyjnych jest oczywiście depresja, ale warto wiedzieć, że nie jest to jedyna choroba, w której leki te znajdują zastosowanie. Mnóstwo osób zmaga się z różnymi zaburzeniami psychicznymi, które zawsze powinny być skonsultowane z psychiatrą, a wprowadzenie odpowiedniej farmakoterapii może wspomóc walkę z problemem. Antydepresanty przepisywane są pacjentem w celu leczenia m.in. zaburzeń lękowych, fobii społecznych, zespołu stresu pourazowego, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, lęków napadowych, a nawet bezsenności.

Leki przeciwdepresyjne — czy są bezpieczne?

Farmakoterapia depresji przy użyciu leków antydepresyjnych uznawana jest za bezpieczną, zwłaszcza gdy środki stosowane są zgodnie z zaleceniami, a postępy w leczeniu monitorowane i konsultowane ze specjalistą. Jednak należy pamiętać, że tak jak każdy rodzaj leków, również i antydepresanty mogą prowadzić do pojawienia się efektów ubocznych oraz wywoływać niepożądane reakcje na skutek interakcji z innymi substancjami. Skutki uboczne towarzyszą wielu pacjentom w leczeniu depresji, ale mogą wystąpić z różnym nasileniem. Jeśli chory doświadcza silnych dolegliwości związanych z przyjmowaniem antydepresantów, powinien natychmiast skontaktować się z lekarzem w celu uzyskania profesjonalnej porady, dostosowania terapii lub zmiany leków na takie, które będą lepiej tolerowane.

Antydepresanty — skutki uboczne

Leczenie depresji w większości przypadków wiąże się z wystąpieniem skutków ubocznych, które pojawiają się w pierwszych tygodniach terapii, po czym następuje poprawa. Psychiatra wypisujący odpowiednie leki powinien poinformować pacjenta o najczęstszych działaniach niepożądanych i poradzić, aby kontynuować przyjmowanie antydepresantów, mimo uciążliwych objawów i nie przerywać leczenia na własną rękę.

Efekty uboczne różnią się w niewielkim stopniu wśród różnych grup leków przeciwdepresyjnych. Selektywne inhibitory wychwytu serotoniny oraz inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny mogą przyczyniać się do wystąpienia niechcianych symptomów, takich jak:

• uczucie zmęczenia;
• drżenie mięśni;
• nadmierna senność;
• biegunki lub zaparcia;
• bóle głowy;
• bóle brzucha, zaburzenia trawienia;
• spadek libido;
• zmniejszony apetyt;
• niepokój, lęk;
• zaburzenia erekcji.

Natomiast trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne powodują u niektórych pacjentów:

• suchość w ustach;
• zaparcia;
• wzmożona potliwość;
• przyrost masy ciała;
• problemy w oddawaniu moczu;
• zawroty głowy;
• zaburzenia rytmu serca, takie jak tachykardia (przyspieszenie czynności serca) i kołatanie.

Oprócz wyżej wymienionych możliwych skutków ubocznych inhibitory monoaminooksydazy (IMAO) mogą dodatkowo wywoływać nudności i wymioty, a także bezsenność.

Co zrobić w przypadku silnych skutków ubocznych antydepresantów?

Stosowanie antydepresantów u wielu osób wiąże się z wystąpieniem skutków ubocznych szczególnie w pierwszych tygodniach od rozpoczęcia leczenia. W przypadku zaobserwowania u siebie objawów niepożądanych o dużym nasileniu nie należy od razu samemu odstawiać leku, ponieważ może to skutkować zespołem odstawiennym. Najlepszym rozwiązaniem w takiej sytuacji jest szybka konsultacja z lekarzem, który oceni stan pacjenta i rozważy modyfikację dawki lub zmianę leku na inny.

Antydepresanty — z czym nie można łączyć?

Leki stosowane w leczeniu depresji mogą mieć niebezpieczne interakcje z innymi lekami oraz różnymi substancjami, z którymi mamy do czynienia w codziennym życiu. Antydepresantów nie można przede wszystkim łączyć z alkoholem i każdy pacjent powinien być o tym poinformowany przez lekarza, zanim rozpocznie terapię. Picie alkoholu może zmniejszać skuteczność leczenia, nasilać objawy depresji oraz intensyfikować efekty uboczne.

Jednym z groźnych powikłań, które powstaje na skutek łączenia selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) z innymi lekami, zwiększającymi poziom serotoniny w organizmie jest zespół serotoninowy. Rozwija się on bardzo szybko i może prowadzić nawet do zgonu. Aby uniknąć tego zagrażającego życiu stanu, podczas przyjmowania SSRI nie powinno się jednocześnie stosować: tramadolu, dekstrometorfanu, difenhydraminy, tryptanów, metoklopramidu, selegiliny, innych leków przeciwdepresyjnych, które blokują wychwyt serotoniny, amfetaminy i jej pochodnych, a także niektórych suplementów diety, w których skład wchodzą m.in. wyciągi z dziurawca lub żeń-szenia.

Jak antydepresanty wpływają na ciążę?

Decyzję o zastosowaniu leków przeciwdepresyjnych w ciąży należy zawsze podejmować indywidualnie, na podstawie danych z odpowiednich badań i sytuację kliniczną pacjentki. Najczęściej przyjmuje się, że jeśli kobieta leczyła się na depresję przed ciążą, powinna kontynuować terapię, zwłaszcza że jej przerwanie może być czynnikiem ryzyka rozwoju depresji okołoporodowej - niebezpiecznej zarówno dla matki, jak i dziecka. Za leki antydepresyjne bezpieczne w ciąży uznaje się farmaceutyki z grupy SSRI, przede wszystkim sertraliny (Asertin, Zoloft). Alternatywą dla sertraliny jest terapia paroksetyną (Arketis, Apo-Parox, ParoGen). W razie przeciwwskazań do ich stosowania można rozważyć użycie trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych.

Czym grozi nagłe odstawienie antydepresantów?

Skutki uboczne nagłego odstawienia antydepresantów określa się jako tzw. zespół odstawienny. Do objawów odstawienia należą:

• zaostrzenie symptomów depresji, lęku, niepokoju;
• nagłe pogorszenie samopoczucia;
• drażliwość, nadmierna emocjonalność;
• zaburzenia snu - bezsenność lub koszmary senne;
• spowolnienie lub nadmierna aktywność ruchowa;
• bóle brzucha, biegunki, wymioty;
• osłabienie, bóle mięśni, uczucie rozbicia (objawy grypopodobne);
• uderzenia gorąca i wzmożona potliwość.

Nagłe odstawienie leków antydepresyjnych prowadzi do nasilenia objawów depresji i może być niebezpieczne dla zdrowia, dlatego stopniowe zmniejszanie dawek po konsultacji z lekarzem jest kluczowe w celu uniknięcia zespołu odstawiennego i bezpiecznego zakończenia farmakoterapii.

Czy leki antydepresyjne zwiększają ryzyko samobójstwa?

Podczas pierwszych tygodni terapii antydepresyjnej w niektórych przypadkach może wystąpić pewne ryzyko samobójstwa, szczególnie u młodych osób, którym myśli samobójcze towarzyszyły jeszcze przed rozpoczęciem leczenia. Dzieje się tak, ponieważ leki przeciwdepresyjne w początkowej fazie mogą zwiększać poziom energii i aktywności chorego przy wciąż obniżonym nastroju. Pacjenci więc w dalszym ciągu czują smutek, przygnębienie i bezradność, natomiast motywacja do działania wzrasta, co niekiedy może prowadzić do podjęcia próby odebrania sobie życia.

Należy jednak podkreślić, że korzyści z terapii antydepresyjnej zdecydowanie przeważają nad potencjalnym ryzykiem samobójstw, a odpowiednio dobrane leczenie i częste konsultacje z psychiatrą znacząco poprawiają jakość życia osób dotkniętych depresją.

Antydepresanty a alkohol

Leków przeciwdepresyjnych nie należy łączyć z alkoholem, ponieważ taka kombinacja nie tylko zmniejsza skuteczność leczenia depresji, ale może być to też bardzo niebezpieczne dla zdrowia. Łączenie antydepresantów i alkoholu nasila negatywne działanie obu tych substancji, przez co stają się one dużo bardziej toksyczne dla organizmu. Alkohol sam w sobie jest „depresantem”, co znaczy, że działa depresyjnie na układ nerwowy, dlatego spożywanie napojów wysokoprocentowych podczas stosowania terapii antydepresyjnej może nasilać objawy choroby i powodować zwiększoną senność, lęk, niepokój czy zaburzenia pamięci. Z drugiej zaś strony lek przeciwdepresyjny zwiększa toksyczność alkoholu i jego niekorzystny wpływ na funkcje poznawcze i motoryczne, co może wywołać zaburzenia koncentracji i koordynacji ruchowej, spowolnienie procesów myślowych, zachowania agresywne.

To, jak niebezpieczna może być reakcja po połączeniu alkoholu z antydepresantami, zależy też od rodzaju i dawki leku. Niektóre grupy leków przeciwdepresyjnych mogą wprawdzie powodować minimalne skutki uboczne po spożyciu alkoholu, jednak w każdej sytuacji wskazana jest wstrzemięźliwość od napojów alkoholowych.

Antydepresanty a prowadzenie pojazdów

Antydepresanty stosowane w leczeniu zaburzeń depresyjnych mogą znacząco upośledzać sprawność psychomotoryczną, dlatego prowadzenie pojazdów czy też obsługa maszyn nie jest wskazana podczas terapii, a zwłaszcza na początku leczenia, kiedy organizm dopiero przystosowuje się do działania tego typu leków. Wszystko jednak zależy od indywidualnej tolerancji i wrażliwości na stosowane środki, z racji tego pacjenci po kilku tygodniach przyjmowania antydepresantów powinni ocenić swoją sprawność i szybkość reakcji na otaczające bodźce, a dopiero potem podjąć ewentualną próbę prowadzenia samochodu.

FAQ