Depresja u dzieci – jak rozpoznać i jak reagować?

Co to jest depresja dziecięca?

Depresja dziecięca to choroba psychiczna zaliczana do zaburzeń nastroju (zaburzeń afektywnych). Choć dzieciństwo stereotypowo kojarzy się z brakiem problemów i totalną beztroską, depresja dziecięca występuje bardzo często. Choroba ta zajmuje jedno z czołowych miejsc wśród problemów medycznych w tej grupie wiekowej. Szacuje się że na depresję zapadnie do 20% osób przed ukończeniem 18 rż. Ponadto zachorowanie na depresję w wieku dziecięcym wiąże się z dużym prawdopodobieństwem nawrotów, nawet do 70%. Pojawienie się depresji w wieku dziecięcym niesie również wyższe ryzyko wystąpienia innych chorób psychicznych np.  zaburzeń lękowych.

Czytaj też: zaburzenia adaptacyjne – przyczyny, objawy, leczenie

Przyczyny depresji u dzieci i młodzieży

Uważa się, że pojawienie się depresji w wieku dziecięcym zależy od wielu czynników. Wśród nich wymienia się: genetyczne, środowisko rodzinne, czynniki osobowe i trudne doświadczenia życiowe. Ogromne znaczenie w powstawaniu zaburzeń depresyjnych u dzieci mają geny. Występowanie depresji u rodziców 3-krotnie zwiększa szanse na pojawienie się jej u dziecka. Według badań poziom dziedziczenia zaburzeń depresyjnych wynosi przynajmniej 50%. Od rodziców dziedziczymy także pewne cechy osobowościowe, np. sposób reagowania na stres, mający duże znaczenie w powstawaniu zaburzeń depresyjnych.

Czytaj też: na czym polega skala depresji Becka?

Istotną rolę pełnią także rodzinne czynniki ryzyka: konflikty i niezgodę w rodzinie, „niespójność” rodziny, niski status socjoekonomiczny, śmierć jednego z rodziców, przemoc, wykorzystywanie i nadużycia seksualne w rodzinie, zaniedbywanie dziecka, nadużywanie substancji psychoaktywnych.

Wśród czynników osobowych zwraca się szczególną uwagę na wysoki lęk dziecka, niską samoocenę, niskie osiągnięcia szkolne, niskie umiejętności społeczne i wysoki perfekcjonizm.

Do zaburzeń depresyjnych mogą doprowadzić trudne wydarzenia życiowe. Wyniki badań pokazują, że 60-70% osób przed pierwszym epizodem depresji, doświadczyło silnie stresującego zdarzenia. Najczęściej są to: śmierć rodzica lub przyjaciela, rozwód, samobójstwo bliskiej osoby, utrata przyjaciela. Z kolei dostępność rodziców i ich wrażliwość na potrzeby dziecka, atmosfera pełna akceptacji i wsparcia może chronić dziecko przed pojawieniem się zaburzeń depresyjnych.

Depresja u dzieci – objawy

Objawy depresji u dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym obejmują przede wszystkim długotrwały smutek, zaburzenia nastrojów i żal. Pojawiają się także objawy tzw. wegetatywne takie jak: bezsenność, utrata apetytu. Wśród zaburzeń zachowania można zaobserwować hiperaktywność, napady wściekłości, brak zabawy. Może pojawić się również moczenie nocne, koszmary i charakterystyczne zachowania autodestruktywne np. uderzanie głową o ścianę, agresja i złość. Mogą pojawić się również objawy somatyczne np. bóle brzucha czy głowy lub nieokreślone złe samopoczucie. Jeżeli pojawiają się takie objawy, powinny one skłonić rodziców do bacznej obserwacji dziecka, a także kontaktu z psychologiem lub pedagogiem.

Czytaj też: zespół przewlekłego zmęczenia (CFS) – przyczyny, objawy, leczenie

U dzieci w wieku nastoletnim obserwujemy zachowania aspołeczne, trudności w podejmowaniu decyzji, negatywne wyobrażenia na temat siebie i swojego ciała, zachowania buntownicze (wagarowanie, ucieczki z domu), trudności w nauce. Często dochodzi od myśli samobójczych. Można zaobserwować żartowanie na temat śmierci lub tworzenie sztuki z wykorzystaniem tego motywu (np. pisanie wierszy).

Depresja u dzieci – leczenie. Rola rodziny w leczeniu depresji

Leczenie zaburzeń depresyjnych u dzieci i młodzieży powinno być kompleksowe i obejmować: psychoterapię, psychoedukację dzieci i rodzin oraz farmakoterapię. Skuteczną formą terapii jest terapia behawioralna, poznawczo-behawioralna oraz rodzinna. W toku leczenia ważna jest psychoedukacja, która dostarczy dziecku i rodzicom informacji na temat objawów i przyczyn depresji, metod leczenia i, co ważne, sposobów postępowania w sytuacji nawrotu choroby. Farmakoterapię należy rozważyć gdy nasilenie objawów jest znaczne i wpływa na codzienne funkcjonowanie dziecka. Najczęściej stosuje się leki przeciwdepresyjne z grupy inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI). Każdorazowo decyzję o podaniu odpowiednich leków podejmuje lekarz psychiatra.

Czytaj też: depresja w ciąży – jak sobie z nią poradzić?

Jak zapobiegać depresji u dzieci?

Nie zawsze jesteśmy w stanie zapobiec wystąpieniu depresji u naszego dziecka. Występuje szereg przyczyn depresji na które zwyczajnie nie mamy wpływu. To co może uchronić nasze dziecko w pewnym stopniu, to stworzenie w domu rodzinnym atmosfery pełnej ciepła, zrozumienia i akceptacji. Warto spędzać czas z dzieckiem i być uważnym na jego problemy. Jeśli dostrzegamy objawy depresyjne nie należy zwlekać i warto jak najszybciej zgłosić się po profesjonalną pomoc. Nie umniejszamy objawom i cierpieniu dziecka. Depresja dziecięca to nie gorszy humor czy „wydziwianie dziecka”. Jest to prawdziwa choroba którą bezwzględnie należy leczyć.