Jakie są choroby związane z nadwagą?

Otyłość – charakterystyka oraz klasyfikacja

Otyłość definiuję się jako nadmiernie nagromadzoną tkankę tłuszczową, która warunkuje zwiększenie się masy ciała znacznie powyżej prawidłowych wartości. Otyłość została oficjalnie uznana za chorobę oraz wpisana na listę Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób, co wiąże się z obowiązkiem jej rozpoznawania oraz leczenia. Otyłość oraz nadwaga prowadzi do negatywnych następstw zarówno psychospołecznych i emocjonalnych, jak i powikłań somatycznych oraz metabolicznych. Epidemia otyłości niesie za sobą konsekwencje zdrowotne, społeczne oraz ekonomiczne.

Problem nadmiernej masy ciała nie dotyczy tylko osób dorosłych. Coraz częściej rozpoznawana jest wśród dzieci i młodzieży, we wszystkich regionach świata. Według przeprowadzonych badań otyłość u dzieci i nadwaga rozwijająca się w wieku młodzieńczym, wiąże się z poważniejszymi problemami zdrowotnymi, niż w przypadku otyłości nabytej w wieku dorosłym. Przeczytaj, czym jest otyłość olbrzymia.

Do czynników, które wpływają na rozwinięcie się nadwagi bądź otyłości należą:

• czynniki biologiczne, np. podłoże genetyczne, zaburzenia kliniczne czy przyjmowane środki farmakologiczne,
• czynniki psychologiczne, np. trudności w wyrażaniu emocji, nadmierny i długotrwały stres, zbyt duże oczekiwanie wobec samego siebie,
• czynniki środowiskowe, np. nieprawidłowy sposób odżywiania (dodatni bilans energetyczny, zwiększenie spożycia węglowodanów prostych, tłuszczów i soli, nieregularne posiłki, podjadanie), zbyt mała aktywność fizyczna, nieodpowiednia ilość snu,
• czynniki hormonalne, np. niedoczynność tarczycy.

W zależności od rodzaju rozmieszczenia tkanki tłuszczowej w organizmie, otyłość klasyfikowana jest jako:

• otyłość brzuszna (wisceralna, centralna, androidalna, typ „jabłko”),
• otyłość udowo-pośladkowa (otyłość gynoidalna, typ „gruszka”).

Otyłość brzuszną (otyłość trzewną) definiuje się jako nagromadzenie tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha, nieproporcjonalne do całkowitej zawartości tłuszczu w organizmie. Potocznie do określenia tego rodzaju otyłości używa się określenia brzuch alkoholowy. Do głównych przyczyn otyłości brzusznej zalicza się czynniki genetyczne, endokrynalne, stres, nieprawidłowy sposób żywienia, palenie papierosów, nadmierne spożycie alkoholu (szczególnie piwa) oraz zbyt małą aktywność fizyczną. Wykazano, że otyłość centralna odgrywa kluczową rolę w rozwoju wszelkich zaburzeń metabolicznych związanych z nadmierną masą ciała. 

Otyłość kliniczna – sprawdź, czym się charakteryzuje. 

Choroby towarzyszące otyłości

Otyłość jest niezwykle poważną chorobą, która obecnie dotyczy dużej części społeczeństwa. Jej występowanie grozi pojawieniem się niebezpiecznych dla zdrowia powikłań, a także znacząco pogarsza jakość codziennego funkcjonowania. Badania dowodzą, iż nadmierna masa ciała istotnie zmniejsza długość życia chorej osoby. 

Wśród najczęściej pojawiających się powikłań wywołanych przez otyłość, wyróżnia się:

• Miażdżycę – polegającą na stopniowym zwężaniu się tętnic, w wyniku nagromadzenia się w nich nadmiaru cholesterolu, tzw. blaszka miażdżycowa. W wyniku rozwijającej się choroby dochodzi do ograniczenia transportu tlenu do narządów, takich jak nerki, serce, mózg i kończyny, co skutkuje ich niedostatecznym dotlenieniem.
• Cukrzycę typu II – wraz ze wzrostem wskaźnika BMI zwiększa się również ryzyko rozwoju zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Choroba ta polega na insulinooporności, co oznacza obniżoną wrażliwość tkanek obwodowych na działanie insuliny. Badania wykazały, że odpowiednia modyfikacja stylu życia, utrata zbędnej masy ciała oraz wprowadzenie zdrowych nawyków żywieniowych, znacząco zmniejsza ryzyko pojawienia się cukrzycy typu II. 
• Nadciśnienie tętnicze – badania wykazały, że otyłość odpowiada za ok. 60-70% przypadków rozwinięcia się nadciśnienia tętniczego. Chorobę tę stwierdza się, gdy wartości ciśnienia skurczowego są równe bądź przekraczają 140 mmHg, a wartości ciśnienia rozkurczowego są większe od 90 mmHg lub równe tej wartości.
• Obturacyjny bezdech senny – jest to choroba dotycząca szczególnie osób, u których stwierdzona została otyłość brzuszna bądź nadmierne nagromadzenie tkanki tłuszczowej w okolicy szyi. Podczas snu dochodzi do zwiększonego nacisku tkanek otaczających gardło, w wyniku czego dochodzi do powtarzających się przerw w oddychaniu.  
• Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD) – w przebiegu tej choroby wyróżnia się dwie formy: stłuszczenie proste, które przebiega bez poważniejszych zmian zapalnych oraz niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby, skutkujące włóknieniem tkanek oraz rozwojem marskości wątroby.
•   
• Zaburzenia hormonalne – otyłość odpowiedzialna jest za zmiany w układzie endokrynnym, prowadzące do rozwoju wielu chorób, między innymi niedoczynności tarczycy, hipogonadyzmu czy hiperkortyzolemii.
• Choroby nowotworowe – nadmierna masa ciała zwiększa ryzyko wystąpienia, m.in. raka jelita grubego, raka trzustki, raka piersi, raka nerki oraz gruczolaka przełyku. 
• Problemy dermatologiczne – do najczęściej występujących powikłań widocznych na skórze osób chorujących na otyłość zalicza się rozstępy skórne, przewlekłą niewydolność żylną, obrzęki limfatyczne, stany zapalne występujące między fałdami skórnymi, nieprawidłowe funkcjonowanie gruczołów łojowych i potowych, zaburzone gojenie się ran oraz zakażenia skórne.
• Chorobę zwyrodnieniową stawów i kręgosłupa – spowodowaną długotrwale utrzymującym się, nadmiernym obciążeniem organizmu. Silny nacisk powoduje uszkodzenia struktur chrząstki, prowadząc do nieodwracalnych zwyrodnień ograniczających ruchomość stawu, powodując ból i dyskomfort. Sytuacja ta może doprowadzić do kłopotów z poruszaniem się, a nawet do niepełnosprawności ruchowej.  
•  Zaburzenia psychiczne – towarzysząca nadwaga bądź otyłość często powiązana jest z rozwojem zaburzeń osobowościowych, spowodowanych czynnikami, takimi jak zwiększona dyskryminacja ze strony otoczenia, brak poczucia atrakcyjności, brak poczucia akceptacji i zrozumienia, samotność, błędne postrzeganie własnej osoby, obniżenie poczucia własnej wartości oraz trudności w kontaktach interpersonalnych. Problemy te znacząco pogarszają komfort życia chorego. Osoby, u których stwierdza się wystąpienie zaburzeń psychicznych często traktują jedzenie jako formę pocieszenia bądź odwrócenia negatywnych myśli oraz emocji, co prowadzi do ciągłego pogłębiania się problemu nadmiernej masy ciała. 

Otyłość oraz nadwaga są niezwykle groźna, zarówno dla zdrowia, jak i życia człowieka. Problem nadmiernej masy ciała występuje niezależnie od wieku, płci czy statusu społecznego. Niezwykle ważne jest skuteczne zapobieganie rozwoju otyłości wśród społeczeństwa, ponieważ znacząco pomoże to zminimalizować ryzyko rozwoju wielu poważnych chorób.

W prewencji otyłości najważniejsza jest zmiana stylu życia oraz wprowadzenie zdrowych nawyków – dobrej jakościowo oraz odpowiednio zbilansowanej diety, ograniczenia produktów wysokoprzetworzonych oraz napojów gazowanych, regularnego wypoczynku oraz snu. Istotne jest również ograniczenie sytuacji stresowych, zwiększenie ilości aktywności fizycznej, zaprzestanie palenia papierosów oraz spożywania alkoholu. Redukcja zbędnej tkanki tłuszczowej pozwala znacząco poprawić komfort życia oraz istotnie zmniejsza ryzyko rozwinięcia się chorób związanych z nadwagą i otyłością.