Jak zapobiegać otyłości?

Jak walczyć z otyłością?

Otyłość jest chorobą wieloprzyczynową, która uwarunkowana jest współdziałaniem czynników genetycznych, psychologicznych i środowiskowych. Najczęściej jest wynikiem utrzymującego się przez dłuższy czas dodatniego bilansu energetycznego. Zbyt duża podaż kalorii w stosunku do zapotrzebowania kalorycznego organizmu, wraz z całkowitym brakiem lub niską aktywnością fizyczną, może prowadzić do zwiększenia masy ciała ponad zalecaną normę. 

Profilaktyka nadmiernej masy ciała obejmuje szereg działań na rzecz zwalczania epidemii otyłości, w tym również przez rządy i organizacje pozarządowe:

• edukacja społeczeństwa na temat otyłości i jej powikłań, 
• programy ukierunkowane na promocję zdrowych nawyków żywieniowych, 
• uświadamianie społeczeństwa na temat roli regularnej aktywności fizycznej w zachowaniu dobrego zdrowia,  
• poprawa jakości i bezpieczeństwa żywności, 
• modernizacja infrastruktury miejskiej (baseny, siłownie, boiska, ścieżki rowerowe, obiekty rekreacyjne) zachęcającej do ćwiczeń fizycznych, 
• zwiększenie dostępności zdrowej i ekologicznej żywności, 
• wprowadzenie regulacji dotyczących reklam rekomendujących spożycie cukru, soli i produktów wysokoprzetworzonych w środkach masowego przekazu.  

Podjęcie odpowiednich działań, począwszy od profilaktyki otyłości i wczesnego rozpoznania czynników ryzyka jej rozwoju oraz zmiany stylu życia, pozwala zapobiec chorobie i związanym z nią powikłaniom.

Zasady zapobiegania otyłości

Zarówno nadwadze, jak i otyłości, można zapobiegać. Edukację na temat zdrowego stylu życia warto rozpocząć już od najmłodszych lat, co pozwoli zapobiec nie tylko otyłości u dzieci i nadwadze u nastolatków, ale także ich rozwojowi w przyszłości. 

W jaki sposób można zapobiec otyłości? 

Podstawową rolę w profilaktyce otyłości odgrywają właściwe nawyki żywieniowe, które w pierwszej kolejności pozwalają na redukcję nadmiernej masy ciała, a następnie na utrzymanie uzyskanego efektu. Dieta powinna uwzględniać dobowe zapotrzebowanie kaloryczne organizmu, w tym zapotrzebowanie na białko, tłuszcze i węglowodany oraz witaminy, błonnik pokarmowy i składniki mineralne, a także regularne spożywanie posiłków oraz niepodjadanie pomiędzy nimi.

W zależności od stopnia zaawansowania otyłości, konieczne może być włączenie diety niskokalorycznej lub planu żywieniowego opartego o zmniejszenie ilości spożywanych kalorii (deficyt kaloryczny), jednak muszą one dostarczać organizmowi wszystkich niezbędnych mikro- i makroskładników, które pozwolą na skuteczną redukcję masy ciała przy ograniczeniu niedożywienia jakościowego. Z jadłospisu należy wykluczyć żywność wysokoprzetworzoną, bogatą w kwasy tłuszczowe nasycone i tłuszcze typu trans, a także cukry proste (glukozę i fruktozę) i nadmierną ilość soli. Nie bez znaczenia jest również odpowiednie nawodnienie organizmu, dlatego rekomendowane jest picie wody niegazowanej w ilości co najmniej dwóch litrów dziennie. Zaleca się również ograniczenie palenia papierosów i spożycia alkoholu, który może prowadzić do otyłości alkoholowej. 

Najlepsze efekty w walce z otyłością przynosi zmiana nawyków żywieniowych wraz z regularną aktywnością fizyczną, przy czym bardziej niż intensywność ćwiczeń liczy się ich systematyczność. Ćwiczenia fizyczne, wykonywane od trzech do pięciu razy w tygodniu przez minimum pół godziny, pozwalają na skuteczną redukcję nadmiernej tkanki tłuszczowej, a także wywierają pozytywny wpływ na wiele aspektów życia, w tym poprawę ogólnego samopoczucia. 

Najczęstszą formą aktywności fizycznej wykorzystywaną w zapobieganiu otyłości są ćwiczenia ogólnousprawniające, do których należą między innymi jazda na rowerze (również stacjonarnym), marszobieg lub szybki marsz (w terenie lub na bieżni), pływanie i ćwiczenia w wodzie, aerobik, gry zespołowe, nordic walking i taniec, a także ćwiczenia siłowe i oporowe angażujące i wzmacniające poszczególne partie mięśniowe. Pomocne jest również prowadzenie aktywnego trybu życia, który obejmuje takie działania jak wybieranie chodzenia pieszo zamiast jazdy samochodem lub komunikacją zbiorową czy korzystanie ze schodów zamiast z windy. 

W przypadku zaawansowanych stadiów otyłości klinicznej, w tym otyłości olbrzymiej, a także niezadowalających rezultatów leczenia dietetycznego, wykorzystuje się leczenie farmakologiczne (w Polsce dostępne są obecnie trzy leki wspierające redukcję nadmiernej masy ciała – orlistat, liraglutyd oraz złożony produkt leczniczy zawierający dwie substancje czynne: chlorowodorek bupropionu i chlorowodorek naltreksonu), a także leczenie chirurgiczne z wykorzystaniem zabiegów bariatrycznych, takich jak zmniejszenie żołądka metodą by-pass, założenie regulowanej opaski żołądkowej czy wyłączenie żółciowo-trzustkowe. 

Walka z nadwagą i otyłością jest procesem długotrwałym i wymaga od pacjentów  dużych pokładów zaangażowania, wytrwałości i cierpliwości. Regularna kontrola masy ciała pozwala na ich wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiednich działań, które zapobiegną dalszemu przybieraniu na wadze i rozwojowi powikłań związanych z nadmierną masą ciała, a także wpłyną na ogólną poprawę samopoczucia i jakości życia chorego.