Klasterowy ból głowy: jak je rozpoznać i jak leczyć?

Co to jest klasterowy ból głowy?

Klasterowe bóle głowy, czyli inaczej zespół Hortona, określane są jako bóle pierwotne, którym towarzyszy dyskomfort zlokalizowany w okolicach głowy. Stanowią one rodzaj samoistnego, napadowego bólu, który występuje u około 0,1-0,4% populacji, najczęściej ujawnia się u osób w wieku 30-40 lat. Klasterowe bóle głowy zalicza się do tak zwanych trójdzielno-autonomicznych bólów głowy, które pojawiają się jednostronnie w okolicy nerwu trójdzielnego, czyli nerwu czuciowego twarzy. Dolegliwościom bólowym towarzyszą dodatkowe symptomy autonomiczne w postaci objawów wegetatywnych. Wyróżnić można dwie postacie tego schorzenia:
epizodyczne bóle klasterowe głowy – silne bóle głowy, które występują kilka razy dziennie, a następnie ustępują na dłuższy czas,
przewlekłe bóle klasterowe głowy – charakteryzujące się występowaniem napadów bólu głowy niemal każdego dnia, a przerwy między nimi nie są dłuższe niż jeden miesiąc.

Przyczyny klasterowego bólu głowy

Przyczyny występowania klastrowych bólów głowy nie są do końca poznane. Niemniej jednak przyjmuje się, że na rozwój tego schorzenia wpływ może mieć podwzgórze, kierujące wszystkimi dobowymi rytmami biologicznymi organizmu. W tym znaczeniu podłożem dolegliwości jest nadaktywność podwzgórza mózgu i zwiększona w wyniku tego produkcja histaminy. Wśród innych możliwych przyczyn dolegliwości bólowych w postaci klasterowego ból głowy wymienia się zapalenie aseptyczne, czyli zapalenie struktury kostnej, w której pobliżu przebiega nerw trójdzielny. W wyniku zapalenia dochodzi do wolniejszego przepływu krwi w tętnicy, przez to pojawia się obrzęk, co z kolei powoduje ucisk na nerw trójdzielny oraz ból. Przypuszcza się również, że na napady bólu wpływ ma również dieta, a także ekspozycja na silne zapachy. Ponadto na klastrowe bóle głowy częściej cierpią osoby palące papierosy, nadużywające alkohol oraz pijące napoje z kofeiną.

Objawy klasterowego bólu głowy

Klastrowe bóle głowy, czyli napadowe ataki silnego bólu zazwyczaj dotyczą tylko jednej strony głowy. Napady dolegliwości pojawiają się najczęściej w nocy lub o poranku i trwają zwykle od 15 minut do 3 godzin, a w skrajnych przypadkach nawet kilka godzin. Charakterystycznym objawem schorzenia jest pojawienie się nagłego bólu, który szybko narasta i obejmuje głównie okolice oczodołów i policzków, ale może również promieniować w kierunku ucha i potylicy. Ze względu na towarzyszące dolegliwości objawy, ból klasterowy głowy często mylony jest z migreną głowy z aurą.

W przebiegu klasterowego bólu głowy pojawić się mogą również objawy towarzyszące, które zwykle występują w tej samej części głowy, co dolegliwości bólowe. Wśród nich wymienić można:

• łzawienie oczu, 
• zwężenie źrenic, 
• przekrwienie spojówek, 
• opadnięcie powieki, 
• zaczerwienienie twarzy, 
• obrzęk błony śluzowej nosa,
• uczucie zatkanego nosa, 
• nadmierne pocenie się twarzy, 
• nudności i wymioty, które występują zwykle w skrajnych przypadkach.

Dolegliwości bólowe w przebiegu klasterowego bólu głowy pojawiać się mogą każdego dnia i mogą trwać nawet przez kilka tygodni, po czym często ustępują na kilka miesięcy, a następnie znowu powracają.

Domowe sposoby na klasterowy ból głowy

W niwelowaniu dolegliwości związanych z klastrowymi bólami głowy zastosować można również darmowe leczenie. W tym znaczeniu ulgę w dolegliwościach przynieść mogą leki przeciwbólowe, a także kompresy, którymi okłada się głowę. Ponadto warto zastosować działania mające na celu zminimalizowanie ryzyka wystąpienia bólów Hortona. Oznacza to, że osoby, zmagające się z problemem, powinny wdrożyć odpowiednią dietę i wykluczyć palenie papierosów, a także picie alkoholu oraz napojów zawierających duże ilości kofeiny. 

W ramach domowej terapii ulgę w dolegliwościach może przynieść dostępne na rynku urządzenie służące do nieinwazyjnej stymulacji nerwu błędnego. Niewielki stymulator pozwala na wykonanie delikatnego masażu szyi w określonej okolicy, a przez to przyniesienie ulgi w dolegliwościach. Urządzenie działa również profilaktycznie na możliwość wystąpienia kolejnych incydentów bólu klasterowego. 

Leczenie bólu klasterowego

Leczenie klasterowego bólu głowy jest problematyczne ze wglądu na charakter dolegliwości. W tym znaczeniu leki na migrenę stosowane przy silnych bólach głowy wykazują zbyt wolne działanie, by zdążyły zadziałać łagodząco na atak dotkliwego bólu głowy. Jak już wskazano bowiem, klasterowe bóle głowy często trwają od piętnastu do kilkudziesięciu minut, co uniemożliwia wdrożenie skutecznej farmakoterapii. Lekami zazwyczaj stosowanymi w przebiegu klastrowych bólów głowy są doraźnie podawane tryptany w postaci zastrzyków lub aerozolu do nosa. Dodatkowo pomocniczo, celem przerwania ataków bólowych, wykorzystywana jest Inhalacja czystym tlenem.

Ostatnio w terapii stosowana jest nowa metoda leczenia polegająca na przezskórnej stymulacji nerwu błędnego przy pomocy specjalnego urządzenia, który emituje prąd o niskim napięciu. Działanie takie umożliwia zmniejszenie ilości napadów klastrowych bólów głowy, a także złagodzenie ich nasilenia. Ponadto w zapobieganiu występowaniu klasterowych bólów głowy wykorzystuje się blokery kanału wapniowego. 

W leczeniu klasterowego bólu głowy, jak w przypadku innych dolegliwości bólowych, środki farmakologiczne powinny być dostosowane do natężenia bólu. Pomocna w tym zakresie jest drabina analgetyczna, która pozwala na dobranie odpowiednich środków przeciwbólowych do nasilenia bólu. W niektórych przypadkach bólów głowy wystarczające może bowiem okazać się zastosowanie Solapdeine czy salicylanów. Niemniej jednak nasilone dolegliwości mogą wiązać się z koniecznością zastosowania leków o silnym działaniu.

Bóle głowy mogą mieć różne podłoże i dotyczyć mogą różnych grup wiekowych. Należy jednak wskazać, że dolegliwości bólowe głowy zazwyczaj mają inne podłoże w zależności od wieku. W tym znaczeniu bóle głowy wśród nastolatków będą miały inne przyczyny, aniżeli bóle głowy przy menopauzie.