Jak działają tabletki antykoncepcyjne? Rodzaje, skuteczność i efekty uboczne

Tabletki antykoncepcyjne - co to jest?

Tabletki antykoncepcyjne to popularna i skuteczna metoda antykoncepcji, mająca na celu zabezpieczenie przed nieplanowaną ciążą. Są to leki dedykowane kobietom w różnym wieku, które w swoim składzie zawierają syntetyczne hormony - odpowiedniki naturalnych żeńskich hormonów płciowych, mające za zadanie zahamować owulację i uniemożliwić zapłodnienie.

Pigułki antykoncepcyjne różnią się zawartością poszczególnych hormonów, dlatego wyróżnia się środki jednoskładnikowe, zawierające hormon z grupy progestagenów oraz dwuskładnikowe, które oprócz progestagenu zawierają hormon z grupy estrogenów.

Dodatkowo tabletki dwuskładnikowe dzielimy ze względu na ich fazowość (jednofazowe, dwufazowe i trójfazowe). Oznacza to, że dawki hormonów w pigułkach zmieniają się przyjmowanych na różnych etapach cyklu. Istnieje wiele różnych marek i rodzajów tabletek antykoncepcyjnych dlatego, aby dobrać odpowiedni preparat dostosowany do potrzeb, należy zgłosić się do ginekologa.

Jakie są rodzaje tabletek antykoncepcyjnych?

Możemy wyróżnić kilka rodzajów tabletek antykoncepcyjnych:

Tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe

Tabletki jednoskładnikowe zawierają w swoim składzie tylko progestagen, czyli syntetyczny odpowiednik progesteronu, który naturalnie produkowany jest w organizmie kobiety. Zaletą tabletek jednoskładnikowych jest to, że mają mniej efektów ubocznych i mogą być stosowane u kobiet karmiących, nastolatek, a także osób źle tolerujących wysokie dawki hormonów, które znajdują się w tabletkach dwuskładnikowych. Działanie minipigułek ma na celu zwiększenie lepkości śluzu szyjki macicy oraz zmianę grubości błony śluzowej tego narządu. Niektóre preparaty jednoskładnikowe mają również za zadanie hamować owulację. 

Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe

Tabletki dwuskładnikowe to rodzaj tabletek hormonalnych, które zawierają dwa różne rodzaje hormonów - syntetyczny estrogen i progestagen. Hormon z grupy estrogenów zatrzymuje dojrzewanie pęcherzyka Graafa w jajniku i hamuje owulację, a progestagen powoduje zagęszczenie śluzu szyjkowego i zmiany w budowie błony śluzowej macicy, dzięki czemu nawet w przypadku zapłodnienia komórki jajowej nie dojdzie do implantacji zarodka. Preparaty dwuskładnikowe dzieli na jednofazowe, dwufazowe i trójfazowe.

Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe jednofazowe

Opakowanie zazwyczaj zawiera 21 tabletek i każda ma taki sam skład oraz kolor. Stężenie estrogenów i progestagenów w pigułkach jednofazowych jest najmniejsze w porównaniu do innych typów tabletek. Są to najczęściej stosowane tabletki antykoncepcyjne spośród środków dwuskładnikowych i mogą być przyjmowane przez kobiety w każdym wieku.

Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe dwufazowe

W tym rodzaju tabletek zawartość syntetycznego estrogenu w każdej pigułce jest jednakowa, zmienia się za to stężenie progestagenu. Tabletki dwufazowe są podzielone kolorem. Pierwsze 11 (zazwyczaj różowych tabletek) zawiera mniejszą ilość progestagenu, a kolejne 10 (zwykle w kolorze białym) - większą. Różowe tabletki przyjmuje się w pierwszej fazie cyklu, a białe w fazie drugiej.

Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe trójfazowe

W opakowaniu preparatów trójfazowych znajdują się 3 rodzaje tabletek różniących się zawartością progestagenu, a często też estrogenu. Opakowanie zawiera 21 tabletek podzielonych na trzy kolory najczęściej: 6 jasnobrązowych, 5 białych i 10 ciemnożółtych. Stosowanie preparatów trójfazowych wymaga dużej ostrożności i skrupulatności, ponieważ muszą być przyjmowane w określonym porządku. Ten rodzaj tabletek najczęściej przepisywany jest kobietom w okresie menopauzy i pomenopauzalnym.

Lista tabletek antykoncepcyjnych, które są dostępne w Polsce

Antykoncepcja hormonalna w formie tabletek antykoncepcyjnych jest bardzo popularna w Polsce. Na rynku dostępne są zarówno środki jednoskładnikowe, jak i dwuskładnikowe, przy czym preparaty dwufazowe nie są aktualnie dostępne w polskich aptekach.

Wśród tabletek jednoskładnikowych dostępnych w Polsce wyróżniamy: Azalia, Cerazette, Dessette Mono, Diamilla, Limetic, Ovulan, Symonette. Wszystkie wymienione preparaty w składzie zawierają desogestrelum, który jest progestagenem.

Do tabletek dwuskładnikowych, zawierających w składzie hormony z grupy estrogenów i progestagenów, zaliczamy:

• Vines (ethinylestradiolum + gestodenum);
• Artilla (Artizia), Harmonet, Kontracept, Logest, Sylvie 20, Femoden, Milvane - lek trójfazowy (ethinylestradiolum + gestodenum);
• Dessette, Estmar 20, Mercilon, Novynette, Ovulastan, Estmar 30, Marvelon, Regulon, Ovulastan Forte (ethinylestradiolum + desogestrelum);
• Axia, Lesinelle, Naraya, Sidretella 20, Teenia, Yasminelle, Hastina, Drosfemine, Asubtela, Axia Forte, Lesine, Midiana, Sidretella 30, Yasmin, Axia Conti, Daylette, Lesiplus, Mywy, Naraya Plus, Yaz, Vibin Mini, Vibin, Vixpo (ethinylestradiolum + drospirenonum);
• Levomine, Microgynon, Rigevidon, Triquilar - lek trójfazowy, Orlifique (ethinylestradiolum + levonorgestrelum);
• Aidee, Atywia, Atywia Daily, Bonadea, Dionelle, Dorin, Jeanine (ethinylestradiolum + dienogestum);
• Angiletta, Belara, Cleosensa, Madinette (ethinylestradiolum + chlormadinoni acetas);
• Liberelle (ethinylestradiolum + norgestimatum);
• Qlaira (estradiolum + dienogestum).

Na czym polega działanie tabletek antykoncepcyjnych?

Hormonalne środki antykoncepcyjne chronią przed ciążą poprzez zahamowanie owulacji, a tym samym uwalniania z jajnika komórki jajowej gotowej do zapłodnienia. Oprócz tego, działanie tabletek antykoncepcyjnych polega na zagęszczaniu śluzu szyjki macicy oraz zmianie grubości błony śluzowej macicy, co ma na celu utrudnienie połączenia plemnika z komórką jajową oraz uniemożliwienie zagnieżdżenia się zarodka, jeśli dojdzie do zapłodnienia.

Skuteczność tabletek antykoncepcyjnych

Przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych jest bardzo skuteczne, dlatego kobiety tak często wybierają je jako formę antykoncepcji hormonalnej. Przy prawidłowym stosowaniu tabletek dwuskładnikowych ich skuteczność wynosi ok. 99,7%, natomiast w przypadku tabletki antykoncepcyjnej jednoskładnikowej to ok. 99,5%. Jednak wielu kobietom zdarza się zapomnieć o przyjęciu pigułki, dlatego wartość ta może spadać do ok. 93%. Oznacza to, że ok. 7 na 100 kobiet korzystających z tej formy antykoncepcji zachodzi w ciążę każdego roku.

Jak stosować tabletki antykoncepcyjne?

Pierwszą tabletkę antykoncepcyjną należy przyjąć w pierwszym dniu cyklu miesiączkowego, a więc w pierwszy dzień okresu. Należy pamiętać o ich zażyciu o tej samej porze każdego dnia, jednak nie ma znaczenia czy będzie to rano, czy wieczorem.

W przypadku antykoncepcji dwuskładnikowej najczęściej w opakowaniu znajduje się 21 tabletek, które przyjmuje się codziennie o tej samej porze, po czym następuje 7-dniowa przerwa od brania pigułek na krwawienie z odstawienia.

Coraz częściej przepisywane są także preparaty antykoncepcyjne, które oprócz 21 tabletek z hormonami, zawierają także tabletki placebo, które bierze się przez 7 dni i w tym czasie występuje krwawienie. Dla niektórych kobiet ta forma jest korzystniejsza, ponieważ zachowana jest ciągłość przyjmowania antykoncepcji i pominięcie tabletki jest rzadziej spotykane.

Innym sposobem dawkowania antykoncepcji hormonalnej jest stosowanie tabletek dwuskładnikowych przez 24 dni o konkretnej porze, a przez następne 4 dni przyjmuje się tabletki placebo, które nie zawierają hormonów. Taki schemat przyjmowania ma na celu zminimalizowanie nieprzyjemnych objawów, które często pojawiają się u kobiet podczas krwawienia.

Jeśli chodzi o środki jednoskładnikowe, ich stosowanie polega na przyjmowaniu 1 tabletki dziennie o tej samej porze przez 28 dni bez przerwy na krwawienie z odstawienia. Po skończeniu jednego opakowania od razu rozpoczyna się drugie.

Wskazania do stosowania tabletek antykoncepcyjnych

Głównym celem korzystania z doustnych środków antykoncepcyjnych jest bez dwóch zdań ochrona przed niechcianą ciążą, jednak to nie jedyny powód, dla którego kobiety decydują się na przyjmowanie tabletek. Środki antykoncepcyjne pomagają w łagodzeniu uciążliwych objawów chorób, takich jak zespół policystycznych jajników, endometrioza czy torbiele jajników. Mają efekt terapeutyczny przy bolesnym i nieregularnym miesiączkowaniu, a często także pomagają w leczeniu trądziku.

Wybór tabletek antykoncepcyjnych powinien być dostosowany do wieku i indywidualnych potrzeb pacjentki, opierać się na jej aktualnym stanie zdrowia, a także analizie czynników ryzyka.

Przeciwwskazania do stosowania tabletek antykoncepcyjnych

Mimo wielu zalet, jakie niesie za sobą tabletka antykoncepcyjna, nie wszystkie kobiety mogą korzystać z tej formy antykoncepcji, ponieważ istnieje ryzyko szeregu komplikacji, które mogą pojawić się podczas przyjmowania pigułek. Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe są przeciwwskazane w większej ilości chorób i problemów zdrowotnych niż tabletki jednoskładnikowe.

Do bezwzględnych przeciwwskazań według Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego należą:

• rak piersi;
• ciąża;
• osteoskleroza;
• przebyta lub czynna zakrzepica;
• nieustabilizowane nadciśnienie tętnicze;
• cukrzyca ze zmianami naczyniowymi;
• przebyty udar mózgu;
• trombofilia;
• ciężkie choroby wątroby, takie jak marskość, guzy wątroby, wirusowe zapalenie wątroby;
• bóle głowy z aurą;
• choroba niedokrwienna serca;
• toczeń;
• palenie powyżej 15 papierosów dziennie;
• długotrwałe unieruchomienie.

Jakie są skutki uboczne brania tabletek antykoncepcyjnych?

Każda forma antykoncepcji hormonalnej może nieść za sobą pewne działania niepożądane i aby zminimalizować ryzyko ich wystąpienia, bardzo ważne jest dobranie odpowiednich środków przez specjalistę.

Skutki uboczne, które może wywołać stosowanie doustnej antykoncepcji to między innymi:

• wzrost masy ciała;
• bóle głowy;
• rozchwianie emocjonalne (nerwowość, płaczliwość)
• trądzik;
• spadek libido;
• wzrost ciśnienia tętniczego krwi;
• grzybice pochwy;
• zakrzepica żył głębokich;
• nudności i wymioty.

Tabletki antykoncepcyjne a inne metody antykoncepcji hormonalnej

Oprócz tabletek antykoncepcyjnych istnieje wiele innych metod antykoncepcji hormonalnej, które również cieszą się dużą popularnością wśród kobiet. Przyjrzyjmy się bliżej innym metodom hormonalnej kontroli urodzeń.

Tabletki antykoncepcyjne czy plastry antykoncepcyjne

Zarówno tabletki, jak i plastry antykoncepcyjne mają bardzo wysoką skuteczność, która wynosi ponad 99%. Obie formy mają oczywiście swoje wady i zalety. Plastry antykoncepcyjne są bardzo wygodną metodą, ponieważ regularność stosowania nie jest aż tak ważna, jak w przypadku tabletek antykoncepcyjnych.

Plastry aplikuje się raz w tygodniu, natomiast tabletki należy przyjmować codziennie o tej samej porze. Plastry antykoncepcyjne są często wybierane przez kobiety, które borykają się z zaburzeniami wchłaniania, chorobami jelit czy wątroby, ponieważ nie wpływają na układ pokarmowy, a hormony w nich zawarte wchłaniane są przez skórę bezpośrednio do krwiobiegu.

Plastry antykoncepcyjne mają także swoje wady i działania niepożądane, takie jak podrażnienie skóry w miejscu przyklejenia. Oprócz tego, kobiety prowadzące aktywny tryb życia i regularnie uprawiające sporty wodne, powinny zwracać szczególną uwagę na odpowiednie przyleganie plastra do skóry. Wysoka wilgotność skóry może powodować odklejanie plastra, co z kolei zmniejsza skuteczność antykoncepcji i zwiększa ryzyko niechcianej ciąży z powodu niedostatecznej podaży hormonów. Warto jednak podkreślić, że codzienny, szybki prysznic nie wpływa negatywnie na działanie plastra.

Tabletki antykoncepcyjne czy spirala

Tabletki antykoncepcyjne zawierają hormony, które hamują owulację i utrudniają zapłodnienie. Działają one systemowo, wpływając na cały organizm. Natomiast spirala, inaczej wkładka domaciczna, jest umieszczana wewnątrz macicy. Wkładkę domaciczną dzielimy na hormonalną, która uwalnia hormon w grupy progestagenów oraz wkładkę miedzianą, która działa mechanicznie. Hormonalna wkładka domaciczna wpływa na śluz szyjkowy i błonę śluzową macicy, utrudniając zapłodnienie. Wkładka miedziana działa jako zapobieganie zapłodnieniu poprzez uniemożliwienie przetrwania i ruchu plemników.

Zarówno tabletki antykoncepcyjne, jak i spirale domaciczne są skutecznymi metodami antykoncepcji, jeśli są stosowane zgodnie z zaleceniami. Tabletki antykoncepcyjne są przyjmowane codziennie, co wymaga regularności. Wkładka domaciczna jest zakładana wewnątrz macicy przez lekarza i pozostaje na miejscu przez określony czas i spełnia swoją funkcję nawet kilka lat. Skuteczność tabletek jest wysoka, ale może być uzależniona od dokładności przyjmowania.

Skuteczność wkładki domacicznej, zarówno hormonalnej, jak i miedzianej, jest również bardzo wysoka i dlatego uznaje się ją za jedną z najbardziej skutecznych dostępnych metod antykoncepcji.

Tabletki antykoncepcyjne - jakie badania zrobić przed wyborem terapii?

Przed wyborem rodzaju antykoncepcji hormonalnej ważne jest wykonanie odpowiednich badań, aby sprawdzić, czy aktualny stan zdrowia pozwala na stosowanie danej metody antykoncepcji.

Do badań laboratoryjnych, które lekarz powinien zlecić pacjentce przed rozpoczęciem terapii hormonalnej to:

• morfologia krwi z rozkazem;
• parametry krzepliwości krwi (APTT, PT, INR);
• enzymy wątrobowe;
• poziom glukozy;
• lipidogram;
• poziom hormonów, takich jak FSH, LH, TSH, prolaktyna, progesteron, estradiol, testosteron.

Oprócz powyższych badań z krwi powinno wykonać się kompleksowe badanie ginekologiczne, uwzględniając USG narządu rodnego, USG piersi oraz cytologię, aby wykluczyć ewentualne schorzenia natury ginekologicznej przed rozpoczęciem przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych.

FAQ

Ile kosztują tabletki koncepcyjne na miesiąc?

Koszt tabletek antykoncepcyjnych jednoskładnikowych na miesiąc zależy od wybranego preparatu i waha się pomiędzy 15 a 40 zł za opakowanie. Jeśli chodzi o stosowanie tabletek antykoncepcyjnych dwuskładnikowych, ich ceny również bardzo się różnią w zależności od rodzaju i producenta leku. Najtańsze tabletki dwuskładnikowe można kupić za ok. 7 zł za opakowanie, natomiast najdroższe mogą kosztować nawet ponad 50 zł. W opakowaniu zazwyczaj jest 21 lub 28 tabletek, a więc miesięczny koszt tabletek antykoncepcyjnych rzadko będzie przekraczał 50 zł. Warto zapoznać się z cenami danego preparatu w różnych aptekach, ponieważ cena tego samego leku może się różnić nawet o kilkanaście złotych.

Jak rozpoznać ciążę biorąc tabletki antykoncepcyjne?

Po każdym skończonym opakowaniu tabletek antykoncepcyjnych powinno pojawić się krwawienie z odstawienia, a jeśli do tego nie dojdzie, może być to pierwszą oznaką zajścia w ciążę. Inne objawy, które mogą świadczyć o rozwijającej się ciąży mimo przyjmowania pigułek antykoncepcyjnych to m.in.: wzmożona senność i zmęczenie, wrażliwość na zapachy, poranne nudności i wymioty, tkliwość i bolesność piersi, wahania nastrojów, rozdrażnienie, wzmożone wydzielanie śluzu z pochwy.

Tabletki antykoncepcyjne - czy trzeba robić przerwy?

Robienie przerw w stosowaniu tabletek antykoncepcyjnych nie jest konieczne, jeśli kobieta dobrze toleruje dany preparat i regularnie umawia się na wizyty u ginekologa w celu przeprowadzenia niezbędnych badań. W takim wypadku nie ma przeciwwskazań do długotrwałego przyjmowanie pigułek antykoncepcyjnych.

Czy są tabletki antykoncepcyjne dla mężczyzn?

Na ten moment nie ma tabletek antykoncepcyjnych dla mężczyzn. Metody antykoncepcji najczęściej wybierane przez mężczyzn to prezerwatywy, wazektomia, a także comiesięczne zastrzyki antykoncepcyjne, które są dość nową i mało znaną formą antykoncepcji wśród osób płci męskiej.

Czy są tabletki antykoncepcyjne bez recepty?

Nie. W Polsce przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych jest możliwe tylko po uzyskaniu recepty od lekarza.

Tabletki antykoncepcyjne a inne leki

Niektóre leki mogą zmniejszać skuteczność tabletek antykoncepcyjnych, dlatego zawsze warto poinformować lekarza o ich przyjmowaniu. Do leków, które znacząco wpływają na działanie doustnej antykoncepcji hormonalnej, należą: antybiotyki (głównie te o szerokim spektrum, tj. tetracykliny, penicyliny, cefalosporyny), leki przeciwgruźlicze, przeciwpadaczkowe, antydepresanty, leki przeciwwirusowe, a także środki przeczyszczające. W przypadku stosowania wyżej wymienionych leków, podczas stosunku wymagane jest dodatkowe zabezpieczenie w formie prezerwatywy.

Tabletki antykoncepcyjne a karmienie piersią

Karmienie piersią nie jest przeciwwskazaniem do stosowania antykoncepcji hormonalnej, jednak kobietom karmiącym nie zaleca się przyjmowania tabletek dwuskładnikowych, ponieważ zawierają estrogeny, które wpływają niekorzystnie na laktację i przenikają do mleka. Preparaty jednoskładnikowe, zawierające tylko progestagen, są bezpieczne i można przyjmować je w trakcie karmienia.

Tabletki antykoncepcyjne a palenie papierosów

Stosowanie tabletek antykoncepcyjnych w połączeniu z paleniem papierosów nie jest bezpieczne ze względu na zwiększone ryzyko rozwoju choroby zakrzepowej. Większość ginekologów przepisuje kobietom palącym papierosy tabletki jednoskładnikowe, ponieważ ryzyko wystąpienia powikłań zakrzepowo-zatorowych jest mniejsze niż w preparatach dwuskładnikowych.

Tabletki antykoncepcyjne a alkohol

Picie alkoholu jest dozwolone w czasie stosowania antykoncepcji hormonalnej w postaci tabletek. Należy jednak pamiętać o możliwości wystąpienia wymiotów w przypadku spożycia nadmiernej ilości alkoholu, co prowadzi do osłabienia działania preparatu antykoncepcyjnego. Z tego powodu powinno się ograniczyć ilość spożywanego alkoholu, jeśli stosujesz antykoncepcję hormonalną.

Tabletki antykoncepcyjne a okres

Podczas stosowania doustnej antykoncepcji hormonalnej nie występuje typowe krwawienie miesiączkowe. Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe powodują tzw. krwawienia z odstawienia, do którego dochodzi z powodu zalecanej przerwy pomiędzy opakowaniami. Tabletki jednoskładnikowe nie powodują wystąpienia krwawienia, ponieważ dawka hormonów w tym przypadku jest stała i nie ma przerw pomiędzy opakowaniami.

Tabletki antykoncepcyjne czy prezerwatywy

Tabletki antykoncepcyjne są z pewnością skuteczniejszą formą antykoncepcji niż prezerwatywy, jednak obie metody mają swoje plusy i minusy. Prezerwatywy należą do mechanicznych środków antykoncepcyjnych i są najpopularniejszą metodą zapobiegania zajściu w ciążę. Skuteczność ich działania wynosi ok. 98%. Oprócz tego, że zabezpieczają przed przedostaniem się plemników do dróg rodnych kobiety, chronią przed zarażeniem się chorobami przenoszonymi drogą płciową. Wadą stosowania prezerwatyw jest możliwość wystąpienia reakcji alergicznej na lateks, a także często zmniejszenie doznań seksualnych. Prezerwatywy są dobrą formą antykoncepcji szczególnie w sytuacjach, gdy stosowanie tabletek jest przeciwwskazane z różnych powodów zdrowotnych u kobiety.