Hormon tyreotropowy (TSH) - co to i za co odpowiada?

Co to jest TSH?

Wiele osób, które po raz pierwszy otrzymują wyniki badań hormonalnych, zupełnie nie wie, co oznacza TSH. Otóż TSH (ang. thyroid-stimulating hormone) to hormon tyreotropowy wydzielany przez przysadkę mózgową. To związek białkowy, który kontroluje pracę tarczycy. Tyreotropina jest hormonem glikoproteinowym, o masie cząsteczkowej 28 000 Da. 

• badanie TSH

Oznaczenie tyreotropiny to jedno z powszechnie wykonywanych badań dodatkowych, które pozwala ustalić, czy u pacjenta występują zaburzenia czynności tarczycy. Przy nadczynności tarczycy stężenie TSH we krwi maleje, z kolei przy niedoczynności tego gruczołu - stężenie tyreotropiny wzrasta. Trzeba nadmienić, iż zmiany stężenia TSH wiążą się ze zmianami poziomu hormonów wydzielanych przez gruczoł tarczowy: trijodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4), a także ich wolnych frakcji, czyli FT3 i FT4. Z tego względu w ocenie zaburzeń funkcji gruczołu tarczowego badanie tyreotropiny powinno być przeprowadzone z jednoczesnym oznaczeniem stężeń hormonów wydzielanych przez tarczycę. Przy badaniu diagnostycznym, które zwykle wykonywane jest w godzinach porannych, krew pobierana jest z żyły łokciowej pacjenta (badanie nie wymaga wcześniejszych przygotowań).

Warto tutaj wspomnieć o badaniu TSH 3 generacji, które jest ultraczułą metodą umożliwiającą specjaliście  zbadanie poziomu hormonu tyreotropowego z dokładnością do 0,02 mIU/ml! Pozwala to m.in. na różnicowanie choroby Gravesa Basedowa o podłożu autoimmunologicznym.

TSH - gdzie jest produkowane?

Jak już wspomnieliśmy na wstępie artykułu, tyreotropina jest produkowana przez przysadkę mózgową (a dokładniej zasadochłonne komórki z przedniego płata przysadki mózgowej), a potem wydzielana do krwioobiegu. Warto dodać, iż wydzielanie hormonu tyreotropowego jest pobudzane przez podwzgórze. 

Hormon TSH - za co odpowiada?

Tyreotropina pełni wiele istotnych funkcji, w tym m.in. pobudza produkcję i wydzielanie hormonów tarczycy z tego gruczołu, czyli T3 i T4. Oba te hormony odpowiadają za przebieg procesów metabolicznych, jakie zachodzą we wszystkich tkankach ciała. Przykładowo, dzięki trijodotyroninie i tyroksynie możliwe jest utrzymanie właściwej temperatury. Hormony tarczycy zapewniają też prawidłowe funkcjonowanie wielu narządów i układów - tak więc T3 i T4 mają szeroki wpływ na cały ustrój. 

Hormon TSH umożliwia też wykrycie zaburzeń osi podwzgórze-przysadka-tarczyca. Jak widać, nieprawidłowe stężenie tyreotropiny to czuły wskaźnik dysfunkcji tarczycy, ale nie tylko.

Normy TSH - jak regulować poziom stężenia hormonu? 

Większość pacjentów z podejrzeniami nieprawidłowości w funkcjonowaniu gruczołu tarczowego nie wie, jakie są normy TSH. Otóż w przypadku osób dorosłych za prawidłowy uznajemy wynik badania, w którym hormon mieści się w przedziale od 0,32 do 5,0 mU/l.

Niektórzy chorzy zastanawiają się, dlaczego TSH skacze, mówiąc potocznie. Należy mieć świadomość, iż wytwarzanie tyreotropiny ulega zmianom związanym z cyklem dobowym (najwyższe stężenia obserwujemy między godziną 23:00 a 4:00 rano). 

Wartości referencyjne TSH w ciąży są następujące:

• I trymestr 0,01 – 2,32 μIU/ml
• II trymestr 0,1 – 2,35 μIU/ml
• III trymestr 0,1 – 2,65 μIU/ml

Jak wyregulować poziom TSH? Przede wszystkim stosuje się odpowiednio dobrane leki. By obniżyć stężenie hormonu, stosuje się m.in.: bromokryptynę, karbamazepinę, kortykosteroidy, dopaminę, fentolaminę, czy tyroksynę. Oprócz farmakoterapii możemy wspomóc się odpowiednią dietą. Przykładowo, aby obniżyć zbyt wysoki poziom tyreotropiny, należy zwiększyć podaż witamin i minerałów, takich jak:

• jod,
• żelazo,
• cynk,
• selen,
• witamina D.

Warto zadbać też o to, by w codziennym jadłospisie znalazły się pokarmy będące źródłem kwasów omega-3 i pełnowartościowego białka. W przypadku chorej tarczycy należy wcześniej skonsultować się z doświadczonym dietetykiem klinicznym, który opracuje dla nas indywidualną dietoterapię, uwzględniając nas stan zdrowia i potrzeby.

By podnieść poziom TSH, lekarz prowadzący może wdrożyć leki takie jak np.:  amiodaron, atenolol, kalcytoninę, chlorpromazynę, jodek potasu.

Wysoki poziom TSH - objawy

Co się dzieje, gdy poziom hormonu tyreotropowego jest za wysoki? Możemy wówczas zaobserwować następujące objawy:

• nadmierna senność,
• szybka męczliwość,
• sucha i szorstka skóra,
• spadek libido,
• zaparcia,
• problemy ze skupieniem uwagi,
• wzmożone wypadanie włosów,
• zaburzenia miesiączkowania,
• łamliwe paznokcie,
• nadmierny przyrost masy ciała,
• nadwrażliwość na zimno.

Podwyższone wartości TSH są charakterystyczne dla niedoczynności tarczycy, jednak mogą też sygnalizować inne stany chorobowe. Dlatego wskazana jest niezwłoczna wizyta u lekarza i poddanie się odpowiedniej diagnostyce.

Niski poziom TSH - objawy

Jakie są objawy zbyt niskiego stężenia TSH we krwi? Do możliwych symptomów zaliczamy:

• nerwowość, 
• rozdrażnienie,
• wahania nastrojów,
• drżenie rąk,
• biegunki, 
• częste wypróżnianie,
• nadmierna potliwość,
• duszność,
• czucie kołatania serca,
• utrata masy ciała (pomimo dużego apetytu),
• uczucie gorąca,
• spadek libido,
• przyspieszona praca serca,
• problemy ze snem,
• zaburzenia cyklu miesiączkowego,
• zaburzenia erekcji.

Obniżony poziom TSH często jest oznaką nadczynności gruczołu tarczowego. Podobnie, jak w przypadku zbyt wysokiego poziomu tyreotropiny, również i przy niskim stężeniu hormonu we krwi konieczna jest dalsza diagnostyka.