Nadciśnienie pierwotne (samoistne) – przyczyny, objawy i leczenie

Co to jest nadciśnienie samoistne pierwotne?

Nadciśnienie tętnicze może mieć podłoże wtórne lub pierwotne (samoistne). O ile przyczyny nadciśnienia wtórnego są znane i są to najczęściej konsekwencje występowania w organizmie innych schorzeń, o tyle etiologia rozwoju nadciśnienia pierwotnego nie jest jednoznacznie określona. Za wystąpienie nadciśnienia pierwotnego mogą odpowiadać zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe.

Co do zasady, o nadciśnieniu możemy mówić wtedy, gdy wartości pomiaru przekraczają dopuszczalne normy. W przypadku nadciśnienia jest to każda wartość powyżej 140/90 mm HG (milimetrów słupa rtęci). Nadciśnienie samoistne pierwotne jest dość powszechną chorobą, która – nieleczona – może grozić poważnymi konsekwencjami. Niestety objawy nadciśnienia nie są tak oczywiste, jak w przypadku innych chorób, dlatego dosyć często są bagatelizowane. Choroba nadciśnieniowa wykrywana jest zazwyczaj podczas rutynowych badań kontrolnych, a ostateczna diagnoza zawsze poprzedzona jest kilkukrotnym pomiarem. Znane są różnorakie postaci nadciśnienia, między innymi izolowane nadciśnienie skurczowe czy nadciśnienie płucne. Częstym przypadkiem jest również nadciśnienie w ciąży, jednak jest to zazwyczaj nadciśnienie wtórne, które wraca do normy po porodzie.

Rozpoznanie nadciśnienia skutkuje skierowaniem na badania diagnostyczne, których celem jest wykluczenie (lub potwierdzenie) wtórnej postaci choroby. Dodatkowe badania zalecane są głównie pacjentom z grupy podwyższonego ryzyka, np. mającym ciężkie nadciśnienie lub inne choroby mogące sugerować nadciśnienie wtórne, między innymi niewydolność nerek.

Przyczyny nadciśnienia tętniczego pierwotnego

Powszechnie przyjmuje się, że za wystąpienie nadciśnienia tętniczego pierwotnego odpowiadają między innymi czynniki:

• dziedziczno-genetyczne,
• otyłość,
• niewłaściwa dieta,
• nadużywanie alkoholu i palenie papierosów,
• przewlekły stres,
• siedzący tryb życia,
• wiek,
• zwiększona konsumpcja soli kuchennej.

Wszystkie wymienione wyżej czynniki wpływają na zaburzenia ciśnienia tętniczego oraz przekładają się na układ RAA, czyli układ hormonalno-enzymatyczny kontrolujący objętość krwi, która krąży w ustroju oraz stężenia jonów sodowych i potasowych w płynach ustrojowych. Właśnie dlatego tak ważne są regularne badania, a w razie potrzeby – wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Nadciśnienie pierwotne – objawy

Objawy nadciśnienia nie są jednoznaczne i wiele zależy od subiektywnych odczuć osoby dotkniętej chorobą. Zwłaszcza w początkowym stadium, kiedy nadciśnienie ma chwiejny charakter i ujawnia się jedynie w określonych sytuacjach. Zróżnicowane zespoły odczuwanych objawów uzależnione są dodatkowo czasem trwania choroby, jej przebiegiem, czy przyjmowanymi lekami.

Początkowe objawy nadciśnienia pierwotnego to między innymi:

• nadpobudliwość nerwowa,
• bezsenność,
• uderzenia gorąca, nadpotliwość,
• bóle i zawroty głowy,
• kołatanie serca,
• uczucie duszności,
• przemijający ucisk w głowie.

Jeśli na tym etapie nadciśnienie nie zostanie zdiagnozowane, wymienione objawy zaczynają się nasilać, zwiększać swoją częstotliwość, a dodatkowo mogą wystąpić inne, np. znaczne pogorszenie sprawności fizycznej oraz psychicznej. Nierzadko dołączają do nich symptomy świadczące o niewydolności wieńcowej oraz zaburzeniach w funkcjonowaniu lewej komory mięśnia sercowego. Bóle i zawroty głowy stają się częstsze, silniejsze i niezwykle uciążliwe, nierzadko towarzyszą im nudności i wymioty. Schyłkowy, a więc ostateczny okres nadciśnienia to znaczne zaawansowanie zmian chorobowych. Nieleczone nadciśnienie tętnicze pierwotne może doprowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak rozwój miażdżycy, niewydolność serca, zawał oraz udar mózgu.

Nadciśnienie pierwotne – leczenie

Leczenie nadciśnienia pierwotnego (samoistnego) uzależnione jest od stadium rozwoju choroby. W głównej mierze opiera się na wprowadzeniu higienicznego i uregulowanego stylu życia. Kluczowe dla leczenia nadciśnienia są zminimalizowanie sytuacji stresogennych, odstawienie używek (alkoholu i papierosów), a także systematyczna aktywność fizyczna, która pomaga zmniejszyć otyłość – jeden z najważniejszych katalizatorów dla nadciśnienia. Czynnik ten jest niebezpieczny nie tylko u osób dorosłych. Należy podkreślić, że coraz częściej problem dotyka najmłodszych, a nadciśnienie u dzieci to nierzadko efekt nadwagi i otyłości, spowodowanych brakiem ruchu.

Kolejnym krokiem w leczeniu nadciśnienia pierwotnego jest wdrożenie kuracji farmakologicznej. Preparat leczniczy i metoda leczenia dobierane są przez lekarza specjalistę, na podstawie stadium zaawansowania choroby. Systematyczne leczenie pozwala zminimalizować odczuwane objawy nadciśnienia i zmniejszyć ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych. Terapia nadciśnienia tętniczego oparta jest często na połączeniu kilku leków o innych mechanizmach działania. Co ważne, w przypadku nadciśnienia pierwotnego leki zalecone przez lekarza należy przyjmować stale. Zaprzestanie terapii, np. po ustabilizowaniu się ciśnienia, często skutkuje powrotem do nieprawidłowego, podwyższonego poziomu.