Zaburzenia snu u dziecka – przyczyny, objawy, leczenie

Czym są zaburzenia snu u dzieci?

Sen odgrywa ogromną rolę w regeneracji sił organizmu. Duże znaczenie ma zwłaszcza u dzieci, ponieważ wpływa na ich prawidłowy rozwój fizyczny i psychiczny. Zaburzenia snu u dzieci, podobnie jak u osób dorosłych, charakteryzują się patologicznymi zmianami w długości snu i jego jakości. Trudności z zasypianiem, budzenie się wcześnie rano, a także częste wybudzanie się ze snu i problemy z ponownym zaśnięciem powodują problemy z prawidłowym funkcjonowaniem w ciągu dnia. Dzieci odczuwają zwykle senność i zmęczenie, a także problemy z koncentracją i uczeniem się. Przewlekła bezsenność u nastolatków i młodszych dzieci może prowadzić do poważnych następstw zdrowotnych, w tym chorób serca i zaburzeń neurologicznych.

Zaburzenia snu u dzieci – objawy

Bezsenność u dzieci można podzielić ze względu na jej etiologię, a mianowicie na:  

• bezsenność pierwotną, która nie jest związana z zaburzeniami psychicznymi i chorobami somatycznymi, 
• bezsenność wtórną, której podłożem są rozpoznane choroby pierwotne, takie jak zaburzenia depresyjno-lękowe, choroby tarczycy, zaburzenia układu krążeniowo-oddechowego czy niewydolność wątroby i nerek, 

a także czas trwania choroby:  

• bezsenność przygodna (krótkotrwała), trwająca krócej niż miesiąc, 
• bezsenność przewlekła, utrzymująca się dłużej niż cztery tygodnie. 

Do najczęstszych zaburzeń snu u dzieci należą:

• dyssomnie: bezsenność, hipersomnia (nadmierna senność), zaburzenia dobowe rytmu snu i czuwania, narkolepsja, zaburzenia oddychania podczas snu, 
• parasomnie: upojenie senne, lęki nocne, somnambulizm (lunatykowanie), koszmary senne, katatrenia. 

Zaburzeniom snu u dziecka mogą towarzyszyć nocne poty, charakteryzujące się nadmiernym poceniem się podczas snu, moczenie nocne i bruksizm, czyli nieświadome zaciskanie i zgrzytanie zębami. 

Przyczyny zaburzenia snu u dzieci

Przyczynami zaburzeń snu u dzieci są najczęściej: 

• przewlekły stres, związany m.in. z nauką i uczęszczaniem do szkoły, 
• traumatyczne przeżycia, 
• zaburzenia lękowe i depresja u dzieci, 
• choroby somatyczne,
• problemy emocjonalne i społeczne wieku dziecięcego, 
• zaburzenia rytmu okołodobowego, 
• niewłaściwe nawyki żywieniowe, 
• przyjmowanie niektórych farmaceutyków, w tym leków przeciwpadaczkowych, psychotropowych i przeciwdepresyjnych, 
• dolegliwości bólowe, 
• niedrożność dróg oddechowych spowodowana alergią lub infekcją, 
• obturacyjny bezdech senny,
• ząbkowanie i kolka niemowlęca,
• zespół niespokojnych nóg, 
• stosowanie używek (kofeina, alkohol, nikotyna, substancje psychoaktywne).  

Zaburzenia snu u dzieci – leczenie

Diagnostyka zaburzeń snu u dzieci opiera się przede wszystkim na rozpoznaniu przyczyny problemów i leczeniu choroby u jej źródła. Diagnoza poprzedzona jest zwykle szczegółowym wywiadem lekarskim uzupełnionym o badanie fizykalne. W większości przypadków badania laboratoryjne i polisomnograficzne (określające szczegółowe parametry snu) nie są konieczne, ponieważ to właśnie choroby o podłożu psychosomatycznym są najczęstszym źródłem problemów ze snem. W takich przypadkach wdraża się najczęściej leczenie farmakologiczne, jednak u dzieci nie stosuje się zwykle leków nasennych. 

Wywiad lekarski w celu zdiagnozowania problemów ze snem u dzieci obejmuje informacje dotyczące zaburzeń snu, w tym ich rodzaj i czas trwania, współistnienie objawów somatycznych zakłócających sen oraz leków przyjmowanych na stałe, a także dane dotyczące codziennych nawyków i zachowań dziecka w ciągu dnia. W ocenie problemów pomocny będzie dziennik snu, a także szczegóły dotyczące jego higieny.

Naturalne sposoby na bezsenność u dzieci obejmują: 

• zadbanie o właściwą higienę snu dzięki ograniczeniu ilości światła i poziomu hałasu, 
• sposoby na wyciszenie się dziecka przed snem, na przykład poprzez kołysanki, czytanie bajek czy podawanie maluchowi ulubionej zabawki, 
• ograniczenie oglądania telewizji, grania w gry komputerowe i korzystania z urządzeń mobilnych przed snem, 
• stosowanie technik relaksacyjnych, takich jak ciepła kąpiel z wykorzystaniem kosmetyków do kąpieli czy ćwiczenia oddechowe, 
• przestrzeganie stałych godzin budzenia się i chodzenia spać, 
• częste wietrzenie i zagwarantowanie optymalnej temperatury do spania w pokoju dziecka, 
• unikanie drzemek w ciągu dnia, 
• ograniczenie spożycia dużej ilości płynów przed snem i jedzenia słodyczy, 
• przygotowywanie lekkostrawnej, ale sycącej kolacji, 
• zadbanie o umiarkowaną aktywność fizyczną dziecka w ciągu dnia.  

W przypadku bezsenności przewlekłej konieczna może okazać się konsultacja psychiatryczna lub psychologiczna, a także terapia poznawczo-behawioralna mająca na celu rozpoznanie źródła problemów.