Padaczka u dzieci: jak ją rozpoznać i leczyć?

Co to jest epilepsja u dzieci?

Padaczka stanowi chorobę mózgu, która charakteryzuje się skłonnością do generowania napadów padaczkowych, będącymi nagłymi i przemijającymi dolegliwościami powodowanymi nieprawidłową czynnością komórek mózgu. W przypadku, kiedy grupa komórek mózgu, czyli neuronów, ulega nieprawidłowej aktywacji, wysyłane zostają błędne informacje do części ciała, które mają połączenia drogą włókien nerwowych, a wówczas ta część ciała zachować się w sposób nieprawidłowy. Oznacza to, że w przypadku, kiedy sygnał zostanie wysłany z obszaru mózgu odpowiedzialnego za ruchy mięśni twarzy i gardła, napad padaczkowy może obejmować zaburzenia mowy i połykania. Z kolei przy zajęciu obszarów odpowiedzialnych za funkcje ruchowe, pojawiają się charakterystyczne drgawki.

Rodzaje padaczki u dzieci

Większość występujących u dzieci napadów padaczki ma łagodny przebieg, dlatego też istnieje bardzo duża szansa, że napady te miną wraz z wiekiem. W przypadku jednak, kiedy napady drgawkowe nie ustąpią wraz z wiekiem, stosunkowo łatwo można je kontrolować poprzez wdrożenie właściwego leczenia farmakologicznego. W niektórych jednak przypadkach przebieg napadów padaczkowych jest znacznie cięższy. 

Do najczęściej występujących odmian padaczki dziecięcej zalicza się:

• zespół Janza – znany jest również jako młodzieńcza padaczka miokloniczna. Ta odmiana padaczki dotyczy około 7% pacjentów i uaktywnia się zazwyczaj w okresie dojrzewania. Charakterystycznym elementem wyróżniającym ten rodzaj padaczki jest fakt, że objawy pojawiają się najczęściej po przebudzeniu, a do wystąpienia symptomów mogą przyczynić się czynniki takie jak: brak snu, miesiączka, a także światła stroboskopowe. Badania wskazują, że młodzieńcza padaczka miokloniczna ma podłoże genetyczne. 
• dziecięce napady nieświadomości – ta odmiana padaczki uaktywnia się zazwyczaj między 6. a 7. rokiem życia i charakteryzuje się nietypowymi objawami – pacjent bowiem zastyga nagle w bezruchu, wpatruje się w przestrzeń pustym wzrokiem, a także mruga w specyficzny sposób.
• padaczka rolandyczna (padaczka Rolanda) – ta odmiany epilepsji uaktywnia się najczęściej u dzieci miedzy 3. a 13. rokiem życia, ale najczęściej diagnozowana jest u dzieci około 5. roku życia. Co ważne, napady padaczki rolandycznej bardzo często ustępują samoistnie między 13. a 16. rokiem życia. Odmiana padaczki charakteryzuje się zesztywnieniem mięśni języka oraz twarzy, a także zaburzoną artykulacją.
• zespół Dravet, stanowi odmianę napadu padaczkowego, który trwa przez długi czas i wiąże się z ryzykiem przekształcenia się w stan padaczkowy z utratą świadomości.
• nocna padaczka czołowa, to napady występujące w czasie snu i objawiające się zaciskaniem dłoni bądź zginaniem kolan.

Przyczyny padaczki u dzieci

Padaczka jest jedną z najczęstszych chorób neurologicznych wieku dziecięcego. Niemniej jednak prawie u połowy małych pacjentów przyczyny wystąpienia napadów padaczkowych są trudne do ustalenia, rzadko możliwe jest jednoznaczne wskazanie podłoża schorzenia. Należy jednak wskazać, że w przypadku padaczki u dzieci możliwymi przyczynami są:

• napady kryptogenne, czyli te o nieznanej przyczynie,
• padaczka objawowa wywołana zmianami w mózgu, do których dochodzi w okresie płodowym i może być wywołana przez choroby bądź zatrucie matki, ale również może być symptomem innej choroby; warto wskazać, że z padaczką objawową zmaga się co piąte dziecko,
• komplikacje podczas porodu i zaburzenia rozwoju płodowego, 
• uwarunkowania genetyczne, okazuje się, że padaczka to schorzenie dziedziczne, a za jej wystąpienie odpowiada około 50-60 genów,
• urazy mózgu, w tym znaczeniu napady padaczki mogą być sprowokowane urazami mechanicznymi lub niedotlenieniem mózgu,
• infekcje ośrodkowego układu nerwowego, w tym znaczeniu do napadów epilepsji przyczynić się mogą infekcję bakteryjne, wirusowe i pasożytnicze, a także nowotwory.

Objawy padaczki u dzieci

Padaczka dziecięca wiąże się z nieprawidłową pracą komórek kory mózgowej, W wyniku czego neurony zostają aktywowane w niewłaściwy sposób, a przez to w pływają na inne części ciała, z którymi połączone są przez włókna nerwowe. Efektem tych procesów są kontrolowane napady padaczkowe, które objawiać się mogą w różny sposób. Okazuje się bowiem, że objawami padaczki u dzieci są nie tylko wyraźne drgawki, ale niekiedy również znacznie subtelniejsze ruchy. Należy zatem wskazać, że pierwszymi objawami padaczki u dzieci są:

• drgawki, 
• chwilowe zaburzenia mowy i połykania, 
• ruchy mięśni twarzy oraz gardła, 
• nietypowe doznania wzrokowe, 
• brak reakcji przypominający zamyślenie (fazy wyłączeń).

Wraz z rozwojem schorzenia symptomy stają się coraz bardziej poważne i nasilone. Dlatego też bardzo często w przebiegu padaczki obserwuje się upadek, drgawki i utratę przytomności. Wystąpienie niepokojących objawów należy jak najszybciej skonsultować z lekarzem, ponieważ padaczka może zaburzać prawidłowy rozwój dziecka. Należy zatem wskazać, że u części dzieci występuje encefalopatia padaczkowa, czyli stan, w którym wystąpienie padaczki łączy się z potencjalną niepełnosprawnością intelektualną. Co ważne, u niektórych dzieci padaczka przebiega bezobjawowo.

Co robić w przypadku ataku padaczki u dziecka?

W przypadku wystąpienia ataku padaczkowego należy przede wszystkim zapewnić dziecku bezpieczeństwo. Oznacza to, że małego pacjenta należy położyć w pozycji bocznej bezpiecznej, aby w razie wymiotów czy wycieku silny nie doszło do zachłyśnięcia. Istotne jest również zapewnienie dostępu do świeżego powietrza, a także ochrona głowy przed urazami.

Leczenie padaczki u dzieci

Wdrożenie właściwego leczenia padaczki u dzieci wymaga postawienia diagnozy. Kluczowe w tym znaczeniu jest rozpoznanie, czy występujące napady drgawkowe stanowią padaczkę, czy niepadaczkowe zaburzenia napadowe. Zdiagnozowanie epilepsji u dziecka możliwe jest na podstawie wykonania badań: EEG (elektroencefalogram), EKG, a także rezonansu magnetycznego lub tomografii komputerowej mózgu. Jeżeli przeprowadzone badania diagnostyczne, potwierdzą postawione wcześniej rozpoznanie, można wdrożyć leczenie padaczki dzieci. Terapia zazwyczaj polega na dobraniu odpowiedniej farmakoterapii i zastosowaniu leków na padaczkę. Co więcej, w przypadku padaczki lekoopornej u dzieci terapia uwzględnia odpowiednią dietę przy padaczce, która polega na stosowaniu ketogennej opcji żywienia. Należy podkreślić, że dieta ketogeniczna jest skutecznym sposobem leczenia padaczki lekoopornej oraz w przypadku wybranych wrodzonych wad metabolizm, co zostało potwierdzone wieloma badaniami naukowymi. Co ważne, keto dieta zastosowanie ma przede wszystkim w leczeniu dzieci – nawet padaczki u niemowląt – z padaczką, które nie reagują dobrze na konwencjonalne metody leczenia. Wdrożenie ketogennej opcji żywienia pomaga zmniejszyć częstotliwość napadów, niemniej jednak wymaga ścisłego monitorowania przez lekarza i dietetyka.

Czy padaczka u dzieci jest uleczalna?

Należy podkreślić, że w przypadku dzieci niezwykle istotna jest szybka diagnoza. Okazuje się bowiem, że możliwie najwcześniejsza konsultacja lekarska związana z potencjalnymi napadami padaczki z wykwalifikowanym neurologiem-epileptologiem znacznie zwiększa szanse na wyciszenie choroby i zminimalizowanie liczby występujących napadów padaczkowych. Dodatkowo, niektóre przypadki padaczki dziecięcej ulegają samoistnemu wyleczeniu. Należy zatem wskazać, że w niektórych przypadkach możliwe jest wyleczenie epilepsji dziecięcej. 

Padaczka stanowi częstą przypadłość zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych. Dodatkowo pojawić się może padaczka w ciąży. Warto wskazać, że przyczyny padaczki mogą mieć różne podłoże. W tym znaczeniu wyróżnia się między innymi padaczkę skroniową, czy też padaczkę cukrzycową. Niezależnie jednak od przyczyny napadów drgawkowych, dojść może do zmian w mózgu po ataku padaczki. Dlatego tak istotne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia możliwie najszybciej po zaobserwowaniu wczesnych objawów.