Niski poziom estrogenu: objawy, przyczyny, leczenie i dieta

Czym są estrogeny?

Estrogeny to grupa hormonów płciowych, która odgrywa kluczową rolę w organizmie kobiety. Należą do nich estron, estradiol oraz estriol, jednak warto wiedzieć, że najbardziej aktywnym biologicznie jest estradiol. Hormony te odpowiadają za rozwój żeńskich cech płciowych, do których zaliczamy kształtowanie piersi oraz narządów płciowych, m.in. rozrost jajowodów czy wzrost mięśnia macicy. Ponadto mają wpływ na cykl miesiączkowy, budowę ciała i redystrybucję tkanki tłuszczowej, nawilżenie pochwy, mineralizację kości, a dodatkowo zwiększają poziom tzw. dobrego cholesterolu (HDL) we krwi.

Produkcja estrogenów zachodzi głównie w jajnikach, ale też w łożysku, kościach, tkance tłuszczowej i mózgu, a za ich wytwarzanie odpowiada hormon folikulotropowy — FSH. Mimo że ta grupa hormonów kojarzona jest z kobietami, estrogeny obecne są fizjologicznie również u mężczyzn, a ich synteza zachodzi w korze nadnerczy i jądrach. U płci męskiej wspomagają dojrzewanie plemników oraz odpowiadają za regulację popędu płciowego.

Niski poziom estrogenów — przyczyny

Z niedoborem estrogenów mogą zmagać się kobiety na różnym etapie życia, a jego przyczyny zależą od wielu czynników. U kobiet w okresie pomenopauzalnym zmniejszenie ilości tych hormonów jest naturalnym procesem związanym z ustaniem czynności wydzielniczej jajników, gdyż tam w największym stopniu zachodzi ich synteza. Wraz ze spadkiem stężenia estrogenów dochodzi do podwyższenia wartości hormonu folikulotropowego (FSH) i luteinizującego (LH), co jest typowe dla menopauzy.

Należy wiedzieć, że niski poziom estrogenów u młodszych przedstawicielek płci żeńskiej wynika najczęściej z różnych patologii, które można podzielić na pierwotną i wtórną niewydolność jajników. Do przyczyn pierwotnej należą:

• przedwczesne wygasanie czynności jajników;

• zespół policystycznych jajników (PCOS);

• nieprawidłowa budowa jajników;

• dysgenezja jajników, np. w zespole Sawyera czy Turnera.

Z kolei wtórna niewydolność jajników może być wywołana przez niewydolność przysadki mózgowej, stosowanie leków hamujących owulację, nadmierny wysiłek fizyczny, głodzenie się czy nadużywanie alkoholu, które również wpływa negatywnie na pracę układu hormonalnego, przyczyniając się do spadku poziomu estrogenów.

Objawy niedoboru estrogenów

Zbyt niskie ilości estrogenów we krwi mogą wywołać wiele różnorodnych objawów, z czego głównym są zaburzenia miesiączkowania w postaci braku lub nieregularnych okresów. Wynikiem niskiego poziomu tych hormonów są też:

• problemy z zajściem w ciążę;

• spadek libido;

• dyspareunia, czyli ból podczas stosunku płciowego;

• suchość pochwy;

• uderzenia gorąca lub zimne poty;

• wahania nastroju;

• zachowania depresyjne;

• trudności z koncentracją;

• skłonności do infekcji intymnych;

• problemy ze snem;

• zaburzenia pracy układu krążenia;

• nasilenie procesów starzenia się skóry spowodowany zmniejszoną produkcją kolagenu.

Tak jak wcześniej wspomniano, w okresie menopauzy następuje obniżenie poziomu estrogenów, co wiąże się z występowaniem tzw. zespołu klimakterycznego, który objawia się większością wymienionych wyżej dolegliwości. Niedobór omawianych hormonów przyczynia się także do zmian zanikowych, m.in. ścieńczenia śluzówki pochwy, rozwoju osteoporozy pomenopauzalnej, nietrzymania moczu, a niekiedy też zaburzeń statyki narządu rodnego związanych ze zmianami w tkance łącznej.

Kiedy wykonać badanie poziomu estrogenów?

Badanie estrogenu wykonuje się w szczególności u kobiet, wchodzących w okres przekwitania, chorujących na hipogonadyzm, PCOS, torbiele jajników czy anoreksję. W wielu przypadkach takie badanie zleca się również przy okazji występowania problemów z zajściem w ciążę i zaburzeń miesiączkowania. U mężczyzn badanie poziomu estrogenu powinno być wykonane przy impotencji, w sytuacji nieprawidłowości w rozwoju męskich cech płciowych, a także ginekomastii, czyli powiększenia gruczołów piersiowych.

Poziom estrogenów w organizmie określa się na podstawie oznaczenia wartości estradiolu w próbce krwi pobranej w laboratorium. Na badanie trzeba zgłosić się na czczo, co najmniej 8 godzin od ostatniego posiłku i nie wykonywać aktywności fizycznej przed pobieraniem krwi.

W przypadku kobiet prawidłowe stężenie estradiolu waha się w zależności od fazy cyklu miesiączkowego:

• faza folikularna: 84-970 pg/ml;

• faza owulacji: 13-330 pg/ml;

• faza lutealna: 73-200 pg/ml.

W trakcie ciąży normy estrogenów różnią się w zależności od trymestru i największe stężenia obserwuje się w III trymestrze — od około 6137 do 13460 pg/ml. Natomiast w okresie menopauzy poziom estrogenów bardzo spada, a wartości estradiolu u kobiet po klimakterium wynoszą od 20 do 30 pg/ml.

Inaczej jest u mężczyzn, gdyż u tej płci poziom estradiolu powinien być stały i zawierać się w przedziale między 11,2 a 50,4 pg/ml.

Niedobór estrogenów — jak leczyć?

Leczenie niedoboru estrogenów zależy od przyczyny, wieku pacjentki oraz nasilenia objawów. Wykorzystuje się w tym celu zarówno estrogeny naturalne, jak i syntetyczne hormony. U kobiet w okresie menopauzy najczęstszą metodą leczniczą jest hormonalna terapia zastępcza (HZT), która polega na uzupełnianiu poziomu estrogenów w postaci tabletek, plastrów, implantów czy kremów.

Pomaga to złagodzić najbardziej uciążliwe objawy przekwitania, takie jak uderzenia gorąca, suchość pochwy czy niski poziom libido. Jednak ten sposób leczenia nie jest wskazany dla wszystkich przedstawicielek płci żeńskiej i w każdej sytuacji należy najpierw skonsultować się z ginekologiem.

Niedobór estrogenu a dieta

Oprócz stosowania terapii hormonalnej warto wspomnieć o roli właściwej diety, która ma ogromne znaczenie przy występowaniu niedoboru estrogenów. Mianowicie osoby zmagające się z tym problemem powinny wprowadzić do swojego jadłospisu produkty bogate w fitoestrogeny. Są to związki organiczne pochodzenia roślinnego, wykazujące powinowactwo do receptorów estrogenowych, co oznacza, że wywierają na organizm podobny wpływ, jednak jest on słabszy niż w przypadku estrogenów występujących w ustroju fizjologicznie.

Do grupy fitoestrogenów należą głównie izoflawony, lignany, stibleny oraz kumestany. Można je znaleźć przede wszystkim w roślinach, do których należą:

• soja;

• rośliny strączkowe;

• czosnek;

• zioła, takie jak koniczyna czerwona, szałwia lekarska, pluskwica groniasta;

• owoce, np. granaty, śliwki, czereśnie, żurawina;

• kalafior, brokuł.