Nadciśnienie u dzieci – przyczyny, objawy i leczenie

Nadciśnienie u dzieci – przyczyny

Nadciśnienie tętnicze u dzieci uzależnione jest od wielu czynników, dlatego trudne jest określenie normy identycznej dla wszystkich małoletnich. Co więcej, nadciśnienie tętnicze zmienia się wraz z wiekiem małego pacjenta – młodsze dzieci mają naturalnie niższe ciśnienie, niż dzieci starsze i nastolatkowie. Dodatkowo bierze się pod uwagę takie kryteria jak płeć oraz wzrost pacjenta, dlatego ten sam wynik dla dwojga równolatków, ale odmiennej płci, może oznaczać inną diagnozę.  W związku z tym, w celu bardziej precyzyjnej interpretacji pomiarów ciśnienia u dzieci, uzyskany wynik ocenia się na podstawie specjalnej siatki centylowej.

Wartość uzyskana w wyniku pomiaru ciśnienia u dziecka pozwala wskazać trzy podstawowe grupy:

• prawidłowe ciśnienie tętnicze – zarówno wartość ciśnienia skurczowego, jak i rozkurczowego wynosi poniżej 90 centyla,
• ciśnienie wysokie prawidłowe – ciśnienie skurczowe i rozkurczowe znajduje się w przedziale pomiędzy 90 a 95 centylem,
• nadciśnienie tętnicze – wymienione wyżej wartości znajdują się powyżej 95 centyla. Lekarz może również zdiagnozować izolowane nadciśnienie skurczowe.

W przypadku dzieci możemy wskazać jeszcze jedną, dość nietypową sytuację, czyli nadciśnienie tętnicze białego fartucha. Co to oznacza? Sytuacja ta ma miejsce wtedy, gdy pomiary wskazują na nadciśnienie wyłącznie podczas badań wykonywanych przez służbę zdrowia, podczas gdy badania w warunkach domowych nie wykazują żadnych nieprawidłowości. Przyczyn należy upatrywać w podwyższonym poziomie stresu u dziecka, który może skutkować zniekształconym wynikiem.

W związku z powyższą sytuacją kluczowa jest technika przeprowadzania badania. Lekarz zawsze dokonuje kilku pomiarów podczas jednego badania, zazwyczaj 3 razy, a jeden z pomiarów przeprowadza się na wszystkich czterech kończynach. Dziecko powinno być spokojne, natomiast mankiet ciśnieniomierza powinien obejmować mniej więcej 2/3 długości ramienia oraz być umieszczony na wysokości serca. Na wynik pomiaru mogą mieć również wpływ zmęczenie i niedostatek snu, zbyt wąski lub nieprawidłowo założony mankiet, pełny pęcherz moczowy oraz defekacja przed badaniem.

Wśród przyczyn nadciśnienia u dzieci wymienia się nadciśnienie pierwotne oraz nadciśnienie wtórne, przy czym duże znaczenie ma wiek pacjenta. Podczas gdy u małych dzieci częściej diagnozuje się nadciśnienie wtórne, czyli objawowe (nawet 95% przypadków), będące jednym z objawów jednostki chorobowej panującej w ustroju, tak u dzieci starszych mówimy zazwyczaj o pierwotnej przyczynie nadciśnienia tętniczego. Nadciśnienie pierwotne nie ma jasno określonego źródła, a za jeden z najważniejszych czynników wywołujących problemy z ciśnieniem uważa się nadwagę i otyłość.

Przyczyny nadciśnienia tętniczego u dzieci są więc ściśle powiązane z wiekiem pacjenta:

• dzieci do 6. roku życia – za nadciśnienie odpowiadają głównie choroby nerek, różnorodne wady naczyń nerkowych, zmiany w obrębie miąższu nerek, choroby tarczycy, hiperkalcemia (niebezpieczny wzrost poziomu wapnia we krwi),
• dzieci powyżej 6.roku życia – choroby tarczycy, guz chromochłonny, choroby zapalne nerek, pojawia się również nadciśnienie tętnicze pierwotne,
• dzieci powyżej 10. roku życia – choroby zapalne nerek oraz nadciśnienie tętnicze pierwotne spowodowane głównie niezdrowym trybem życia i nadwagą.

Nadciśnienie u dzieci – objawy

Nadciśnienie u dzieci, podobnie jak u dorosłych, początkowo może nie dawać żadnych objawów lub są one na tyle trudne do określenia, że postawienie jednoznacznej diagnozy może być utrudnione. Co więcej, małe dzieci często nie umieją właściwie sygnalizować dolegliwości. Ich reakcją jest najczęściej płacz, przez co ciężko dotrzeć do źródła płaczliwości i gorszego samopoczucia. W związku z powyższym zaleca się, by każde dziecko po ukończeniu 2. roku życia miało wykonywane badanie ciśnienia podczas rutynowych wizyt kontrolnych.

Początkowe objawy nadciśnienia u dzieci to między innymi:

• bóle głowy,
• ogólne osłabienie,
• zawroty głowy,
• u niemowląt może wystąpić niewydolność oddechowo-krążeniowa.

W bardziej zaawansowanych stadiach nadciśnienia mogą wystąpić zaburzenia widzenia, nudności i wymioty, niepokój i rozdrażnienie, a nawet zaburzenia świadomości.

Jeśli u podłoża nadciśnienia leży nadciśnienie wtórne, do powyższych objawów dochodzą również symptomy charakterystyczne dla danej jednostki chorobowej. Szczególnie niebezpieczne są nadciśnieniowe stany pilne, które zagrażają wielonarządową niewydolnością i wymagają natychmiastowej kontroli lekarskiej. Takim stanem jest nadciśnienie złośliwe oraz nadciśnienie płucne. Brak odpowiedniej terapii może doprowadzić do tragicznych w skutkach konsekwencji.

Nadciśnienie u dzieci – leczenie

Pierwszym zaleceniem w momencie zdiagnozowania nadciśnienia jest zmiana diety i zwiększenie aktywności fizycznej. W leczeniu nadciśnienia istotne jest regularne uprawianie sportu. Jest to jedna ze skuteczniejszych, niefarmakologicznych metod leczenia nadciśnienia tętniczego. W przypadku nastolatków zaleca się umiarkowany lub średnio intensywny wysiłek fizyczny, np. bieganie, jazda na rowerze, pływanie. Jeśli chodzi o młodsze dzieci, to wprowadzenie regularnych treningów może być utrudnione, dlatego ważne jest, by zachęcać dziecko do aktywności i uczestniczyć w niej razem z maluchem. Niebagatelne znaczenie ma także ograniczenie czasu spędzonego przed ekranami telefonów, tabletów i telewizorów.

Zmiana stylu życia i diety nie zawsze przynosi oczekiwane skutki, dlatego niekiedy jedyną opcją na ustabilizowanie poziomu ciśnienia są leki hipotensyjne. Ważne, by były to leki dopuszczone do stosowania przez małych pacjentów, a terapia musi być przeprowadzana pod ścisłą kontrolą lekarską. Dodatkowo, w przypadku nadciśnienia objawowego, niezbędne jest wyleczenie źródła, czyli choroby, której objawem jest wzrost ciśnienia.

Nadciśnienie tętnicze u dzieci – dieta

Dieta przy nadciśnieniu powinna wykluczać przede wszystkim sól, napoje słodzone, fast foody i produkty wysokotłuszczowe. Zalecana jest lekka dieta bogata w niezbędne organizmowi mikro- i makroelementy, warzywa, owoce, oleje roślinne, ryby morskie zawierające zdrowe tłuszcze. Bardzo dobrym rozwiązaniem jest skorzystanie z pomocy wykwalifikowanego dietetyka, który pomoże określić zapotrzebowanie kaloryczne w oparciu o styl życia malca, wyniki badań oraz takie czynniki jak wiek czy płeć.

Skutki nadciśnienia tętniczego u dzieci

Nieleczone nadciśnienie tętnicze może prowadzić do poważnych konsekwencji. Dziecięce problemy z nadciśnieniem mogą przybrać formę nadciśnienia przewlekłego, a ponadto mogą wystąpić różnego rodzaju powikłania ostre, takie jak:

• niewydolność serca,
• choroba niedokrwienna serca,
• niewydolność nerek,
• zmiany w siatkówce oka,
• obrzęk mózgu.

Nadciśnienie u dzieci może być również wywołane przez nadciśnienie w ciąży, dlatego niezwykle ważne jest, by każda ciężarna jak najszybciej zgłaszała nieprawidłowości swojemu lekarzowi, który wdroży odpowiednią terapię stabilizującą poziom ciśnienia.