Nadciśnienie płucne – przyczyny, objawy i leczenie

Co to jest nadciśnienie płucne?

Nadciśnienie płucne to nieprawidłowy wzrost ciśnienia krwi w naczyniach krwionośnych w małym krwioobiegu. Krew z dwutlenkiem węgla płynie tętnicami do włośniczek i pęcherzyków płucnych, gdzie zachodzi wymiana gazowa, a następnie, bogata w tlen i składniki odżywcze, wraca żyłami z powrotem do serca. To właśnie tutaj, w naczyniach krwionośnych, tworzy się groźne dla zdrowia i życia nadciśnienie płucne, które ze względu na miejsce występowania przybiera postać:

• tętniczego nadciśnienia płucnego,
• żylnego nadciśnienia płucnego,
• nadciśnienia płucnego związanego z chorobami układu oddechowego,
• nadciśnienia płucnego związanego z chorobą zakrzepowo-zatorową.

Jakie wartości ciśnienia wskazują o możliwości występowania nadciśnienia płucnego? O nadciśnieniu płucnym mówimy, gdy średnia wartość ciśnienia w tętnicy płucnej przekracza 30 mm Hg podczas wysiłku oraz 25 mm Hg w spoczynku. Zobacz, czym jest izolowane nadciśnienie skurczowe.

Nadciśnienie płucne – przyczyny

Nadciśnienie płucne ze względu na etiologię, czyli źródło pochodzenia, dzieli się na nadciśnienie pierwotne (samoistne) i nadciśnienie wtórne, tzw. objawowe. O nadciśnieniu pierwotnym mówi się, kiedy nie da się wskazać przyczyn jego powstania, a czynnikami wywołującymi nadciśnienie mogą być czynniki środowiskowe, zewnętrzne lub genetyczne. Natomiast przyczyny nadciśnienia płucnego wtórnego mogą być wywołane:

• lewokomorową niewydolnością serca,
• wadą zastawek: aortalnej lub dwudzielnej,
• przewlekłą zatorowością płucną,
• HIV,
• chorobami płuc (rozedmy, przewlekłego zapalenia oskrzeli, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, chorób śródmiąższowych, zwłóknienia i pylicy płuc, astmy oskrzelowej),
• wadami serca (w tym wrodzonych),
• bezdechem sennym,
• chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak toczeń rumieniowaty, reumatoidalne zapalenie stawów,
• chorobami wątroby.

Ponadto na zachorowanie na nadciśnienie płucne narażone są osoby, które:

• są obciążone genetycznie (w rodzinie były osoby chore na nadciśnienie płucne),
• są uzależnione od narkotyków,
• zmagają się z nadwagą i otyłością,
• przebywają na dużych wysokościach,
• zażywają niektóre leki, w tym środki hamujące apetyt.

Wymienione wyżej choroby powodują strukturalne i funkcjonalne zmiany w naczyniach krwionośnych płuc, zmniejszając ich średnicę i powodując zgrubienie ścian. Może to prowadzić do niewydolności prawej komory, ponieważ krew pompowana jest przez zwężone tętnice, które poprzez napotkany opór osłabiają pracę serca.

Nadciśnienie płucne – objawy

Nadciśnienie płucne, podobnie jak nadciśnienie tętnicze, w początkowym stadium może nie dawać żadnych objawów. Wraz z postępem choroby, chorzy zaczynają odczuwać nietolerancję wysiłku fizycznego. Osoby chore na nadciśnienie szybciej się męczą, pojawiają się duszności (również w spoczynku). Oprócz tego objawy nadciśnienia płucnego obejmują także:

• chrypkę,
• osłabienie,
• zawroty głowy i omdlenia,
• ucisk lub ból odczuwany w klatce piersiowej,
• przyspieszone tętno,
• kołatanie serca.

W zaawansowanym stadium choroby może wystąpić:

• krwioplucie,
• wodobrzusze (obecność płynu w jamie brzusznej),
• powiększenie wątroby,
• zasinienie warg i skóry,
• obrzęk kończyn dolnych,
• płyn w worku osierdziowym i jamie opłucnej.

Nadciśnienie płucne – leczenie

Diagnostyka nadciśnienia płucnego rozpoczyna się od pogłębionego wywiadu lekarskiego z pacjentem, który pozwoli określić, czy występujące u chorego objawy są charakterystyczne dla nadciśnienia płucnego oraz od pakietu podstawowych badań, w tym morfologii i parametrów krzepnięcia krwi.

Leczenie nadciśnienia płucnego uzależnione jest od przyczyny jego powstania i stopnia zaawansowania choroby. Leczenie farmakologiczne opiera się w głównej mierze na podawaniu pacjentom leków przeciwzakrzepowych i przeciwkrzepliwych, które spowalniają lub hamują proces krzepnięcia oraz zapobiegają tworzeniu się skrzepów, które blokują swobodny przepływ krwi przez naczynia krwionośne. Przyjmowanie tych preparatów umożliwia przeciwdziałanie powstawaniu kolejnej zatorowości i zakrzepicy w przyszłości. Niekiedy chorym podaje się również blokery kanału wapniowego, prostacyklinę i prostanoidy (które hamują zlepianie się płytek krwi i działają rozkurczowo na naczynia krwionośne), antagonisty receptora endoteliny (w tym bosentan i sitaksentan) oraz inhibitory fosfodiesterazy typu 5 (głównie sildenafil, stosowany w pierwotnym nadciśnieniu płucnym).

Ponadto leczenie nadciśnienia płucnego, podobnie jak każda inna postać nadciśnienia, np. nadciśnienie w ciąży, opiera się również na leczeniu niefarmakologicznym, w tym przede wszystkim na ograniczeniu wysiłku fizycznego oraz przebywania na dużych wysokościach. Nie bez znaczenia jest także dieta przy nadciśnieniu oraz zmiana nawyków żywieniowych, przede wszystkim ograniczenie spożywania soli kuchennej oraz przyjmowania zbyt dużej ilości płynów. W niektórych przypadkach zalecana jest również tlenoterapia, która zwiększa stężenie tlenu we wdychanym powietrzu.

Inwazyjne metody leczenia nadciśnienia płucnego to między innymi:

• endarterektomia płucna – chirurgiczne usunięcie skrzepów z tętnicy płucnej i jej rozgałęzień,
• przeszczep serca i płuc (w zaawansowanych stadiach choroby),
• septostomia przedsionkowa – zabieg przerwania przegrody międzyprzedsionkowej, w wyniku którego zmniejsza się ciśnienie w prawym przedsionku i prawej komorze serca,
• balonowa plastyka tętnic płucnych – w trakcie zabiegu rozszerza się przezskórnie zwężone rozgałęzienia tętnic płucnych.

Jakie badania na nadciśnienie płucne?

Do wykrycia schorzenia wykonuje się ponadto badania pomocnicze. Diagnoza nadciśnienia płucnego opiera się na:

• echokardiografii, czyli badaniu ultrasonograficznym serca (tzw. echo serca), podczas którego lekarz ocenia wielkość prawej komory oraz szerokość tętnicy płucnej,
• RTG klatki piersiowej – prześwietlenie płuc pozwala wykazać charakterystyczne objawy choroby, takie jak poszerzenie pnia i tętnic płucnych, a także powiększenie prawej komory i prawego przedsionka serca w zaawansowanym stadium choroby,
• badaniu elektrokardiograficznym (EKG) – wykazuje powiększenie prawej komory i prawego przedsionka oraz pozwala zdiagnozować zaburzenia rytmu serca,
• gazometrii krwi tętniczej – pozwala ocenić poziom tlenu w krwi tętniczej (zwykle jest on niski),
• scyntygrafii perfuzyjno-wentylacyjnej płuc – pozwala na wykrycie zakrzepów i zatorów w naczyniach krwionośnych,
• tomografii komputerowej klatki piersiowej – mierzy szerokość pnia płucnego i naczyń krwionośnych oraz pokazuje zmiany zakrzepowo-zatorowe w żyłach i tętnicach płucnych,
• arteriografii płucnej – badanie inwazyjne, które przy pomocy kontrastu podanego do tętnic płucnych i ich rozgałęzień, pozwala ocenić przepływ krwi przez naczynia krwionośne i wykryć zmiany zatorowe,
• cewnikowaniu tętnicy płucnej – pozwala na pomiar ciśnienia w jamach serca i tętnicy płucnej oraz objętości krwi i zawartości tlenu w krążeniu płucnym,
• spirometrii – badanie układu oddechowego, podczas którego mierzy się objętość i pojemność płuc oraz przepływ powietrza w płucach i oskrzelach,
• oznaczeniu przeciwciała przeciw wirusowi HIV,
• USG jamy brzusznej z badaniem dopplerowskim żył doprowadzających i odprowadzających krew z wątroby – aby wykluczyć marskość wątroby oraz nadciśnienie płucnego spowodowane nadciśnieniem wrotnym.

Nadciśnienie płucne – rokowania

Diagnoza nadciśnienia płucnego jest pierwszym, ale jednocześnie najbardziej istotnym etapem leczenia, który daje szansę na zatrzymanie rozwoju choroby i wydłużenie życia pacjenta. Jeszcze do niedawna według amerykańskich Narodowych Instytutów Zdrowia średnia długość życia osób, które nie podjęły leczenia nadciśnienia płucnego, wynosiła 2-3 lata od momentu postawienia diagnozy. Dziś, dzięki postępowi medycyny, czas ten znacząco się wydłuża, a chory ma szansę na normalne funkcjonowanie, jednak szanse na całkowite wyleczenie są bardzo małe.

Sprawdź również, czym jest nadciśnienie złośliwe i jakie objawy ma nadciśnienie u dzieci.