Koszmary senne u dzieci: jak sobie z nimi radzić?

Przyczyny koszmarów sennych u dzieci

Koszmary senne u dzieci zazwyczaj pojawiają się po ukończeniu około 3. roku życia, choć występować mogą również u noworodków. Należy jednak wskazać, że najwięcej przypadków koszmarów sennych rozpoznawanych jest u dzieci w wieku 7-5 lat. Częste koszmary senne i problemy ze snem pojawiające się u dzieci mogą być wynikiem doznanego urazu psychicznego, silnego niepokoju, doświadczonego stresu lub być powiązane z traumą czy negatywnymi zmianami w życiu dziecka. W tym znaczeniu zaburzenia snu u dzieci w postaci mar nocnych doprowadzić mogą takie wydarzenia, jak:

• zmiana w strukturze rodziny, wynikającą z odejścia jednego z rodziców, rozwodu czy tez separacji rodziców,
• zmiana miejsca zamieszkania i problemy z aklimatyzacją w nowym środowisku,
• sytuacje wywołujące lęk separacyjny, którego przyczyną może być rozłąka spowodowana pobytem w szpitalu w wyniku długotrwałej choroby czy też inna przyczyna rozłączenia z rodzicem lub bliskim opiekunem,
• stresujące wydarzenia, nawracające koszmary senne mogą być jednym z objawów PTSD, czyli stresu pourazowego,
• majaki senne, pojawiające się podczas choroby, której towarzyszy wysoka gorączka.

Dodatkowo istotną rolę w prowokowaniu występowania mar sennych odgrywają:

• przewlekle uczucie niepokoju,
• niskie poczucie własnej wartości, 
• czytanie lub oglądanie opowieści, które wywołują silne uczucie strachu,
• oglądanie programów telewizyjnych przedstawiających treści nieprzeznaczone dla dzieci – brutalne, epatujące przemocą, przerażające,
• granie w gry komputerowe, które obfitują w brutalność.

Koszmary senne u dzieci mogą być również wynikiem traumatycznych wydarzeń. W tym znaczeniu mary senne pojawić się mogą jako skutek molestowania seksualnego, przemocy seksualnej, nękania czy też napięć emocjonalnych.

Należy wskazać, że zaburzenia snu mogą pojawiać się u dzieci w wyniku stresu, który związany jest z nauką samodzielnego spania. Koszmary senne w tym przypadku wynikają z rozdzielenia dziecka od rodziców i umieszczenia go w oddzielnym pokoju, a także poczucia niebezpieczeństwa wynikającego z nieobecnością rodziców obok dziecka. 

Występowanie koszmarów sennych może być również wynikiem stosowania leków, między innymi medykamentów obniżających ciśnienie tętnicze, w tym beta-blokerów lub substancji psychoaktywnych.

Objawy koszmarów sennych u dzieci

Koszmary senne, czyli realistyczne, przerażające obrazy ukazujące się w snach, znacznie obniżają jakość odpoczynku nocnego, a nierzadko skutkują częstymi przebudzeniami. Koszmary nocne u dzieci zazwyczaj pojawiają się w drugiej połowie snu. Oznacza to, że dziecko zasypia, a po pewnym czasie zaczyna się wiercić, kręcić, po czym budzi się wystraszone. Dlatego też objawem koszmarów sennych u dzieci i niemowląt są przebudzenia w nocy, którym towarzyszy uczucie strachu i poczucie zagrożenia. Należy zatem wskazać, że bardzo często koszmarom sennym towarzyszą objawy w postaci:

• uczucia przerażenia,
• przyspieszonego bicia serca, 
• przyspieszonego oddechu,
• krzyki nocne,
• wzmożona potliwość,
• zwiększona temperatura ciała,
• dezorientacja.

Niekiedy u dzieci w wyniku doświadczenia koszmarów sennych pojawić się może również moczenie nocne. Dlatego też nawracające przebudzenia w nocy, którym towarzyszą powyższe objawy, warto skonsultować z lekarzem, by ustalić przyczynę koszmarów nocnych. Częste przebudzenia i mary nocne bowiem mogą doprowadzić do problemów ze zdrowiem, a niekiedy nawet do bezsenności.

Leczenie koszmarów sennych u dzieci

Pojawiające się co jakiś czas koszmary senne nie stanowią powodu do niepokoju. Sytuacja wygląda jednak inaczej, kiedy mary senne pojawiają się co noc lub nawracają z dużą częstotliwością, gdyż zaburzają zdrowy sen i regenerację organizmu. 

Na konsultację z dzieckiem, u którego pojawiają się koszmary senne, należy udać się do psychologa dziecięcego. W przypadku, kiedy psycholog zauważę związek występowania koszmarów sennych ze stresującymi przeżycia bądź gdy koszmary senne u dziecka nawracają, konieczne może okazać się wsparcie psychologiczne, które udzielane jest zarówno przez psychologa, jak i najbliższych dziecka. Co więcej, w niektórych przypadkach konieczna może okazać się psychoterapia. 

Pomocne w zwalczaniu koszmarów sennych mogą okazać się domowe sposoby na bezsenność i parasomnie. W tym znaczeniu warto zadbać o komfortowe łóżko, które ułatwi zasypianie i uprzyjemni sen. Ponadto pomocne może okazać się spanie dziecka z ulubioną przytulanką czy kocykiem, które zapewni maluchowi poczucie bezpieczeństwa. Co więcej, warto również zadbać o przygotowanie do snu. W tym znaczeniu pomocne może być wyciszające, spokojne czytanie bajek, słuchanie relaksacyjnej muzyki. W przypadku dorosłych skuteczne są leki nasenne, dzieciom jednak nie można ich podawać, dlatego warto zastąpić je ziołami na sen. Melisa czy ekstrakt z lipy mogą pomóc w zasypianiu i wspomagać dobry sen, przed podaniem jednak preparatów ziołowych dziecku, warto skonsultować się z pediatrą. 

Koszmary senne w znaczącym stopniu wpływają na funkcjonowanie organizmu i psychikę dziecka, dlatego też konieczne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia. Należy jednak wskazać, że terapia dobierana jest w zależności od przyczyny bezsenności, ale również wieku pacjenta. Inne bowiem leczenie wdrażane jest w przypadku zaburzeń snu u niemowląt i małych dzieci, a inne w przypadku bezsenności u nastolatków.