Kiedy badać TSH w ciąży i jak odczytać wyniki?

Podstawowe funkcje TSH - za co odpowiada ten hormon?

Zanim wyjaśnimy, jakie są normy TSH w ciąży, warto przypomnieć, jaką funkcję pełni w organizmie hormon tyreotropowy (inaczej tyreotropina). Otóż TSH (z ang. thyroid stymulating hormone) to hormon glikoproteinowy wytwarzany przez przysadkę mózgową. Jaka jest jego rola? Uogólniając, TSH reguluje czynności tarczycy. Hormon ten sprawuje kontrolę nad dwoma innymi hormonami produkowanymi z kolei przez tarczycę - tyroksyną (T4) i trójjodotyroniną (T3). Hormony gruczołu tarczowego (T4 i T3) regulują tempo i intensywność procesów metabolicznych w organizmie, stymulują procesy mineralizacji. Pod wpływem tyreotropiny komórki tarczycy są pobudzane do większej produkcji i uwalniania do krwiobiegu tyroksyny oraz trójjodotyroniny.  

Jak TSH wpływa na rozwijające się w łonie matki dziecko? Hormon tyreotropowy warunkuje rozwój:

• ośrodkowego układu nerwowego,
• układu kostnego. 

Jakie powinno być TSH w ciąży?

Zaleca się, aby pacjentki planujące macierzyństwo sprawdziły stężenie TSH we krwi. Jaki jest związek między TSH a zajściem w ciążę? Nieprawidłowe wartości mogą wpływać negatywnie na płodność. 

Poziom hormonu tyreotropowego badamy również w trakcie ciąży (to jedno z najważniejszych badań, jakie musi wykonać każda ciężarna kobieta). Zgodnie z ogólnie obowiązującymi rekomendacjami, oznaczenie tyreotropiny powinno być wykonane nie później, niż w 4-8 tygodniu ciąży. Jakie są normy TSH? Stężenie hormonu w trakcie ciąży nie jest stałą wartością i zmienia się w zależności od danego etapu (trymestru). Za prawidłowy wynik TSH w ciąży uznajemy:

• I trymestr 0,01 – 2,32 μIU/ml
• II trymestr 0,1 – 2,35 μIU/ml
• III trymestr 0,1 – 2,65 μIU/ml

Warto podkreślić, iż badanie TSH najlepiej wykonać na czczo w godzinach porannych (osiem godzin od spożycia ostatniego posiłku). Badanie przeprowadza się na podstawie próbki krwi pobranej z żyły łokciowej pacjentki. Procedura nie wymaga szczególnych przygotowań. Ile kosztuje oznaczenie stężenia TSH? W zależności od laboratorium diagnostycznego około 20-30 złotych.

Wysokie TSH w ciąży

Wiele pacjentek planujących powiększenie rodziny zastanawia się, czy z wysokim TSH można zajść w ciążę. Warto mieć świadomość, iż podwyższony poziom tyreotropiny zwiększa stres oksydacyjny i może utrudniać zajście w ciążę. Natomiast, jeśli mamy wysokie TSH będąc już w ciąży, z dużym prawdopodobieństwem oznacza to rozwój niedoczynności tarczycy, którą leczy się standardowo stosując lewotyroksynę. Jest to  lek hormonalny, który imituje hormony tarczycy. Warto wspomnieć, iż czynnikiem sprawczym niedoczynności tarczycy w wielu przypadkach jest Hashimoto. 

Hashimoto a ciąża

Należy nadmienić, iż Hashimoto, czyli autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, podobnie jak niedoczynność gruczołu tarczowego obniża szanse na zajście w ciążę. Jest to spowodowane przede wszystkim zaburzeniami owulacji. Istnieje silny związek między Hashimoto a miesiączką. Jak podkreślają lekarze ginekolodzy i endokrynolodzy - pacjentki ze zdiagnozowaną chorobą Hashimoto doświadczają zaburzeń miesiączkowania nawet trzy razy częściej, niż zdrowe kobiety.

W ramach ciekawostki dodajmy, iż bardzo rzadko diagnozujemy również Hashimoto u dzieci. Na autoimmunologiczne zapalenie tarczycy choruje zaledwie 1% młodych pacjentów. Schorzenie najrzadziej rozwija się u niemowląt i dzieci poniżej 3. roku życia (zachorowanie na Hashimoto stanowi dla nich największe zagrożenie jeśli chodzi o konsekwencje zdrowotne).

Wysokie TSH w ciąży skutki

Co w sytuacji, gdy mamy do czynienia z wysokim poziomem TSH w trakcie trwania ciąży? Jakie problemy zdrowotne mogą wystąpić, gdy wynik badania wykaże TSH powyżej górnej granicy normy? Otóż za wysokie TSH w ciąży grozi rozwojem niedokrwistości (anemii) oraz nadciśnieniem (indukowanym ciążą). Nieprawidłowy wynik badania może skutkować  również odklejeniem łożyska, przedwczesnym porodem, stanem przedrzucawkowym. 

Jeżeli chodzi o potencjalne zagrożenia dla dziecka, należy wymienić tutaj niską masę urodzeniową, zaburzenia oddychania i kretynizm tarczycowy lub kretynizm/matołectwo (obecnie częściej stosujemy nazwę - wrodzona niedoczynność tarczycy). Częstość występowania kretynizmu szacuje się na 1: 4000 żywo urodzonych noworodków. Niestety ta choroba ściśle związana z dysfunkcją tarczycy skutkuje nieodwracalnym upośledzeniem umysłowym dziecka. 

Do potencjalnych czynników sprawczych wysokiego poziomu tyreotropiny zaliczamy:

• pierwotną niedoczynność tarczycy,
• trzeciorzędową niedoczynność tarczycy,
• chorobę Hashimoto, 
• nieprawidłowe leczenie tarczycy,
• nadczynność przysadki mózgowej,
• pierwotną niedoczynność kory nadnerczy,
• stosowanie leków tyreostatycznych.

Niskie TSH w ciąży

O czym świadczy niski poziom TSH w ciąży? Obniżony poziom tyreotropiny wykryty dzięki badaniu, najczęściej jest objawem nadczynności tarczycy (dotyczy około 0,1-0,4% ciężarnych pacjentek). Hipertyreoza jest konsekwencją nadmiernej produkcji hormonów tarczycowych (T3, T4). To poważna choroba endokrynologiczna, która może być wywołana chorobą Gravesa i Basedowa. TSH poniżej normy w ciąży niekiedy jest objawem zespołu Sheehana, niedoczynności przysadki mózgowej lub guza przysadki mózgowej. 

Jeśli chodzi o skutki zdrowotne dla kobiety, zbyt niskie TSH w ciąży stwarza ryzyko:

• poronienia,
• przedwczesnego porodu,
• rozwoju nadciśnienia tętniczego,
• stanu przedrzucawkowego (inaczej gestozy),
• przełomu hipermetabolicznego (jest to stan zagrażający życiu).

Jak niskie TSH w ciąży wpływa na rozwój płodu? Niedostateczne stężenie hormonu oznacza większe ryzyko śmiertelności, może też doprowadzić do:

• niskiej masy urodzeniowej noworodka,
• wewnątrzmacicznego zahamowania wzrastania.

Skaczące TSH w ciąży

Czy wahania poziomu TSH w ciąży są powodem do niepokoju? To dość naturalne zjawisko, gdyż jak już wspomnieliśmy, poziom tyreotropiny nie jest stały i zmienia się w zależności od trymestru. Wahania stężenia hormonu we krwi mogą być spowodowane np. gonadotropiną kosmówkową (z ang. human chorionic gonadotropin, HCG) wytwarzaną przez łożysko. W I trymestrze TSH ulega obniżeniu właśnie z powodu produkcji HCG.

Podsumowując, zarówno wysokie, jak i niskie stężenie hormonu tyreotropowego jest niepożądane. By unormować poziom TSH, zwykle wdraża się odpowiednio dobraną farmakoterapię, która w zależności od przyczyny nieprawidłowości w stężeniu hormonu - skupia się na leczeniu niedoczynności/nadczynności tarczycy, bądź też innych rozpoznanych schorzeń. Pamiętajmy, że nieprawidłowy wynik TSH nie zawsze jest tożsamy z chorobą gruczołu tarczowego!