Egzema na stopach - przyczyny, objawy, leczenie

Wypryski na stopach - przyczyny i rodzaje egzemy stóp

Egzema na stopach może przybierać bardzo różne formy. W zależności od przyczyn daje też inne objawy. Wyróżniamy wiele źródeł i rodzajów egzemy. W  kontekście zdrowia stóp warto wspomnieć o kilku najpopularniejszych postaci egzemy, a jest to przede wszystkim:

• wyprysk modzelowaty na stopach (eczema tyloticum) - ma związek ze zmianami hormonalnymi, jakie zachodzą w organizmie np. w związku ze stosowaniem doustnej antykoncepcji hormonalnej lub procesem menopauzy. Poza swędzącymi i przesuszonymi ogniskami zapalnymi, na stopach widoczne są też linijne pęknięcia oraz rozpadliny. Co ciekawe modzelowata egzema na stopach częściej jest diagnozowana u mężczyzn w średnim i podeszłym wieku,
• wyprysk potnicowy na stopach  (dyshidrotic eczema, pompholyx) - etiologia choroby nie jest dobrze poznana. Wyprysk potnicowy może być skutkiem ekspozycji skóry na alergen, mieć związek z infekcją grzybiczą stóp. Jak się objawia? Na skórze pojawiają się niewielkie grudki i głęboko osadzone pęcherzyki, występuje też świąd. Egzema potnicowa ma charakter nawrotowy i powracający,
• wyprysk kontaktowy na stopach - kontaktowe zapalenie skóry (KZS) może mieć podłoże alergiczne lub wynikać z podrażnienia skóry. Jest to miejscowa skórna reakcja nadwrażliwości na kontakt z danymi substancjami chemicznymi, drażniącymi. Przykładowo, wyprysk kontaktowy na stopach może spowodować formaldehyd - składnik odżywek i lakierów do paznokci, substancje zapachowe obecnie w balsamie, czy kremie do stóp, a nawet niektóre leki. Z kolei przyczyną fotoalergicznego kontaktowego zapalenia skóry stóp mogą być kosmetyki ochronny z filtrem UV. Warto dodać, że  AZS na stopach ma nawrotowy charakter, może powrócić w sytuacji silnego stresu. 
• atopowe zapalenie skóry na stopach - jest to stan zapalny skóry wywołany nadmierną odpowiedzią układu immunologicznego o wieloczynnikowej etiologii. Często obserwujemy nawrót objawów AZS w ciąży (już w pierwszych tygodniach),
• wyprysk hiperkeratotyczny stóp - często dotyczy kobiet w okresie menopauzy. W wyniku tej postaci egzemy na podeszwach stóp pojawiają się zlewne ogniska nadmiernego rogowacenia naskórka. Etiologia wyprysku hiperkeratotycznego pozostaje niewyjaśniona, jego przebieg jest przewlekły i nawrotowy.

Jak wygląda egzema na stopach? Objawy dermatozy

Wielu pacjentów zastanawia się, jak wygląda egzema stóp. Po czym można rozpoznać tę dermatozę? Uogólniając, w początkowej fazie obserwujemy rumień i obrzęk stóp. Kolejno rozwijają się małe pęcherzyki z ropną treścią, które mają tendencje do pękania. Po wysięku na stopach tworzą się niewielkie strupki i dochodzi do złuszczania naskórka.

Jak pokazuje praktyka dermatologiczna, wyróżniamy 3 fazy egzemy na stopach:

• ostrą - cechuje się występowaniem rumienia, obrzęku i pęcherzyków z wysiękiem,
• podostrą - w tej fazie dochodzi do złuszczania naskórka i tworzenia się strupków,
• przewlekłą - charakterystycznym objawem jest przerost naskórka, intensywne łuszczenie się skóry i silny świąd.

Jak już wspomnieliśmy egzema na stopach (podobnie jak egzema dłoni, czy AZS na pośladkach) objawia się m.in. uporczywym świądem. Chory ma potrzebę drapania zmian skórnych, co tylko pogarsza stan zapalny. 

Warto tutaj wspomnieć o bardzo specyficznej odmianie egzemy, jaką jest egzema na nogach (inaczej egzema żylakowa) będąca m.in. skutkiem powikłań przewlekłej niewydolności żylnej. 

Egzema na stopach - jak leczyć różne rodzaje egzemy stóp?

Wielu chorych nie wie, kiedy iść do dermatologa? Wizyta u specjalisty jest wskazana od razu, gdy zauważymy jakiekolwiek niepokojące zmiany chorobowe na stopach. Należy podkreślić, iż egzema stóp wymaga dokładnej diagnostyki dermatologicznej. Ze względu na wiele podobnych objawów, jakie występują między egzemą a łuszczycą, choroby te niekiedy bywają mylone. 

Zastosowana terapia zależy oczywiście od przyczyny i stopnia zaawansowania zmian chorobowych. Przykładowo, u pacjentów z wypryskiem hiperkeratotycznym stóp stosuje się miejscowo maści z dodatkiem substancji keratolitycznych i złuszczających. Istotną rolę odgrywa też częste natłuszczanie skóry środkami wskazanymi przez lekarza dermatologa. 

Jeśli chodzi o atopowe zapalenie skóry na stopach, również stosujemy terapię emolientową, która pozwala przywrócić i naprawić zaburzone funkcje bariery naskórkowej. Emolienty działają przeciwzapalnie, przeciwświądowo i antymitotycznie - mogą jednak nie być wystarczające zwłaszcza w ciężkich postaciach AZS. Często zalecanie jest stosowanie leków miejscowych (np. glikokortykosteroidów).

Przy atopii stóp należy używać dermokosmetyków pozbawionych substancji potencjalnie drażniących i uczulających. Do pożądanych składników w przypadku AZS na stopach zaliczamy substancje higroskopijne, ceramidy, humektanty i lipidy. By złagodzić zmiany atopowe na stopach, lekarz może zalecić przyjmowanie preparatów steroidowych i leków przeciwzapalnych. 

Jeśli chodzi o ogólne wskazówki pielęgnacyjne przy atopii - pamiętajmy, aby na co dzień (również w okresie remisji) stosować hipoalergiczne balsamy, żele, płyny do kąpieli, a unikać tych perfumowanych i barwionych. Warto zainwestować też w wygodne buty z miękką skórzaną wkładką, które dzięki elastyczności surowca obuwniczego dostosują się do indywidualnego kształtu stóp, zmniejszając ryzyko wywołania podrażnień i otarć skóry. Przy AZS należy unikać też kontaktu skóry z detergentami (zwykle proszki i płyny do prania). Należy przestawić się na bezwonne proszki i płyny przyjazne dla alergików. Warto dbać także o stan emocjonalny i nie doprowadzać do sytuacji stresogennych, które zaostrzają objawy atopowego zapalenia skóry.

Jakie są metody leczenia wyprysku potnicowego stóp? Należy zaznaczyć, że jest to rodzaj egzemy bardzo trudny w leczeniu i wymaga ścisłej współpracy pacjenta z lekarzem. Standardowo stosuje się u chorych silnie działające miejscowe glikokortykosteroidy. By złagodzić świąd lekarz, może zalecić też doustne leki przeciwhistaminowe. W przypadku częstych nawrotów pomocna okazuje się fototerapia PUVA. Niekiedy wdrażana jest także azatiopryna (lek o silnym działaniu immunosupresyjnym i cytotoksycznym).

Jak leczy się wyprysk modzelowaty na stopach? W razie stwierdzenia alergicznego podłoża egzemy wdraża się leki przeciwhistaminowe, należy również wyeliminować czynniki drażniące. Jeśli wyprysk na stopach ma charakter przewlekły, zwykle stosujemy preparaty z substancjami o działaniu keratolitycznym np. mocznikiem, kwasem mlekowym, kwasem salicylowym (często zaleca się pacjentom, używanie maści złuszczających i intensywnie natłuszczających skórę). 

W leczeniu wyprysku kontaktowego na stopach najważniejsze jest unikanie substancji powodujących zmiany chorobowe. Należy natychmiast przerwać kontakt z substancją uczulającą/podrażniającą skórę i starannie umyć stopy. W razie świądu można sięgnąć po leki przeciwhistaminowe. Często stosuje się też glikokortykosteroidy miejscowe w formie maści i kremów, które zmniejszają stan zapalny. W ciężkich przypadkach wyprysku kontaktowego na stopach wdraża się glikokortykosteroidy stosowane doustnie.