Brzuch stresowy – jak wygląda i skąd się bierze?

Kortyzol a otyłość brzuszna

Kortyzol jest hormonem glikokortykosteroidowym, naturalnie syntetyzowanym w organizmie, w korze nadnerczy. To właśnie kortyzol zmienia tempo metabolizmu węglowodanów, tłuszczy oraz białek, a także funkcjonowanie poszczególnych narządów wewnętrznych, dzięki czemu umożliwia adaptację ustroju do zmian zachodzących wskutek sytuacji stresowych. Oprócz tego kortyzol odpowiada między innymi za prawidłową pracę układu sercowo-naczyniowego, wspiera ośrodkowy układ nerwowy, metabolizm kości oraz modyfikuje gospodarkę wodno-mineralną organizmu. Zaburzenia w wydzielaniu kortyzolu mogą skutkować zwiększonym ryzykiem zachorowania na schorzenia endokrynologiczne, mogące być podłożem otyłości hormonalnej, takie jak choroba Addisona (niedoczynność kory nadnerczy) czy zespół Cushinga (nadczynność nadnerczy).

Z uwagi na fakt, że sytuacje stresogenne powodują zwielokrotnienie poziomu kortyzolu we krwi, jest on potocznie nazywany ‘hormonem stresu’. Samoistne zwiększenie stężenia kortyzolu powoduje spowolnienie innych mechanizmów fizjologicznych, dzięki czemu organizm może skupić się na walce z zagrożeniem. Jednym słowem kortyzol, łącznie z adrenaliną, mobilizuje organizm do przetrwania trudnej sytuacji. Po wyeliminowaniu czynnika wywołującego stres, poziom kortyzolu wraca do normy, a poszczególne narządy wracają do standardowego funkcjonowania. Problem zaczyna się w momencie, gdy organizm przez długi czas narażony jest na silny stres, co skutkuje notorycznie podwyższonym stężeniem hormonu. Patologicznie wysoki poziom kortyzolu w ustroju pogarsza kondycję całego organizmu.

Ponieważ kortyzol odpowiada między innymi za uwalnianie do krwi glukozy, przewlekły stres powoduje podtrzymywanie wysokiego poziomu cukru we krwi. Co więcej, wskutek stresu nierzadko nasila się również apetyt, co zwiększa ryzyko spożywania wyższej liczby kalorii w codziennej diecie. Połączenie tych dwóch czynników sprzyja nadwadze lub otyłości, przy czym, w przypadku brzucha stresowego, tkanka tłuszczowa odkłada się wyłącznie w okolicy jamy brzusznej, od żeber do obszaru pod pępkiem, tworząc typową otyłość brzuszną. Dlaczego właśnie tu? Ponieważ w okolicach brzucha i tułowia znajduje się najwięcej receptorów kortyzolu. 

Należy jednak zaznaczyć, że brzuch stresowy, choć jego nazwa brzmi jednoznacznie, nie jest powodowany wyłącznie przez stres. Jest to potocznie stosowane określenie skutków permanentnie podwyższonego poziomu kortyzolu. Zwiększone wydzielanie kortyzolu może być również indukowane zbyt małą ilością snu, nieprawidłową dietą i przedłużającymi się głodówkami, odwodnieniem czy nadużywaniem alkoholu.

Przeczytaj również, jak wygląda brzuch alkoholowy.

Brzuch stresowy – objawy

Brzuch stresowy, zwany również brzuchem kortyzolowym, zlokalizowany jest głównie w okolicy żeber, w środkowej części brzucha aż po obszar pod pępkiem. Co istotne, w przypadku brzucha stresowego tkanka tłuszczowa odkłada się wyłącznie w tym obszarze – inne partie ciała, takie jak uda, pośladki czy biodra pozostają w niezmienionym stanie. Charakterystyczną cechą brzucha stresowego jest dość cienka i stale napięta skóra, podatna na uszkodzenia. Ponadto jest zwarty, nie zwisa, nie jest również miękki. 

Nadmiar kortyzolu w organizmie może skutkować nie tylko pojawieniem się brzucha stresowego, ponieważ wpływa negatywnie na cały ustrój. Objawy patologicznych zmian tkanki tłuszczowej to również:

• nadciśnienie tętnicze,
• obniżenie nastroju prowadzące do depresji i problemów ze snem,
• obniżenie odporności organizmu i podatność na infekcje wirusowe i bakteryjne,
• zwiększona częstotliwość oddawania moczu,
• rozwój zespołu jelita drażliwego, objawiający się biegunkami, zaparciami i dokuczliwymi wzdęciami,
• obniżenie libido,
• zaburzenia cyklu miesiączkowego u kobiet.

Wymienione powyżej objawy to nie jedyne symptomy brzucha stresowego. Osoby narażone na przewlekły stres nierzadko uskarżają się na tzw. stresowy ból brzucha, spowodowany zwiększeniem wrażliwości błony śluzowej żołądka na działanie kwasów trawiennych, które w wyniku działania hormonów stresu wydzielane są w większej ilości. Typowe objawy stresowego bólu brzucha to między innymi:

• biegunka,
• charakterystycznie ssanie w żołądku,
• uczucie ściśnięcia żołądka,
• nudności,
• nerwobóle.

Jak pozbyć się brzucha stresowego?

W jaki sposób pozbyć się nadmiaru szkodliwej tkanki tłuszczowej z obszaru jamy brzusznej? W profilaktyce brzucha stresowego rekomenduje się wprowadzenie ogólnie przyjętych norm zdrowego żywienia. Istotna jest również regularna aktywność fizyczna, która pomoże spalić nadprogramowy tłuszcz, a jednocześnie wzmocni mięśnie i ujędrni skórę. W skutecznej redukcji brzucha stresowego ważna jest także odpowiednia ilość snu, wyeliminowanie sytuacji stresogennych oraz praca nad codziennymi napięciami. Jak pozbyć się brzucha stresowego?

• zadbaj o zbilansowaną dietę bogatą w witaminy z grupy B, oleje roślinne, pełnoziarniste pieczywo, świeże owoce i warzywa, głównie warzywa ciemnolistne,
• pamiętaj o regularnym spożywaniu posiłków w stałych odstępach czasu,
• zrezygnuj z picia alkoholu i palenia papierosów,
• nawadniaj organizm,
• wprowadź systematyczny wysiłek fizyczny dostosowany do wydolności organizmu, dobre efekty w walce z brzuchem stresowym przynoszą joga, pilates oraz taniec,
• zadbaj o właściwą higienę snu,
• nie zapominaj o odpoczynku, bez telewizji czy telefonu,
• w przypadku nadmiernej podatności na sytuacje stresowe, szczególnie pomocne są specjalne ćwiczenia oddechowe oraz medytacja.

Problemy z masą ciała stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia, niezależnie od wieku. Zarówno otyłość osób dorosłych, jak i otyłość u dzieci czy nadwaga nastolatków wymagają podjęcia radykalnych działań, mających na celu pozbycie się zbędnych kilogramów i ustabilizowanie pracy narządów wewnętrznych. Brzuch stresowy jest szczególnie niebezpiecznym rodzajem otyłości, ponieważ tkanka tłuszczowa odkłada się w środku jamy brzusznej, otaczając narządy wewnętrzne, takie jak wątroba, żołądek czy jelita. Tłuszcz trzewny powoduje wydzielanie szkodliwych substancji wywołujących stany zapalne. Może również determinować liczne schorzenia, między innymi cukrzycę typu 2, choroby sercowo-naczyniowe, nowotwory, przedwczesną demencję oraz udar mózgu.