Alergia kontaktowa: czym jest i jak się objawia?

Co to jest alergia kontaktowa?: definicja i rodzaje 

Alergia kontaktowa, nazywana również wypryskiem kontaktowym, ACD, alergią stykową czy nadwrażliwością kontaktową, stanowi reakcję alergiczną typu komórkowego, która jest charakterystyczna dla alergicznego wyprysku kontaktowego. Alergia kontaktowa jest jednym z typów alergii, co oznacza, że pojawia się w wyniku nieprawidłowej reakcji organizmu na jakiś czynnik. W wyniku kontaktu z czynnikiem alergennym układ odpornościowy traktuje go jako element zagrażający, co skutkuje wywołaniem reakcji, której celem jest zneutralizowanie i wydalenie substancji z organizmu.

Alergia kontaktowa stanowi reakcję miejscową organizmu na działanie konkretnego alergenu i zazwyczaj nie wiąże się z występowaniem objawów ogólnoustrojowych. Warto wskazać, że alergia kontaktowa najczęściej pojawia się u dzieci i młodzieży. Niemniej jednak alergia kontaktowa może wystąpić również u niemowlaka i u osób dorosłych.

Szacuje się, że dolegliwość ta występuje u nawet 20% dorosłych oraz u 20-30% dzieci i młodzieży. Alergie skórne, do których należy alergia kontaktowa, stanowią istotny problem, który został uznany przez Światową Organizację Zdrowia za chorobę cywilizacyjną.

Warto wskazać, że alergia kontaktowa może objawiać się różnymi zespołami chorobowymi, wśród których wyróżnia się:

• alergiczne kontaktowe zapalenie skory, będące najczęstszą formą kliniczną alergii kontaktowej,
• systemowe alergiczne zapalenie skóry,
• alergiczne kontaktowe zapalanie spojówek,
• alergiczne kontaktowe zapalanie jamy ustnej,
• alergiczne kontaktowe zapalanie pochwy,
• pokrzywkę kontaktową,
• katar sienny, czyli alergiczny nieżyt nosa,
• astmę,
• odrzucenie wszczepionych implantów, na przykład stomatologicznych, ortopedycznych czy rozruszników serca.

Objawy alergii kontaktowej

Podstawowym objawem alergii kontaktowej jest pokrzywka, wysypka lub wyprysk kontaktowy, który pojawia się poprzez bezpośredni kontakt alergenu ze skórą. Jego wystąpienie wiąże się z pojawieniem się pęcherzyków wypełnionych płynem, którym towarzyszy uporczywie uczucie swędzenia. Warto wskazać, że wyprysk kontaktowy pojawia się najczęściej w miejscach styczności z alergenem, rzadziej obejmuje również inne części ciała. Należy jednak podkreślić, że warunkiem pojawienia się wyprysku kontaktowego jest przewlekła styczność skóry z substancją alergizującą. Co więcej, ryzyko wystąpienia schorzenia wzrasta wówczas, kiedy zakłócone są mechanizmy obronne skóry poprzez działanie czynników chemicznych, mechanicznych lub innych, np. poprzez noszenie zbyt ciasnych ubrań. Wyprysk kontaktowy znacznie częściej pojawia się u osób dorosłych ze względu na dłuższą ekspozycję na alergen. Substancja alergenna po wniknięciu do ustroju powoduje wywołanie uczulenia komórek limfatycznych, a w przypadku kolejnych kontaktów z alergenem zostaje uruchomiona reakcja organizmu w postaci widocznych objawów – zmian skórnych.

Przyczyny wyprysku kontaktowego można podzielić ze względu na lokalizację ogniska choroby. W tym znaczeniu wyróżnić można:

• alergię kontaktową na nogach, zmiany skórne najczęściej wywołane są przez maści, kremy, tkaniny czy rajstopy,
• alergię kontaktową na stopach, zmiany skórne wywołane są zazwyczaj przez gumowe obuwie, skarpetki, materiał obuwia,
• alergię kontaktową na dłoniach i rękach, zmiany skórne wywołane są przez detergenty, maści, kremy, tkaniny, substancje chemiczne, hybrydę,
• alergię kontaktową na twarzy, zamiany skórne wywołane są przez filtry do opalania, kosmetyki do makijażu, krople do nosa, oprawki okularów, etc.,
• alergię kontaktową na ustach, zmiany skórne wywołane mogą być kosmetykami do makijażu i pielęgnacji ust, pastą do mycia zębów, protezą zębową,
• alergię kontaktową na szyi, zmiany skórne wywołane są przez biżuterię, tkaniny, perfumy,
• alergię kontaktową na tułowiu, zmiany skórne mogą być wywołane kosmetykami do mycia ciała i balsamami, ubraniami, perfumami, proszkiem lub płynem do prania i płukania.

Przyczyny alergii kontaktowej

Alergia kontaktowa stanowi swoistą nadwrażliwość organizmu na różne substancje chemiczne, które posiadają małą masę cząsteczkową lub proteiny. Reakcja alergiczna wywołana jest poprzez bezpośredni kontakt tych substancji ze skórą. Warto wskazać, że za pojawienie się reakcji alergicznej typu komórkowego odpowiedzialny jest antygen – hapten. Jest on alergenem, nabywającym właściwości po związaniu się z białkami naskórka bądź osocza. Do najczęstszych alergenów należą:

• nikiel, skutkujący alergię na nikiel,
• chrom
• konserwanty,
• substancje zapachowe,
• sztuczne barwniki, które zawarte są w kosmetykach,
• detergenty i środki czystości,
• formalina,
• tworzywa sztuczne,
• niektóre rośliny.

Przyczyn nadwrażliwości skóry na dany alergen doszukuje się w:

• genetykę, w tym znaczeniu można mówić o dziedziczeniu skłonności alergicznych,
• czynnikach środowiskowych, czyli zanieczyszczeniu środowiska, obecności tworzyw sztucznych, stosowanie czynników chemicznych, ale również jako wynik zmian klimatycznych, przyczyniających się do pylenia roślin,
• zmianach styl życia.

Leczenie alergii kontaktowej

Leczenie alergii kontaktowej polega na unikaniu kontaktu z alergenem. Ponadto w leczeniu istotna jest również odpowiednia pielęgnacja skóry, stosowanie emolientów, a także przepisanych przez lekarza leków na alergię – ogólnych i stosowanych miejscowo. W terapii alergii kontaktowej zalecane jest również odczulanie, czyli podawanie małych ilości alergenu. Należy jednak wskazać, że wdrożenie odpowiedniego leczenia możliwe jest dopiero po diagnostyce, która w przypadku alergii kontaktowej polega na wykonaniu naskórkowych testów płatkowych. Niemniej jednak duże znaczenie ma również wywiad lekarski, który polega na odnotowaniu ważnych obserwacji w postaci przebiegu i objawów choroby, a także okoliczności pojawienia się zmian skórnych.

Profilaktyka alergii kontaktowej

Działania profilaktyczne w przypadku alergii kontaktowej polegają przede wszystkim na używaniu kosmetyków oraz środków do prania, które przeznaczone są dla alergików. Dodatkowo należy unikać kontaktu z substancjami drażniącymi alergenami, a także używać kremów ochronnych oraz rękawiczek ochronnych podczas wykonywania różnych prac, które związane są z kontaktem z substancją uczulającą. Dodatkowo przed zastosowaniem nowych kosmetyków warto przeprowadzić próbę uczuleniową, poprzez naniesienie niewielkiej ilości substancji na skórę i poczekania na jej reakcję.

Okazuje się, że w zasadzie wszystkie czynniki środowiskowe mogą uczulać, powodować występowania alergii. W tym znaczeniu należy wskazać, że częstym problemem jest alergia pokarmowa w postaci uczulenia na alkohol, nietolerancja histaminy, a także uczulenie na słońce. W zależności od rodzaju alergii, jej objawy mogą dotyczyć wielu układów i narządów raz wywoływać między innymi łzawienie oczu, katar, sienny wysypkę, duszności. W skrajnych przypadkach reakcja alergiczna może być przyczyną wstrząsu anafilaktycznego lub prowadzić do udaru. Z tego względu nie należy bagatelizować żadnych objawów mogących świadczyć o reakcji alergicznej organizmu.