Zapalenie jajników: leki przeciwzapalne i przeciwbólowe

Czym jest zapalenie jajników?

Zapalenie jajników (oophoritis) jest następstwem procesów zapalnych rozwijających się w jajnikach. Jeśli towarzyszy mu zapalenie jajowodów, taki stan określany jest jako zapalenie przydatków.

Zapalenie jajników może być elementem szerszego procesu chorobowego rozwijającego się w narządach miednicy. Szacuje się, że zapalenie narządów miednicy mniejszej (PID, pelvic inflammatory disease) to problem dotyczący ok. 3-4% kobiet w wieku rozrodczym, przy czym najczęściej występuje u kobiet młodych (w wieku 15-25 lat).

Choroba ma podłoże bakteryjne. Bakterie przenoszone drogą płciową, takie jak Neisseria gonorrhoeae (dwoinka rzeżączki) i Chlamydia trachomatis, są odpowiedzialne za 85% przypadków PID. Rzadziej do rozwoju infekcji prowadzą inne bakterie, np. Mycoplasma genitalium, Escherichia coli czy Gardnerella vaginalis. Bakterie najczęściej przedostają się do jajnika drogą wstępującą (przez kanał szyjki macicy do górnych dróg rodnych). Może także dojść do szerzenia się zakażenia drogą krwiopochodną, w szczególności w przypadku bakterii beztlenowych, prątków gruźlicy lub pałeczek E. coli. U kobiet chorujących na zapalenie wyrostka robaczkowego drobnoustroje czasami przez ciągłość atakują jajowody i jajniki.

W zależności od czasu trwania wyróżniamy ostre zapalenie przydatków i przewlekłe zapalenie przydatków.

Jakie są czynniki ryzyka zapalenia jajników i jajowodów?

Ponieważ zapalenie jajników jest w większości wywoływane przez bakterie przenoszone drogą płciową, czynnikiem zwiększającym ryzyko zapalenia przydatków są niewłaściwe zachowania seksualne. Należą do nich m.in. kontakty płciowe bez stosowania barierowych metod antykoncepcji (prezerwatyw) oraz posiadanie licznych partnerów seksualnych.

Drobnoustroje wywołujące zapalenie jajników i jajowodów mogą dostać się do miednicy przez kanał szyjki macicy podczas procedur ginekologicznych, takich jak założenie wkładki wewnątrzmacicznej, łyżeczkowanie kanału szyjki macicy i jamy macicy, histeroskopia czy transfer zarodka w ramach procedury in vitro. Ponadto w grupie ryzyka znajdują się kobiety po porodzie lub poronieniu.

Jakie są objawy zapalenia jajników?

Lekarz stawia rozpoznanie zapalenia przydatków na podstawie wywiadu oraz badania. W zapaleniu jajników badanie ginekologiczne zazwyczaj ujawnia silny ból brzucha w dolnej części, bolesność uciskową przydatków oraz ból przy próbie poruszania szyjką macicy.

Do typowych objawów zapalenia przydatków należą:

• skurcze i bóle podbrzusza,

• ból okolicy lędźwiowej,

• gorączka lub stan podgorączkowy,

• osłabienie,

• złe samopoczucie,

• wydzielina z dróg rodnych o nieprzyjemnym zapachu (upławy),

• nieprawidłowe krwawienie z dróg rodnych (np. krwawienie między miesiączkami, obfite miesiączki),

• ból podczas stosunków płciowych (dyspareunia),

• ból lub pieczenie podczas oddawania moczu,

• trudności z oddawaniem moczu,

• nudności, wymioty.

Zapalenie przydatków może również przebiegać bezobjawowo lub dawać niewielkie dolegliwości. Mimo łagodnego przebiegu, tego typu infekcje intymne nadal mogą wiązać się z poważnymi konsekwencjami.

Jakie są powikłania zapalenia przydatków?

Odpowiednie leczenie zapalenia przydatków pozwala nie tylko uśmierzyć uciążliwe dolegliwości, ale także zmniejszyć stan zapalny, wyeliminować chorobotwórcze bakterie oraz zmniejszyć ryzyko rozwoju powikłań. Z tego powodu w przypadku podejrzenia zapalenia przydatków należy pilnie skontaktować się z lekarzem ginekologiem, który przeprowadzi diagnostykę oraz wdroży odpowiednie leczenie.

Nieprawidłowo leczone lub nieleczone zapalenie przydatków może prowadzić do następujących konsekwencji:

• ropień jajnika,

• zapalenie otrzewnej,

• ciąża pozamaciczna,

• ryzyko niepłodności,

• zrosty w miednicy mniejszej,

• niedrożność jelit,

• przewlekły ból miednicy mniejszej.

Leczenie zapalenia jajników

Leczenie zapalenia przydatków obejmuje stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum działania, leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Powinno zawsze być prowadzone przez doświadczonego lekarza. Należy też pamiętać, że w zapaleniu przydatków opóźnienie we wdrożeniu farmakoterapii znacznie zwiększa ryzyko rozwoju powikłań.

Antybiotykoterapia stanowi leczenie przyczynowe, gdyż pozwala wyeliminować bakterie wywołujące zakażenie. Odpowiedni lek oraz droga podania są dobierane przez lekarza w zależności od podejrzewanej etiologii, a także stanu pacjentki. Przy przyjmowaniu antybiotyków należy pamiętać o równoczesnym stosowaniu probiotyków.

Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne na zapalenie przydatków

Silny ból brzucha to jedna z głównych dolegliwości zgłaszanych przez kobiety z zapaleniem narządów miednicy mniejszej. Ból jest jednocześnie jednym z podstawowych objawów zapalenia będącego odpowiedzią organizmu na działanie patogenów. Innym symptomem stanu zapalnego obserwowanym u wielu kobiet z zapaleniem przydatków jest gorączka. Stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych pozwala wygasić proces zapalny i zredukować objawy zapalenia przydatków.

Podstawową grupą leków, jaka znajduje w tym przypadku zastosowanie, są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Mechanizm ich działania polega na hamowaniu syntezy prostaglandyn będących mediatorami stanu zapalnego. W ginekologii często stosuje się również paracetamol i metamizol wykazujące efekt przeciwbólowy i przeciwgorączkowy. W leczeniu bólu przewlekłego, który występuje u części kobiet z PID, stosuje się ponadto leki przeciwdepresyjne (tj. duloksetyna, wenlafaksyna, amitryptylina, imipramina).

Leki nie powinny być stosowane przez okres dłuższy niż zalecony przez lekarza lub wskazany w ulotce ze względu na ryzyko rozwoju działań niepożądanych, głównie z zakresu przewodu pokarmowego.

Tabletki i kapsułki na zapalenie jajników

W formie tabletek i kapsułek dostępne są następujące leki przeciwbólowe na receptę:

• ibuprofen (Ibuprofen AFL),

• ketoprofen (Ketonal forte, Ketoprofen-SF, Profenid, Refastin),

• diklofenak (Cataflam, Diclac, Diclac Duo, Voltaren SR),

• naproksen (Anapran, Nalgesin, Naproxen Hasco, Naproxen Polfarmex),

• lornoksykam (Xefo Rapid),

• nimesulid (Aulin).

Ponadto istnieje wiele leków bez recepty zawierających substancje o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym, między innymi ibuprofen (Ibuprom, Nurofen), kwas acetylosalicylowy (Aspirin, Polopiryna Max), ketoprofen (Ketonal Active), deksketoprofen (Dektac, Dexak), diklofenak (Voltaren Acti Forte) i naproksen (Aleve, Nalgesin Mini). Paracetamol (Apap) i metamizol (Pyralgina) działają przeciwbólowo i przeciwgorączkowo. Paracetamol jest dostępny również w formie preparatu złożonego z ibuprofenem (Metafen).

Granulat do sporządzania roztworu doustnego na zapalenie jajników

Leki w formie granulatu do sporządzania roztworu są cenione przez wiele kobiet ze względu na łatwość podania. W tej postaci są dostępne następujące preparaty na receptę:

• ketoprofen (Ketonal Fast),

• nimesulid (Nimesil, Aulin).

Czopki na zapalenie jajników

W niektórych sytuacjach przyjęcie leku w formie doustnej jest utrudnione. Wówczas dobrym rozwiązaniem mogą okazać się czopki na receptę zawierające ketoprofen (Profenid) lub diklofenak (Diclac).

Leki dożylne na zapalenie jajników

Preparaty przeciwbólowe w postaci dożylnej stosowane są przede wszystkim w lecznictwie szpitalnym. Należą do nich między innymi ketoprofen (Ketonal), paracetamol (Paracetamol Kabi) i metamizol (Pyralgin).

Leczenie zapalenia przydatków u kobiet w ciąży

U kobiet w ciąży zapalenie przydatków jest wskazaniem do hospitalizacji i podawania leków w formie dożylnej.