Paciorkowcowe zapalenie gardła – objawy, czas trwania, leczenie

Skąd bierze się paciorkowcowe zapalenie gardła i migdałków?

Ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych (angina, OZGM), to jedna z najczęstszych przyczyn wizyt u lekarza rodzinnego. Szacuje się, że z tego powodu gabinety podstawowej opieki zdrowotne odwiedza nawet 200 na 1000 osób! Choroba może być wywołana przez różne patogeny: przy wirusowym zapaleniu gardła okres inkubacji wynosi od 1 do 6 dni, zaś paciorkowcowe zapalenie gardła i migdałków (spowodowane przez bakterię Streptococcus pyogenes) daje pierwsze objawy od 12 godzin do 4 dni od momentu zakażenia.

Jak przedstawiają się statystyki?

Zakażenia wirusowe stanowią około 70-85% przyczyn ostrego zapalenia gardła i migdałków podniebiennych u dzieci powyżej 3. r.ż. i 90-95% u dorosłych. Zaś zakażenia bakteryjne odpowiedzialne są za 15-30% zakażeń u dzieci i 5-10% u dorosłych. W większości przypadków bakterią powodującą OZGM jest Streptococcus pyogenes (paciorkowiec beta-hemolizujący grupy A).

Kto może zarażać paciorkowcem?

Infekcja najłatwiej rozprzestrzenia drogą kropelkową oraz przez kontakt z wydzieliną z nosogardła osoby chorej. Co prawda paciorkowiec w gardle, może być obecny nawet u bezobjawowych nosicieli, którzy także mogą być źródłem zakażenia. Zarazić się można także w wyniku kontaktu z zanieczyszczonymi przedmiotami, choć jest to mniej powszechny sposób transmisji. Najczęściej chorują dzieci i młodzież, zwłaszcza wczesną wiosną oraz w warunkach obniżonej odporności jesienią i zimą.

Czym objawia się paciorkowcowe zapalenie gardła?

Typowe objawy paciorkowcowego zapalenia gardła obejmują:

• zapalenie błony śluzowej gardła - a zatem silny ból gardła i uczucie drapania lub podrażnienia. Ból gardła bywa na tyle intensywny, że utrudnia przełykanie;

• czerwone gardło – z widocznym przekrwieniem błony śluzowej podniebienia;

• powiększone węzły chłonne – powiększone węzły chłonne szyjne przednie są tkliwe przy dotyku;

• gorączkę – często wysoką, powyżej 38°C;

• ropne zapalenie gardła – z białawymi nalotami na migdałkach podniebiennych i wybroczynami na błonie śluzowej podniebienia.

Chorzy mogą skarżyć się również na: katar, kaszel, chrypkę, wymioty i bóle brzucha.

Angina wirusowa charakteryzuje się stopniowym, powolnym narastaniem dolegliwości, podczas gdy angina bakteryjna, a zwłaszcza paciorkowcowa, rozpoczyna się nagle i przebiega gwałtownie. Poza tym, infekcje gardła o podłożu wirusowym, cechuje mniejsze nasilenie objawów chorobowych, występuje kaszel i nieżyt nosa, które są rzadkimi symptomami przy etiologii bakteryjnej.

Samoistne ustąpienie objawów zakażenia wirusowego można zaobserwować po 3-4 dniach, po ok. tygodniu u większości chorych nie ma śladu po infekcji. Z kolei objawy zakażenia bakteryjnego spowodowanego przez S. pyogenes trwają zwykle 8-10 dni.

Paciorkowcowe zapalenie gardła u dzieci

Najczęściej chorują dzieci w wieku 3–14 lat. Symptomy anginy nie różnią się znacząco od tych występujących u dorosłych. Do najbardziej charakterystycznych objawów należy: wysoka gorączka (powyżej 38℃), ostry ból gardła zwłaszcza przy przełykaniu, powiększenie i tkliwość węzłów chłonnych podżuchwowych, zaczerwienienie i obrzęk migdałków podniebiennych z nalotami i naciekami na migdałkach.

Dzieci często są bardziej narażone na powikłania anginy paciorkowcowej, takie jak zapalenie kłębuszków nerkowych czy gorączka reumatyczna, dlatego w tej grupie wiekowej kluczowe jest szybkie rozpoczęcie skutecznej antybiotykoterapii.

Paciorkowcowe zapalenie gardła a angina

Angina to po prostu ostre zapalenie migdałków podniebiennych i gardła, które może być spowodowane różnymi drobnoustrojami – wirusami lub bakteriami, dlatego określenia te stosowane są zamiennie. Angina bakteryjna, czy też angina paciorkowcowa, w samej nazwie sugeruje przyczynę infekcji, co oznacza, że jest to ropne zapalenie gardła wywołane najczęściej przez bakterię Streptococcus pyogenes.

Różnice pomiędzy wirusowym a bakteryjnym zapaleniem gardła

W wirusowym zapaleniu gardła występują:

• stany podgorączkowe lub lekka gorączka;

• kaszel;

• katar;

• biegunka i ból brzucha;

• bóle mięśniowe;

• obecna jest wydzielina w nosie;

• zapalenie spojówek;

Bakteryjne zapalenie gardła zaczyna się nagle. Wskazują na nie:

• gorączką;

• ból głowy;

• silny ból gardła i problemy w przełykaniu;

• powiększone węzły chłonne w kryptach przednich szyi;

• naloty włóknikowe w kryptach migdałkowych;

• kontakt w ciągu ostatnich dwóch tygodni z osobą chorą na paciorkowcowe zapalenie gardła.

Rozpoznanie paciorkowcowego zapalenia gardła i migdałków

Co ciekawe na podstawie oceny klinicznej, lekarz stawia rozpoznanie wyłącznie zakażenia wirusowego. Mając na uwadze, że, przy anginie bakteryjnej przeważnie nie ma objawów typowych dla infekcji wirusowych, zwłaszcza kataru, którego występowanie powinno sugerować właśnie infekcję wirusową.

W różnicowaniu przydają się specjalne skale punktowe, które specjalista uzupełnia na podstawie zebranego wywiadu i po zbadaniu pacjenta. Np. Skala McCentora (uwzględnia wiek, brak kaszlu, powiększenie węzłów chłonnych oraz migdałków podniebiennych, gorączkę).

Celem klinicznej diagnostyki różnicowej jest przede wszystkim ocena prawdopodobieństwa zakażenia paciorkowcowego. W zależności od wyniku tej oceny podejmowana jest decyzja o ustaleniu rozpoznania zakażenia wirusowego i zaniechania dalszej diagnostyki albo o wdrożeniu badań mikrobiologicznych, mogących potwierdzić lub wykluczyć zakażenie bakteryjne. OZGM o etiologii paciorkowcowej rozpoznaje się na podstawie wyniku badania mikrobiologicznego: testu na antygen, lub wymazu z gardła. Brak wykrycia antygenu S. pyogenes u dzieci powinien zostać potwierdzony posiewem wymazu z gardła. Natomiast u dorosłych nie zachodzi taka konieczność.

Leczenie paciorkowcowego zapalenia gardła

Angina wirusowa nie wymaga stosowania antybiotyków, ponieważ nie jest wywoływana przez bakterie. W tej postaci choroby stosuje się leczenie objawowe. Podstawą leczenia anginy bakteryjnej są antybiotyki. Podaje się fenoksymetylopenicylinę (Ospen 1500, Polcylin) a przy złej współpracy chorego lub trudności z przyjmowaniem antybiotyków doustnie zalecane jest jednorazowe podanie domięśniowe penicyliny benzatynowej (Debecylina, Tardocillin). Jeśli angina nawraca bez konkretnej przyczyny, należy przyjąć klindamycynę (Dalacin C,Clindamycin-MIP 600). Kiedy stosowanie antybiotyków nie wystarcza, a choroba często nawraca, lekarz może zasugerować tonsillektomię, czyli zabieg chirurgiczny polegający na całkowitym usunięciu migdałków podniebiennych. Korzyści z tonsilektomii mogą odnieść złwaszcza dzieci z ciężkimi postaciami nawracającego paciorkowcowego zapalenia gardła i migdałków, oraz: nosiciele paciorkowca z grupy A, osoby z asymetrycznym rozrostem migdałka, ci, którzy mieli ropień okołomigdałkowy.

Co stosować na paciorkowcowe zapalenie gardła?

Ze względu na to, że do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, w celu ograniczenia szerzenia się patogenów, chory na paciorkowcowe zapalenie gardła lub migdałków nie powinien kontaktować się z innymi osobami w dużych skupiskach ludzkich np. przedszkolu, szkole lub w pracy przez dobę od rozpoczęcia skutecznej antybiotykoterapii. Leczenie objawowe obejmuje przyjmowanie leków przeciwbólowych oraz przeciwgorączkowych. Można stosować także preparaty do ssania o działaniu miejscowym. Istotne jest odpowiednie nawadnianie organizmu i nawilżanie gardła.

Paciorkowcowe zapalenie gardła – powikłania

Przechorowanie anginy paciorkowcowej nie daje odporności, więc można na nią chorować kilka razy w życiu. Niestety, w przypadku nieprawidłowego leczenia może dojść do powikłań – miejscowych: bardzo częste są powikłania ropne, np. ropień okołogardłowy, ropne zapalenie węzłów chłonnych szyi lub ropne zapalenie ucha środkowego. Angina paciorkowcowa może spowodować także komplikacje ogólnoustrojowe: gorączkę reumatyczną, zapalenie mięśnia sercowego i zapalenie nerek. U niektórych pacjentów dochodzi do przedostania się bakterii do krwi, rozwija się zapalenie zatok przynosowych, zapalenie płuc, lub zapalenie opon mózgowo rdzeniowych. Jak widać obecność paciorkowca w organizmie może spowodować niemałe spustoszenie, dlatego zastosowanie skutecznego leczenia i przestrzeganie zaleceń lekarza, to jedyne sprawdzone sposoby na to, by odpowiedzialnie zadbać o swoje zdrowie.