Opryszczkowe zapalenie mózgu – przyczyny, objawy i leczenie

Co to jest opryszczkowe zapalenie mózgu?

Wirus HSV jest szeroko rozpowszechniony wśród populacji na całym świecie, głównie w krajach wysokorozwiniętych. Do zakażenia może dojść w każdym wieku, jednak najczęściej pojawia się w dzieciństwie. Pod względem serologicznym wyróżnić możemy dwa typy wirusa:

• HSV-1 – powodujący między innymi zmiany na śluzówkach jamy ustnej, będące objawami najczęściej spotykanej postaci opryszczki, czyli opryszczki wargowej, 
• HSV-2 – odpowiedzialny za opryszczkę narządów płciowych.

Oba typy wirusa mogą przyczynić się do powstawania zmian w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN), stanowiących kluczową przyczynę rozwinięcia się opryszczkowego zapalenia mózgu. Szacuje się, że zapadalność na chorobę jest stosunkowo rzadka, jednak opryszczkowe zapalenie mózgu jest najczęstszym powodem śmiertelnego zapalenia mózgu – u osób nieleczonych śmiertelność może sięgać nawet 70%.

W przypadku zainfekowania układu nerwowego postać kliniczna choroby może zależeć od sposobu rozprzestrzenia się patogenu w organizmie. HSV-2 przemieszczając się drogą krwionośną, może prowadzić do zapalenia opon mózgowych, natomiast HSV-1, drogą neurogenną, może wywołać zapalenie mózgu. Opryszczkowe zapalenie mózgu może mieć przebieg łagodny, jednak w ciężkich postaciach może doprowadzić do nieodwracalnych zniszczeń w obrębie mózgu, a nawet śmierci chorego.

Przeczytaj również, czym jest opryszczkowe zapalenie skóry.

Opryszczkowe zapalenie mózgu – przyczyny

Najczęstszą przyczyną rozprzestrzeniania się patogenu opryszczki jest bezpośredni kontakt z wydzielinami lub błonami śluzowymi zakażonej osoby. Co ważne, człowiek jest dla wirusa HSV naturalnym rezerwuarem. Po wniknięciu wirus pozostaje w ludzkim organizmie do końca życia, działając w dwóch fazach – zaostrzenia oraz remisji. Należy również podkreślić, że opryszczkowe zapalenie mózgu może być skutkiem zarówno zakażenia pierwotnego, jak i nawracającego, po reaktywacji wirusa w organizmie.

Głównym czynnikiem aktywującym działanie wirusa jest osłabienie organizmu, spowodowane między innymi przez:

• przewlekły i długotrwały stres,
• przemęczenie i brak snu,
• niewłaściwie zbilansowana dieta,
• przebyte infekcje.

Opryszczkowe zapalenie mózgu – objawy

W pierwszej fazie choroby (ok. 2-5 dni) jej objawy są mało specyficzne i mogą przypominać zwykłą infekcję grypową lub przeziębienie. W tym czasie zauważyć można takie symptomy, jak:

• gorsze samopoczucie,
• osłabienie organizmu,
• wymioty, 
• brak apetytu,
• bóle mięśni i stawów.

W kolejnym etapie mogą pojawić się objawy związane z porażeniem opon mózgowo-rdzeniowych, takie jak:

• ból głowy,
• sztywność karku.

Objawami opryszczkowego zapalenia mózgu rozwiniętego w znacznym stopniu są:

• zaburzenia świadomości,
• śpiączka,
• halucynacje,
• postępujące otępienie,
• zaburzenia połykania, 
• ślinotok.

Zespół objawów choroby uzależniony jest od miejsca lokalizacji ogniska zapalnego w organizmie. Niejednoznaczność objawów opryszczkowego zapalenia mózgu stanowi poważny problem wczesnego zdiagnozowania choroby.

Opryszczkowe zapalenie mózgu – leczenie

Wczesne rozpoznanie choroby znacznie zwiększa rokowania na wyleczenie. W celu diagnozy wykonuje się badanie przy pomocy elektroencefalografu i rezonansu magnetycznego głowy. Dzięki temu możliwe jest rozpoznanie nawet słabo nasilonego obrzęku mózgu. Kolejnym wykonywanym badaniem jest pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego, który może być zażółcony lub krwisty. Ostateczne rozpoznanie wykonuje się na podstawie wyizolowania wirusa lub wykazania jego obecności w tkankach mózgu. 

Najważniejsze jest możliwie jak najszybsze zdiagnozowanie wystąpienia opryszczkowego zapalenia mózgu oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia, ponieważ znacząco zmniejsza to ryzyko powstania ubytków neurologicznych lub śmierci. 

W leczeniu opryszczkowego zapalenia mózgu nie sprawdzą się żadne z tradycyjnych i powszechnie dostępnych bez recepty leków na opryszczkę. Najczęściej stosowany jest acyklowir, który skutecznie hamuje replikację wirusa, nie wywierając negatywnego wpływu na komórki zakażonej osoby. W celu zmniejszenia obrzęku mózgu stosuje się również steroidy. Profilaktyka zakażeń opryszczkowego zapalenia mózgu jest niezwykle trudna, ponieważ jego przyczyną jest zazwyczaj aktywacja istniejącego już w organizmie wirusa opryszczki, wskutek znacznego osłabienia organizmu lub innych czynników sprzyjających jego powrotowi.

Czy opryszczkowe zapalenie mózgu jest zaraźliwe?

Opryszczkowe zapalenie mózgu jest następstwem działania w organizmie wirusa HSV. Nie można jednoznacznie stwierdzić, czy w konkretnym przypadku doprowadzi on do rozwinięcia się zakażenia, jednak jego obecność w organizmie znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia choroby. 

Wirusem HSV możemy zarazić się zarówno poprzez kontakt z uszkodzoną skórą, jak i wydzielinami zakażonej osoby. Osłabiony organizm stanowi dla wirusa łatwy cel, a czynniki wspomagające, takie jak stres czy przemęczenie, mogą doprowadzić do częstych nawrotów opryszczki oraz do rozwoju opryszczkowego zapalenia mózgu.