Nadciśnienie wrotne – przyczyny, objawy i leczenie

Co to jest nadciśnienie wrotne?

Nadciśnienie, czyli schorzenie układu krążenia, kojarzone jest głównie z nadciśnieniem tętniczym. Jednak termin ten może dotyczyć również innej jednostki chorobowej, zwanej nadciśnieniem wrotnym, charakteryzującym się zwiększeniem ciśnienia w żyle wrotnej, która doprowadza krew z układu pokarmowego do wątroby.

O nadciśnieniu wrotnym mówimy w momencie, gdy ciśnienie krwi wzrasta powyżej 13 mm Hg (prawidłowe jest niskie i wynosi 5-10 mm Hg). Uwzględniając miejsce utrudnionego przepływu krwi, mówimy o nadciśnieniu:

• przedwątrobowym (na skutek zakrzepicy żyły wrotnej lub śledzionowej),
• wątrobowym (marskość wątroby, choroby pasożytnicze),
• pozawątrobowym (zakrzepica żył wątrobowych).

Nadciśnienie wrotne – przyczyny

Podstawową przyczyną powstania nadciśnienia wrotnego jest utrudniony przepływ krwi z układu pokarmowego w żyle wrotnej. Krew, bogata w składniki pokarmowe wchłonięte z jelit, odprowadza je naczyniem do wątroby, a następnie spływa żyłami do serca.

Nadciśnienie wrotne może również wystąpić na skutek choroby serca, jednak najczęściej występuje jako powikłanie marskości wątroby, spowodowanej nadużywanie alkoholu, wirusowym zapaleniem wątroby lub chorobami żółciowymi. Wśród przyczyn nadciśnienia wrotnego wymienia się również choroby nowotworowe lub toksyczne uszkodzenia wątroby.

Nadciśnienie wrotne – objawy

Nadciśnienie wrotne może przez długi czas nie dawać żadnych objawów, przez co jest trudne do zdiagnozowania w początkowym stadium. Podobnie jak nadciśnienie złośliwe może skutkować poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Do objawów nadciśnienia wrotnego zalicza się między innymi wodobrzusze, czyli nagromadzenie płynu w jamie otrzewnej oraz splenomegalię – powiększenie śledziony. U niektórych pacjentów występują czasem zmiany naczyniowe oraz zastój krwi w błonie śluzowej żołądka, czasem pojawia się żółtaczka.

Nadciśnienie wrotne – leczenie

Leczenie nadciśnienia wrotnego rozpoczyna się od podstawowych badań laboratoryjnych, podczas których bada się krzepnięcie krwi, jednak diagnozę rzadko stawia się wyłącznie na podstawie pomiaru ciśnienia w żyle. Do wykrycia schorzenia wykorzystuje się między innymi badanie ultrasonograficzne brzucha, endoskopię górnego odcinka przewodu pokarmowego (przełyku) czy USG dopplerowskie. W szczególnych przypadkach przeprowadza się angiografię oraz inwazyjny pomiar ciśnienia w żyle wrotnej. Lekarz może zlecić także wykonanie tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego.

Terapia opiera się głównie na leczeniu niebezpiecznych dla życia i zdrowia żylaków, wyeliminowaniu przyczyny wzrostu ciśnienia w żyle wrotnej, a także zapobieganiu powikłań w jego następstwie (na przykład, jeśli przyczyną schorzenia jest zakrzepica, pacjentowi zaleca się leki przeciwzakrzepowe). W przypadku zaawansowanego stadium marskości wątroby jedyną szansą dla chorego jest jej przeszczep. Podobnie jest ze śledzioną – przy znacznym powiększeniu zaleca się usunięcie narządu. W pozostałych przypadkach stosuje się najczęściej leczenie farmakologiczne, w tym leki zwężające naczynia krwionośne w celu obniżenia ciśnienia w żyle wrotnej. Również dieta przy nadciśnieniu powinna odgrywać szczególną rolą. Zalecana jest dieta niskosodowa ograniczająca spożycie soli oraz całkowite odstawienie alkoholu.

Nadciśnienie wrotne – powikłania

Najczęściej występujące powikłania nadciśnienia wrotnego dotyczą krążenia obocznego. W wyniku utrudnienia przepływu do wątroby krew może przedostać się bezpośrednio do serca pozostałymi naczyniami krwionośnymi. To skutkuje powstawaniem żylaków narządów układu pokarmowego (przełyku, żołądka, dwunastnicy, odbytu, dróg żółciowych), których pęknięcie i rozległy krwotok może prowadzić do wstrząsu, a nawet śmierci. Do rozszerzenia żył może dojść także w powłokach jamy brzusznej (tzw. głowa meduzy). Groźne następstwa nadciśnienia wrotnego to również przewlekłe lub trwałe uszkodzenia struktur mózgowych, tzw. encefalopatia.