Jakie mogą być przyczyny powstawania mięśniaków macicy?

Co to jest mięśniak macicy?

Mięśniaki macicy, inaczej określane włókniakami macicy, to łagodne zmiany nowotworowe. Mięśniak na macicy jest guzem kolistym, który charakteryzuje się zazwyczaj zbitą konsystencją. Mięśniak macicy w większości przypadków występuje mnogo, dlatego też bardzo często mówi się mięśniaku w macicy w liczbie mnogiej – mięśniaki macicy. Warto wskazać, że mięśniaki macicy mogą mieć różną wielkość – począwszy od ziarnka grochu, skończywszy nawet na kilkunastocentymetrowej zmianie, która może osiągnąć wymiary większe niż sama macica. Dodatkowo, mogą się różnić liczbą oraz lokalizacją w i na macicy. W zależności od lokalizacji, mięśniaki macicy można podzielić na trzy:

• mięśniaki podśluzówkowe, czyli takie, które znajdują się tuż pod błoną śluzową macicy w endometrium, rozwijają się w jamie macicy,
• mięśniaki śródścienne, które osadzone są w ścianie macicy,
• mięśniaki podsurowicze, umiejscowione pod błoną surowiczą na zewnątrz macicy, które są ściśle połączone z zewnętrzną ścianą macicy,
• mięśniaki uszypułowane, które stanowią najrzadziej spotykany typ zmian, zlokalizowany na zewnątrz macicy,
• szyjkowe zlokalizowane w szyjce macicy.

Z czego robią się mięśniaki w macicy?

Mięśniaki macicy, jak już wspomniano, to zazwyczaj niegroźne zmiany nowotworowe. Zbudowane są one z komórek gładkich mięśnia macicy, czyli miometrium i ściany naczyń, które odpowiadają za dostarczanie do tego narządu tlenu oraz substancji odżywczych.

Mięśniaki macicy: przyczyny

Przyczyna powstawania mięśniaków w macicy nie jest do końca znana. Wiadomo jedynie, że niektóre mięśniaki rosną pod wpływem żeńskich hormonów płciowych – estrogenów. Dodatkowo, jak wskazują badania, niemodyfikowalnymi czynnikami ryzyka, które sprzyjają powstawaniu mięśniaków macicy, są:

• wiek okołomenopauzalny,
• czynniki genetyczne,
• rasa czarna,
• wczesne pojawienia się pierwszej miesiączki i późne wystąpienie ostatniej.

Z kolei modyfikowanymi czynnikami ryzyka mięśniaków w macicy są:

• nadciśnienie tętnicze,
• otyłość,
• spożywanie dużych ilości czerwonego mięsa,
• nadmierne spożywanie alkoholu i kofeiny.

Warto wskazać, że o ile przyczyny powstawania mięśniaków macicy nie są znane, o tyle dowiedziono, że ryzyko ich występowania jest mniejsze w przypadku ciąży przed 25. rokiem życia oraz wielorództwa. Ryzyko pojawienia się mięśniaka macicy zmniejsza również antykoncepcja hormonalna, ale działania takiego nie wykazuje antykoncepcja niehormonalna.

Mięśniak macicy: objawy

Mięśniaki na macicy u wielu kobiet nie powodują żadnych objawów. Niemniej jednak, jeśli symptomy występują, zazwyczaj są one związane z lokalizacją, rozmiarem, a także liczbą zmian w macicy. W tym znaczeniu najczęstsze objawy mięśniaków macicy obejmują:

• obfite i bolesne miesiączki,
• miesiączki, które trwają powyżej tygodnia,
• krwawienie międzymiesiączkowe,
• ucisk i/lub ból w miednicy,
• bóle w kręgosłupie lędźwiowym,
• trudności w odróżnieniu pęcherza i związane z tym częste oddawanie moczu,
• uczucie pełności w podbrzuszu,
• zaparcia,
• ból podczas seksu,
• przewlekłe upławy,
• wzdęcia.

Warto wskazać, że zazwyczaj objawy mięśniaków macicy stabilizują się bądź całkowicie ustępują po menopauzie, kiedy poziom hormonów w organizmie spada.

Czy mięśniaki macicy są groźne?

Mięśniaki macicy, jak już wskazano, stanowią łagodne zmiany nowotworowe. Należy zatem wskazać, że zmiany te nie zagrażają życiu i zdrowiu kobiety. Niemniej jednak mogą one mieć negatywny wpływ na jakość życia seksualnego oraz zdolność zajścia w ciążę. Mimo iż mięśniaki macicy występują mnogo w narządzie rodnym kobiety, to nie rozprzestrzeniają się na znajdujące się w pobliżu tkanki oraz nie dają przerzutów. Warto również wskazać, że łagodne zmiany nowotworowe, jakimi są mięśniaki macicy, mogą samoistnie zwiększać bądź zmniejszać swoje wymiary w różnym tempie, a nawet ulec samoistnemu wchłonięciu.

Mięśniaki macicy: diagnostyka

Mięśniaki macicy zazwyczaj rozpoznawane są na podstawie badania USG. Warto wskazać, że USG wykonywane przezpochwowo (USG dopochwowe) charakteryzuje się większą dokładnością i sprawdza się zdecydowanie lepiej, aniżeli USG przezbrzuszne. Do nieco bardziej inwazyjnych metod diagnostycznych zaliczyć można histeroskopię i laparoskopię. W tym znaczeniu histeroskopia polega na wprowadzeniu niewielkiej kamery do jamy macicy, co pozwala na zobaczenie obecnych w niej zmian. Z kolei laparoskopia polega bezpośrednim prowadzeniu kamery przez powłoki brzuszne, co umożliwia zobaczenie macicy z zewnątrz. Czasami wycinany jest kawałek mięśniaka do biopsji, by określić, czy zmiana jest złośliwa, czy nie.

Mięśniaki macicy: leczenie

Mięśniaki na macicy mogą powodować wystąpienie różnych objawów w zależności od kobiety. Z tego względu plan leczenia uzależniony jest od indywidualnego przypadku. Mięśniaki macicy, które nie powodują objawów i nie obniżają jakości życia kobiety, nie wymagają leczenia. Bezobjawowe zmiany w macicy w tym znaczeniu poddawane są wyłącznie regularnej obserwacji. Warto wskazać, że w przypadku leczenia niewielkich i łagodnych mięśniaków z powodzeniem może być ono wspomagane lekami dostępnymi bez recepty. Co więcej, profilaktycznie na mięśniaki macicy mogą być stosowane zioła. Niemniej jednak u kobiet, u których łagodne zmiany nowotworowe, jakimi są mięśniaki macicy, przyczyniają się do obniżenia jakości życia, należy je odpowiednio leczyć. Jak zatem leczyć mięśniaki macicy? W tym znaczeniu w każdym przypadku należy rozważyć możliwość leczenia farmakologicznego, którego celem jest złagodzenie objawów. Co ważne jednak stosowanie leków nie spowoduje zniknięcia mięśniaka ze ścian macicy, ale niekiedy stanowi formę przygotowania do leczenia operacyjnego, gdyż pozwala na zmniejszenie rozmiarów mięśniaków. Warto również wskazać, że wiele mięśniaków, które były obecne na macicy podczas ciąży, kurczy się bądź znika po porodzie, kiedy macica wraca do swojego normalnego rozmiaru.

Jakie są wskazania do operacji mięśniaków na macicy? Leczenie operacyjne, charakteryzuje się największą skutecznością, aniżeli farmakoterapia i stosowana jest wówczas, kiedy terapia środkami farmakologicznymi nie przynosi pożądanej ulgi w objawach. W przypadku pacjentek w wieku rozrodczym, które mają w planach zajście w ciążę, najczęściej wykonywanym zabiegiem jest wyłuszczenie mięśniaków (miomektomia). Zabieg ten wykonywany jest laparoskopowo przez drobne otwory w powłokach brzusznych. Z kolei w przypadku podśuzówkowych zmian, mających wielkość do 3 cm, wycięcie ich możliwe jest poprzez wykonanie histeroskopii. Inną nieoperacyjną metodą usunięcia zmiany jest embolizacja naczyń, polegająca na wprowadzeniu do naczynia krwionośnego, które odżywia macicę, materiału powodującego jej zamknięcie, a następnie obumarcie. Celem zabiegu jest odcięcie dopływu substancji odżywczych do mięśniaka, co powoduje zatrzymanie jego wzrostu.

Leczenie u kobiet po menopauzie polega najczęściej na usunięciu macicy (histerektomii). Podczas zabiegu wraz z macicą usuwane są zazwyczaj również jajowody, a czasem jajniki. Jajniki są pozostawione zwykle do 60.-65. roku życia, ponieważ pozytywnie wpływają na zdrowie i samopoczucie kobiet. Niemniej jednak w późniejszym wieku, ze względu na ryzyko wystąpienia raka w tej lokalizacji, jajniki zazwyczaj są usuwane wraz z narządem rodnym.

Mięśniaki macicy to zazwyczaj niegroźne zmiany. Niemniej jednak, nawet niewielkie włókniaki macicy, które nie wiążą się z występowaniem objawów, należy obserwować, by nie dopuścić do powiększania ich rozmiarów. Z tego względu niezwykle istotne w diagnozie i obserwacji mięśniaków są regularne wizyty u ginekologa. Pierwsza wizyta u ginekologa powinna odbyć się po pierwszej miesiączce, czyli około 12.-15. roku życia, dzięki czemu możliwe jest wykrycie niewielkich zmian i ich monitorowanie. Dodatkowo ginekolog może wskazać dostępne metody antykoncepcji i przedstawić wskaźnik Pearla określający ich skuteczność.