Jak odetkać nos? Sposoby na zatkany nos

Jakie są przyczyny zatkanego nosa?

Zatkany nos to objaw wynikający z obecności gęstej wydzieliny uniemożliwiającej przepływ powietrza w jamie nosowej i swobodne oddychanie. Często towarzyszy mu podrażnienie i obrzęk błony śluzowej nosa. Produkcja śluzu jest naturalną reakcją obronną organizmu uruchamianą w obecności czynników potencjalnie uszkadzających. Do takich należą między innymi drobnoustroje (wirusy, bakterie), alergeny wziewne, pyły, kurz, spaliny oraz dym papierosowy.

Infekcja wirusowa i infekcja bakteryjna

Najczęstszą przyczyną zatkanego nosa jest infekcja wirusowa wywołana wirusem grypy, paragrypy, adenowirusem, koronawirusem lub RSV. Oprócz kataru w jej przebiegu typowo występują objawy przeziębienia, takie jak gorączka, bóle mięśniowe i stawowe, osłabienie, złe samopoczucie, ból gardła i pogorszenie apetytu. Zatkany nos i gęsty katar mogą wystąpić także podczas infekcji bakteryjnej, która zazwyczaj rozwija się na podłożu zakażenia wirusowego. Bakterie z łatwością zasiedlają powierzchnię błony śluzowej zainfekowanej uprzednio przez wirusa. W kontekście zakażeń górnych dróg oddechowych często mówi się, że wirusy „otwierają wrota” bakteriom.

Alergia

Drugą główną przyczyną jest alergia, czyli nadmierna reakcja organizmu na substancje pozornie neutralne, takie jak:

• pyłki drzew, traw i zbóż,

• sierść zwierząt domowych,

• roztocza kurzu domowego,

• zarodniki grzybów.

Kontakt alergenu z błoną śluzową jamy nosowej powoduje wyzwolenie reakcji zapalnej, w której przebiegu występuje wzmożona produkcja śluzu. Rozszerzają się również naczynia krwionośne i zwiększa się ich przepuszczalność, co prowadzi do obrzęku. Alergicy zmagają się z uciążliwymi objawami, takimi jak zatkany nos, cieknący katar, częste kichanie oraz swędzenie nosa.

Zapalenie zatok przynosowych

Zatkanie nosa często wynika z zapalenia zatok przynosowych. Ostra infekcja jest zazwyczaj powodowana przez wirusy oraz gatunki bakterii typowo kolonizujące nosogardło (Streptococcus pneumoniae, Moraxella catarrhalis, Haemophilus influenzae). Zatoki mają szczególną budowę anatomiczną i zachowują łączność z jamą nosową tylko przez wąskie ujścia. Są to dogodne warunki dla rozwoju bakterii beztlenowych, które trudniej poddają się eradykacji.

W zatokach szczególnie często rozwija się także przewlekły stan zapalny. Jego tworzeniu sprzyjają wszelkie nieprawidłowości anatomiczne, np. krzywa przegroda nosowa, polipy nosa, guzy oraz torbiele. W grupie ryzyka znajdują się również alergicy i osoby z niektórymi chorobami przewlekłymi (np. mukowiscydozą, pierwotną dyskinezą rzęsek, ziarniniakowatością z zapaleniem naczyń). W zapaleniu zatok typowo oprócz kataru występują nieżyt nosa, silne bóle głowy i uczucie rozpierania.

Urazy nosa

Urazy nosa mogą powodować deformacje zaburzające przepływ powietrza i uniemożliwiające prawidłowe wydmuchiwanie nosa. W początkowej fazie bardzo często obecny jest obrzęk, co może skutkować zatkanym nosem.

Ból zęba

Zatkany nos może mieć także związek z chorobami zębów. Stan zapalny rozwijający się w obrębie korzeni zębowych, dziąseł czy implantów może przenosić się przez ciągłość na błonę śluzową zatok, powodując jej zapalenie i zwiększoną produkcję śluzu. Podobne skutki może mieć obecność korzenia zęba lub zatrzymanego zawiązka w zatoce szczękowej.

Skutki uboczne leków

Warto zdawać sobie sprawę, że zatkany nos może być skutkiem ubocznym niektórych leków. Należą do nich między innymi niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. aspiryna, ibuprofen), inhibitory ACE (np. enalapril, lisinopril, kaptopril), doustne leki antykoncepcyjne, beta-blokery (np. bisoprolol, metoprolol), niektóre leki psychotropowe i inhibitory fosfodiesterazy (np. sildenafil). Ponadto zatkany nos często występuje u osób, które nadużywały oksymetazoliny i ksylometazoliny znajdujących się w popularnych sprayach do nosa.

Jak odetkać zatkany nos?

Istnieje wiele skutecznych sposobów na odetkanie nosa. W zależności od przyczyny warto zdecydować się na skuteczne preparaty farmaceutyczne w formie sprayów, roztworów czy tabletek. Szybką ulgę przynoszą także niektóre domowe sposoby. Istotny jest także odpoczynek i picie dużej ilości płynów.

W kwestii doboru leku należy zawsze konsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Nie wszystkie preparaty są odpowiednie dla dzieci.

Leki obkurczające błonę śluzową nosa

Do substancji pozwalających odblokować zatkany nos należą między innymi oksymetazolina i ksylometazolina, które są dostępne bez recepty w postaci sprayów do nosa. Działają na receptory alfa-adrenergiczne, powodując zwężenie naczyń krwionośnych znajdujących się w jamie nosowej i zmniejszając obrzęk. Mogą być stosowane tylko przez kilka dni. Jeśli w tym czasie nieżyt nosa nie ustąpi, należy skontaktować się z lekarzem, który zaleci inny preparat na odetkanie nosa.

Leki doustne stosowane na lejący katar i zatoki to efedryna, pseudoefedryna oraz fenylefryna. Są dostępne w postaci preparatów prostych (Apselan, Sudafed, Anosin) lub złożonych. Preparat złożony zazwyczaj oprócz substancji udrażniających nos zawiera leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, przeciwkaszlowe lub przeciwhistaminowe, co pozwala na zwalczanie również pozostałych objawów przeziębienia. Złożone leki z pseudoefedryną lub fenylefryną mają postać tabletek, kapsułek lub proszków do przygotowania roztworu doustnego (np. Gripex, Coldrex, Theraflu, Febrisan, Acatar Zatoki, Ibuprom Zatoki).

Leki przeciwhistaminowe

Leczeniem pierwszego rzutu w przypadku alergii są leki przeciwhistaminowe II lub III generacji. Hamują one działanie histaminy będącej głównym mediatorem zapalnym odpowiedzialnym za przekrwienie i nadmierną przepuszczalność naczyń krwionośnych oraz obrzęk błony śluzowej.

Popularne substancje przeciwalergiczne to m.in.:

• loratadyna,

• desloratadyna,

• bilastyna,

• cetyryzyna,

• ewocetyryzyna,

• feksofenadyna.

Są dostępne w formie tabletek na receptę lub bez recepty (mniejsze opakowania lub słabsze dawki), a niektóre również jako syropy i roztwory doustne.

Spraye do nosa

Oprócz preparatów donosowych z oksymetazoliną i ksylometazoliną skuteczne na udrożnienie nosa są spraye z glikokortykosteroidami oraz solą morską. Te pierwsze znajdują zastosowanie głównie w alergicznym nieżycie nosa i zawierają takie substancje czynne jak mometazon, flutykazon, budezonid i beklometazon. Muszą być podawane w kierunku bocznej strony nosa, w pozycji siedzącej lub stojącej. Z kolei stosowanie aerozolu z roztworem soli morskiej jest zalecane na niealergiczny nieżyt nosa, w tym w przypadku przeziębienia oraz zapalenia zatok.

Olejki eteryczne

Jeśli chodzi o domowe sposoby na katar i zatkany nos, warto zastosować inhalacje roztworem soli fizjologicznej z dodatkiem olejków eterycznych. Dobre efekty w postaci udrożnienia górnych dróg oddechowych przynoszą olejek z drzewa herbacianego, eukaliptusowy, goździkowy, mentolowy i rozmarynowy. Można zastosować także ciepłe okłady.

Napary ziołowe

Do inhalacji można wykorzystać także samodzielnie przygotowane napary z szałwii, mięty, rumianku czy goździków. Można przygotować także napój ze składnikami znanymi z korzystnego wpływu na drogi oddechowe. Należą do nich m.in. miód, cynamon, kurkuma, imbir, cytryna, ocet jabłkowy, mięta i pieprz cayenne.

Jak wykonać płukanie nosa?

Płukanie nosa to bezpieczna metoda pozwalająca zmniejszyć dolegliwości związane z infekcją zatok, alergią lub przeziębieniem. Polega na wprowadzeniu do jamy nosowej specjalnego płynu pod ciśnieniem. Roztwór można przygotować samodzielnie lub skorzystać z gotowych mieszanek dostępnych w aptece. Płukanie zatok najłatwiej wykonać za pomocą plastikowego irygatora. Jeśli go nie posiadamy, można użyć dużej strzykawki.

Po przygotowaniu roztworu należy umieścić końcówkę irygatora w jednym otworze nosowym oraz lekko pochylić się nad umywalką. Aby odetkać nos, należy nacisnąć przycisk znajdujący się na irygatorze (lub tłok strzykawki) i odczekać, aż płyn wyleci drugą dziurką. Czynność należy powtórzyć dla drugiej dziurki. Podczas irygacji należy oddychać przez usta. Na koniec należy dobrze wydmuchać nos.

Jak zrobić roztwór do płukania zatok?

Do przygotowania domowego płynu do płukania zatok jest potrzebna woda oraz sól kuchenna. Woda powinna być jak najczystsza, dlatego należy wykorzystać wodę uprzednio ugotowaną lub destylowaną. Po dodaniu soli do wody należy dokładnie wymieszać roztwór. Zazwyczaj zalecana proporcja to 1 łyżeczka soli kuchennej na 500 ml wody.

Roztwór można przygotować także z wykorzystaniem soli fizjologicznej. Do 250 ml wody należy dodać pół łyżeczki soli fizjologicznej.

Jak zapobiec obrzękowi błony śluzowej nosa?

W profilaktyce obrzęku błony śluzowej nosa przydatne mogą być następujące kroki:

• nawilżanie powietrza,

• przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów,

• prawidłowe leczenie alergii,

• stosowanie inhalacji olejkami eterycznymi,

• regularne płukanie zatok,

• wizyty u laryngologa w przypadku przewlekłych chorób górnych dróg oddechowych,

• unikanie przebywania w dużych skupiskach ludzkich w sezonach wzmożonej zachorowalności, aby ograniczyć rozprzestrzenianie się zarazków i zmniejszyć ryzyko infekcji,

• szybkie wdrażanie leczenia w przypadku wystąpienia innych objawów infekcji.

Obrzęk błony śluzowej nosa — podsumowanie

Obrzęk śluzówki nosa wynika ze wzmożonej przepuszczalności naczyń krwionośnych, do której dochodzi w wyniku działania wirusów, bakterii, alergenów, zimnego powietrza i innych potencjalnie uszkadzających czynników. Aby odblokować zatkany nos, można sięgnąć po lek, który poprawia krążenie krwi, lek przeciwalergiczny lub złożony lek na przeziębienie (w zależności od przyczyny dolegliwości). Skuteczność wykazuje także wiele domowych sposobów, między innymi inhalacje i napary. W przypadku dużego nasilenia objawów lub ich nieustępowania zaleca się kontakt z lekarzem.