Cukrzyca w ciąży – podział, zagrożenie, leczenie

Cukrzyca ciążowa a cukrzyca w ciąży

Cukrzyca jest chorobą metaboliczną charakteryzującą się podwyższonym poziomem glukozy we krwi. Medycyna rozpoznaje różne typy cukrzycy, mogące charakteryzować się odmiennymi objawami klinicznymi, jednak w każdym przypadku nieleczona cukrzyca prowadzi do wielu powikłań utrudniających normalne funkcjonowanie, np. biegunki cukrzycowej, a nierzadko będących także zagrożeniem życia. 

Cukrzyca jest również jednym z najczęstszych powikłań ciąży. Badania wskazują, że cukrzycę stwierdza się nawet u 5% ciężarnych, z czego zaledwie około 10% stanowi tzw. cukrzyca przedciążowa (Pregestational Diabetes Mellitus PDM) występująca u kobiet przed zajściem w ciążę. W tym przypadku kobiety są świadome choroby i ewentualnych powikłań mogących wpłynąć na przebieg ciąży. Pozostały odsetek to cukrzyce zdiagnozowane po raz pierwszy w okresie prenatalnym (Gestational Diabetes Mellitus GDM). Od kilku lat cukrzycę rozpoznaną w ciąży dzielimy na cukrzycę ciążową i cukrzycę w ciąży. Choć oba określenia brzmią niemal identycznie, to są odrębnymi jednostkami chorobowymi. Jaka jest różnica pomiędzy cukrzycą ciążową a cukrzycą w ciąży?

• Cukrzyca ciążowa jest zaburzeniem przemian węglowodanów i ma charakter przejściowy. Diagnozowana jest najczęściej pomiędzy 24. a 28. tygodniem ciąży wskutek testu obciążenia glukozą. Po porodzie glikemia stabilizuje się, a poziom glukozy powraca do poprawnych wartości. Nieleczona lub niewłaściwie leczona cukrzyca ciążowa może prowadzić do wielu, groźnych powikłań, w tym do makrosomii płodu – stanu, w którym dziecko osiąga ponadnormatywną wagę, nierzadko powyżej 4 kg. Stwierdzona podczas badania makrosomia może być wskazaniem do przeprowadzenia cesarskiego cięcia, które uchroni dziecko przed uszkodzeniem narządów wewnętrznych, a matkę przed poważnym okaleczeniem krocza i pochwy.

• Cukrzyca w ciąży dotyczy ciężarnych, które na cukrzycę chorowały przed zajściem w ciążę, jednak w przypadku cukrzycy w ciąży mamy do czynienia z klasyczną postacią cukrzycy utajonej, przebiegającej bezobjawowo lub skąpoobjawowo. O fakcie istnienia choroby ciężarna dowiaduje się podczas rutynowego badania stężenia glukozy we krwi, przeprowadzanego w pierwszych tygodniach ciąży.

Przeczytaj, jakie są przyczyny i jak przebiega cukrzyca u niemowlaka.

Cukrzyca w ciąży – objawy

Cukrzyca jest dość podstępną chorobą, która przez długi czas może nie dawać żadnych objawów, w efekcie czego ciężarna nie ma świadomości, że jest chora i że jej ciąża przebiega w nieprawidłowy sposób. Typowe symptomy świadczące o hiperglikemii, czyli częste oddawanie moczu, senność czy ogólne osłabienie są również objawami standardowymi dla pierwszych tygodni ciąży, dlatego nie wywołują niepokoju i nie są powodem wcześniejszej wizyty u lekarza. O cukrzycy w ciąży kobieta dowiaduje się podczas przesiewowego pomiaru stężenia cukru we krwi, przeprowadzanego w pierwszym trymestrze ciąży.

Badanie cukrzycy w ciąży

Rutynowe badania cukrzycy przeprowadzane w okresie prenatalnym to badanie poziomu glukozy na czczo oraz test obciążenia glukozą. W sytuacji, gdy kobieta należy do grupy niskiego ryzyka cukrzycy ciążowej, wykonuje się podstawowe badanie poziomu glukozy na czczo. Na podstawie otrzymanych wyników lekarz prowadzący podejmuje decyzję o dalszej diagnostyce. Jeśli wynik mieści się w normie, kolejnym badaniem jest doustny test obciążenia glukozą OGTT, przeprowadzany pomiędzy 24. a 28. tygodniem ciąży. Jeśli pierwsze badanie stężenia glukozy na czczo jest prawidłowe, a badanie OGTT wskaże ponadnormatywną wartość glikemii, stwierdza się cukrzycę ciążową.

• Z kolei diagnostyka cukrzycy w ciąży uzależniona jest od pierwszego badania glikemii na czczo. 
• Wynik powyżej 126 mg/dl w dwóch kolejno wykonanych pomiarach wymaga natychmiastowego przeprowadzenia testu OGTT, bez czekania do 24. tygodnia ciąży. 
• Jeśli uzyskany wynik po 120. minutach od wypicia glukozy wskazuje wartości wyższe niż 200 mg/dl, diagnozuje się cukrzycę w ciąży. 

Reasumując, nieprawidłowy wynik badania glukozy na czczo przeprowadzany na początku okresu prenatalnego świadczy o cukrzycy w ciąży. Z kolei w sytuacji, gdy wynik wspomnianego badania w pierwszych tygodniach ciąży mieścił się w normie, ale wynik testu obciążenia glukozą przeprowadzanego pomiędzy 24. a 28. tygodniem ciąży wskazał nieprawidłowości, mówimy o cukrzycy ciążowej.

Czy cukrzyca w ciąży może się cofnąć?

Przebieg choroby, metody leczenia oraz jego efekt uwarunkowany jest rozpoznanym u ciężarnej typem cukrzycy. Podstawowa interwencja stosowana u ciężarnych z cukrzycą opiera się na wprowadzeniu diety cukrzycowej i regularnej aktywności fizycznej, dostosowanej do możliwości przyszłej mamy. Systematyczny wysiłek fizyczny o umiarkowanej intensywności uwrażliwia tkanki na insulinę, a w efekcie pomaga utrzymać prawidłowe stężenie cukru we krwi. Według danych u ok. 15-40% ciężarnych racjonalna dieta i aktywność fizyczna są niewystarczające. W takiej sytuacji do leczenia włączana jest podawana podskórnie insulina. 

Cukrzyca w ciąży, w przeciwieństwie do cukrzycy ciążowej, nie ustępuje wraz z porodem i wymaga wdrożenia stałego leczenia. Można więc powiedzieć, że cukrzyca w ciąży nie może się cofnąć, jednak prawidłowe prowadzenie ciąży powikłanej cukrzycą pozwala powstrzymać ewentualne następstwa choroby.

Cukrzyca w ciąży – powikłania

Cukrzyca w ciąży wpływa nie tylko na sam przebieg ciąży, ale może również być przyczyną zaburzeń w rozwoju dziecka. Szczególnie niebezpieczna jest w fazie organogenezy, czyli w pierwszych 12. tygodniach ciąży, przed rozpoznaniem cukrzycy. Zaburzenia metaboliczne występujące na początku okresu prenatalnego mogą być przyczyną wad wrodzonych dziecka, a w skrajnych przypadkach doprowadzić do utraty ciąży. Szczególnie wysoki odsetek wad wrodzonych występuje wskutek powikłań naczyniowych będących częstym następstwem rozwijającej się w ukryciu i niezdiagnozowanej cukrzycy. Optymalnym byłoby więc podjęcie stosownego leczenia i stabilizacja glikemii jeszcze przed zajściem w ciążę. Niestety, wciąż bardzo duży odsetek kobiet po raz pierwszy dowiaduje się o chorobie dopiero w okresie prenatalnym, w trakcie rutynowych badań diagnostycznych.

Jak uniknąć cukrzycy w ciąży?

Aby uniknąć cukrzycy w ciąży, należy pamiętać o regularnych badaniach i wizytach kontrolnych przed zajściem w ciążę. Hiperglikemia i powikłania cukrzycy wiążą się ze zwiększonym ryzykiem komplikacji zarówno dla ciężarnej, jak i dla rozwijającego się płodu. Świadomość choroby oraz prawidłowe wyrównanie metaboliczne cukrzycy we wczesnym okresie ciąży wpływa korzystnie na wyniki położnicze u ciężarnych.