Cukrzyca u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie

Cukrzyca u dzieci – przyczyny

Cukrzyca jest przewlekłą chorobą metaboliczną, która charakteryzuje się zaburzeniami gospodarki węglowodanowej organizmu. Najczęściej diagnozowanym typem cukrzycy u dzieci jest cukrzyca typu 1, która występuje aż w 80% przypadków wszystkich zachorowań. U dzieci, młodzieży i osób przed 30. rokiem widoczne jest dynamiczne tempo rozwoju choroby, natomiast u osób dorosłych cukrzyca typu 1 zwykle postępuje wolno i nosi nazwę cukrzycy utajonej. Cukrzyca typu 2, związana z niezdrowym trybem życia, również może wystąpić u dzieci, choć znacznie rzadziej. 

Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną, w przebiegu której układ odpornościowy niszczy komórki wysepek trzustkowych, które odpowiedzialne są za wytwarzanie i wydzielanie insuliny. Skutkiem tego jest niedobór lub całkowity brak tego hormonu, który odpowiada za regulację poziomu cukru we krwi. Wysokie stężenie glukozy we krwi, które jest wynikiem zaburzeń w prawidłowym działaniu insuliny, powoduje hiperglikemię wraz z rozwojem jej późnych powikłań. Cukrzyca typu 1. jest chorobą z autoagresji, co oznacza, że odpowiadają za nią uwarunkowania genetyczne, jednak przyczyny cukrzycy insulinozależnej nie są do końca znane. 

Cukrzyca typu 2 jest najczęściej diagnozowana u dorosłych (zwłaszcza u osób starszych), ale może wystąpić również u dzieci. Dodatni wywiad rodzinny w kierunku hiperglikemii stanowi podłoże do rozwoju cukrzycy typu 2, jednak jej główną przyczyną są czynniki środowiskowe, takie jak otyłość, niewłaściwa dieta i brak aktywności fizycznej.  W przeciwieństwie do cukrzycy typu 1, cukrzyca typu 2 związana jest z insulinoopornością, która prowadzi do wysokiego stężenia glukozy we krwi. 

Cukrzyca u dzieci może być również powikłaniem cukrzycy ciążowej, która pojawia się u zdrowych dotąd kobiet w czasie ciąży. Cukrzyca ciążowa ma również wpływ na zwiększenie ryzyka wystąpienia cukrzycy u niemowlaka, która prowadzi do zaburzeń gospodarki węglowodanowej i rozwoju hiperglikemii. 

Objawy cukrzycy u dzieci

Najczęstsze objawy cukrzycy u dzieci, wynikające z podwyższonego poziomu cukru we krwi, obejmują: 

• częste oddawanie moczu, 
• nadmierne pragnienie,
• zmęczenie, 
• zaburzenia widzenia,
• utratę masy ciała pomimo nadmiernego apetytu, 
• zwiększoną podatność na infekcje z powodu osłabienia odporności, 
• problemy dermatologiczne, w tym uporczywy świąd skóry. 

Diagnostyka cukrzycy u dzieci

Cukrzyca u dzieci jest chorobą przewlekłą, która wymaga dokładnej diagnostyki w celu właściwego rozpoznania choroby, wdrożenia odpowiedniego leczenia i zapobiegania rozwojowi powikłań.

Diagnostyka cukrzycy u dzieci jest możliwa dzięki badaniom fizykalnym i laboratoryjnym, do których należą między innymi: 

• pomiar stężenia glukozy na czczo – wynik oznaczenia glukozy powyżej 126 mg/dl stanowi podstawę rozpoznania cukrzycy, 
• oznaczenie glikemii przygodnej – badanie wykonane o dowolnej porze dnia, niezależnie od pory ostatniego posiłku; wynik powyżej 200 mg/dl oznacza hiperglikemię,  
• oznaczenie przeciwciał przeciwko antygenom wysp trzustkowych – badanie służy do różnicowania typów cukrzycy, pozwala na wczesne rozpoznanie cukrzycy typu 1 i jej powikłań,
• oznaczenie hemoglobiny glikowanej – badanie pozwala na określenie średniego poziomu glukozy we krwi z ostatnich dwóch lub trzech miesięcy, 
• oznaczenie C-peptydu – badanie wykonywane jest w celu rozpoznania cukrzycy i oceny skuteczności doustnych leków przeciwcukrzycowych; niskie stężenie C-peptydu stwierdzane jest w cukrzycy insulinozależnej, 
• doustny test obciążenia glukozą (krzywa cukrowa, doustny test tolerancji  glukozy) – badanie polega na pomiarze stężenia glukozy na czczo z krwi żylnej, a następnie po godzinie i dwóch po podaniu roztworu 75 g glukozy; cukrzycę rozpoznaje się przy stężeniu powyżej 200 mg/dl, 
• obecność objawów klinicznych (częste oddawanie moczu, wzmożony apetyt i pragnienie, zmęczenie, zaburzenia widzenia, utrata masy ciała). 

Cukrzyca u dzieci – leczenie

Leczenie hiperglikemii u dzieci zależy od typu cukrzycy, stopnia zaawansowania choroby i nasilenia jej objawów. Działania profilaktyczne obejmują systematyczne monitorowanie poziomu cukru we krwi (za pomocą glukometru lub rutynowych badań laboratoryjnych), zmianę nawyków żywieniowych, zwiększenie aktywności fizycznej oraz regularne badania i wizyty u lekarza.  

Cukrzyca typu 1 wymaga dostarczenia organizmowi insuliny z zewnątrz, poprzez podskórne podawanie hormonu przy pomocy strzykawek, penów insulinowych lub pompy insulinowej. Dawkowanie insuliny uzależnione jest od poziomu stężenia glukozy we krwi i spożywanych posiłków, a także takich czynników jak pora dnia czy aktywność fizyczna. Do potrzeb pacjenta dostosowywany jest również rodzaj hormonu (insulina krótkodziałająca lub o średnim czasie działania). Zastosowanie insulinoterapii w przebiegu cukrzycy typu 1 jest konieczne przez całe życie chorego. 

Leczenie cukrzycy typu 2 opiera się przede wszystkim na zdrowym stylu życia, w tym zbilansowanej diecie, uprawianiu sportu i ograniczeniu kontaktu dzieci z używkami, takimi jak dym papierosowy. Terapia obejmuje również leczenie doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi, takimi jak metformina i pochodne sulfonylomocznika. 

Czy cukrzyca u dzieci jest uleczalna?

Cukrzyca u dzieci jest chorobą przewlekłą i nieuleczalną. W przebiegu cukrzycy typu 1, w wyniku rzeczywistego braku insuliny, który spowodowany jest reakcją autoimmunologiczną organizmu, konieczne jest podawanie hormonu z zewnątrz wraz ze stałym monitorowaniem poziomu cukru we krwi przez całe życie. 

Pomimo braku sposobu na całkowite wyleczenie cukrzycy u dzieci, odpowiednie postępowanie pozwala na normalne funkcjonowanie z chorobą, złagodzenie jej objawów i ograniczenie ryzyka rozwoju powikłań. Nieleczona hiperglikemia jest chorobą śmiertelną i wpływa na skrócenie życia chorego o kilka, a nawet kilkanaście lat. 

Proces pielęgnowania dziecka z cukrzycą

Opieka nad dzieckiem z cukrzycą wymaga ścisłej kontroli poziomu cukru we krwi, regularnych wizyt lekarskich, pomocy w podawaniu insuliny oraz przestrzegania przyjmowania doustnych leków przeciwcukrzycowych zgodnie z zaleceniami lekarza. 

Dieta dzieci z cukrzycą powinna opierać się na zdrowych i zrównoważonych posiłkach, zwłaszcza o niskim indeksie glikemicznym, bogatych w białka, tłuszcze i węglowodany, a także witaminy i składniki mineralne. Należy zadbać również o regularny i umiarkowany wysiłek fizyczny dziecka, który wpływa korzystnie na utrzymanie prawidłowej wagi, kontrolę glikemii i ograniczenie rozwoju powikłań choroby.