Czym jest cukrzyca ciążowa i jakie są jej objawy?

Cukrzyca ciążowa – przyczyny

Cukrzyca ciążowa jest rodzajem cukrzycy, który występuje podczas ciąży u zdrowych jak dotąd kobiet. Jest ona spowodowana działaniem hormonów uwalnianych przez łożysko, których nadmiar niekorzystnie wpływa na wydzielanie insuliny i zaburza prawidłowe stężenie glukozy we krwi. Co ważne, cukrzyca ciążowa występuje w przypadku, gdy zbyt wysoki poziom cukru diagnozuje się po raz pierwszy w trakcie ciąży – to właśnie te czynniki odróżniają ją od cukrzycy przedciążowej, na którą chorowała kobieta jeszcze przed zajściem w ciążę. 

Cukrzyca ciążowa, podobnie jak pozostałe typy cukrzycy, charakteryzuje się podwyższonym poziomem glukozy we krwi, który określa się hiperglikemią. Choroba związana jest z zaburzeniami hormonalnymi, które zachodzą w organizmie kobiety podczas ciąży. Pojawia się najczęściej w drugim lub trzecim trymestrze, zwykle między 24. a 28. tygodniem ciąży, kiedy stężenie hormonów jest najwyższe. Dolegliwości mają charakter przejściowy i ustępują zwykle samoistnie zaraz po porodzie. 

Główną przyczyną cukrzycy ciężarnych jest insulinooporność spowodowana hormonami wydzielanymi przez łożysko (w tym laktogenu łożyskowego, estrogenów, progesteronu i prolaktyny). Wytwarzana w trzustce insulina w normalnych warunkach reguluje ilość glukozy we krwi, obniżając poziom cukru do prawidłowego poziomu. W obecności hormonów łożyska, które są antagonistami insuliny, stężenie glukozy we krwi wzrasta, powodując hiperglikemię. 

Wśród czynników ryzyka cukrzycy ciążowej znajdują się również: 

• wiek powyżej 35 lat, 
• obecność hiperglikemii w poprzednich ciążach, 
• nadciśnienie tętnicze, 
• zespół policystycznych jajników (PCOS), 
• otyłość, 
• poronienia, 
• makrosomia, czyli nadmierna masa ciała dziecka, zwykle powyżej czterech kilogramów, 
• dodatni wywiad rodzinny w kierunku cukrzycy typu 2. 

U niektórych kobiet trzustka nie jest w stanie zaspokoić zwiększonego zapotrzebowania na insulinę, dlatego cukrzyca ciążowa może być również wynikiem nadmiernego wydzielania glukozy przez wątrobę. 

Cukrzyca ciążowa – objawy

U większości kobiet cukrzyca ciążowa nie wywołuje żadnych szczególnych objawów, jednak w niektórych przypadkach mogą pojawić się: 

• wzmożone pragnienie, 
• częste oddawanie moczu, 
• uczucie ciągłego głodu, 
• nadmierna senność i zmęczenie, 
• zaburzenia widzenia, 
• nudności i wymioty, 
• zawroty głowy, 
• omdlenia, 
• nawracające infekcje układu moczowo-rozrodczego, 
• świąd skóry. 

Cukrzyca ciążowa – zagrożenia

Przewlekła hiperglikemia stanowi poważne zagrożenie dla prawidłowego rozwoju płodu, wpływa także negatywnie na przebieg ciąży i zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia komplikacji okołoporodowych. 

Cukrzyca ciążowa jest częstym czynnikiem ryzyka rozwoju cukrzycy jako choroby przewlekłej w przyszłości, zwłaszcza cukrzycy typu 2 (której powikłaniem jest m.in. stopa cukrzycowa), co potwierdza 30-50% przypadków. 

Cukrzyca ciążowa – powikłania

Cukrzyca ciążowa może negatywnie wpływać na przebieg ciąży i prawidłowy rozwój płodu, a także zwiększa ryzyko późniejszych powikłań zdrowotnych u dziecka.

Wysoki poziom cukru we krwi matki sprawia, że trzustka wydziela nadmierną ilość insuliny, co wpływa na przyrost masy ciała płodu nawet powyżej czterech kilogramów. Dzieci urodzone przez matki, u których wystąpiła cukrzyca w czasie ciąży, narażone są na wrodzone wady rozwojowe (serca, układu nerwowego, przewodu pokarmowego i kończyn). W niektórych przypadkach diagnozuje się cukrzycę u niemowlaka, za którą odpowiedzialne są zaburzenia gospodarki węglowodanowej, które w przyszłości mogą wpływać na rozwój cukrzycy u dzieci, a w późniejszym czasie nawet cukrzycy u mężczyzn. 

Cukrzyca ciążowa niesie za sobą również ryzyko powikłań u rodzących. Problemy, z jakimi mierzą się kobiety w ciąży to przede wszystkim częste, nawracające infekcje układu moczowo-płciowego, możliwość poronienia, wzrost ciśnienia tętniczego, wielowodzie (nadmierna ilość płynu owodniowego) czy gestoza, czyli zatrucie ciążowe (określane również stanem przedrzucawkowym).   

Cukrzyca ciążowa a poród

Występowanie cukrzycy w ciąży niesie za sobą ryzyko powikłań okołoporodowych. Wysokie stężenie glukozy we krwi może przyczynić się do przedwczesnego porodu, który zwiększa ryzyko wystąpienia niewydolności oddechowej u noworodka. Konieczne może być również wykonanie cesarskiego cięcia z powodu makrosomii płodu (nadmiernej masy ciała dziecka), stanu przedrzucawkowego lub nadciśnienia tętniczego. Oprócz tego ciężarna z cukrzycą może być narażona na urazy okołoporodowe, takie jak uszkodzenia dróg rodnych lub krocza, a także sztuczne wywołanie skurczy porodowych, jeśli ciąża jest już po terminie porodu. 

Cukrzyca ciążowa – leczenie

Cukrzyca ciążowa diagnozowana jest na podstawie podwyższonego stężenia glukozy we krwi, której obecność może zostać wykryta również w moczu. Jakie badania na cukrzycę warto wykonać? 

• Pomiar stężenia glukozy na czczo, 
• Doustny test obciążenia glukozą (krzywa cukrowa). 

Regularne pomiary glikemii na czczo warto wykonywać (za pomocą glukometru lub badań laboratoryjnych) już na samym początku ciąży, co pozwoli kontrolować odpowiednie normy cukru we krwi. W przypadku przekroczenia wartości prawidłowych (powyżej 92 mg/dl), krzywa cukrzycowa wykonywana jest jeszcze przed 24. tygodniem ciąży. 

Test obciążenia glukozą jest obowiązkowym badaniem przesiewowym, składającym się z trzech etapów. Wykonuje się go w drugim trymestrze, zwykle między 24. a 28. tygodniem ciąży lub wcześniej, jeśli zachodzi taka konieczność. Najpierw dokonuje się pomiaru glukozy na czczo z krwi żylnej, a następnie po godzinie i dwóch od wypicia w ciągu 5 minut roztworu 75 g glukozy rozpuszczonej w szklance wody.

W celu diagnozy cukrzycy ciążowej przyjęto normy dla właściwego stężenia glukozy we krwi, które wynoszą: 

• pomiar stężenia glukozy na czczo: poniżej 92 mg/dl, wynik w przedziale 92-125 mg/dl oznacza cukrzycę ciążową, 
• oznaczenie glikemii po godzinie od przyjęcia roztworu glukozy: poniżej 180 mg/dl, 
• badanie po dwóch godzinach: poniżej 153 mg/dl. 

Przekroczenie norm lub wartości zakresów referencyjnych na każdym z etapów wymaga niezwłocznej konsultacji z lekarzem, ponieważ stanowi podstawę rozpoznania cukrzycy ciążowej. 

Leczenie cukrzycy ciężarnych opiera się przede wszystkim na regularnym pomiarze cukru we krwi kilka razy dziennie (codziennie na czczo i godzinę po każdym posiłku), a także zdrowej, zbilansowanej diecie i umiarkowanej aktywności fizycznej. Nawyki te będą pomocne w obniżeniu stężenia glukozy we krwi i zapobieganiu groźnym dla życia matki i dziecka powikłaniom zdrowotnym. W przypadku niepowodzenia tych działań, konieczne może okazać się wdrożenie leczenia farmakologicznego doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi oraz podskórne podawanie insuliny.