Atopowe zapalenie skóry u dzieci: jak ją rozpoznać?

Co to jest AZS u dziecka?

AZS, czyli atopowe zapalenie skóry, określane również jako egzema lub wyprysk kontaktowy, jest chorobą występującą w każdym wieku o charakterze dermatologiczno-alergicznym. Niemniej jednak najczęściej diagnozowane jest atopowe zapalenie skóry u niemowląt i dzieci, zgodnie ze statystykami organizacji zdrowotnych na świecie na AZS choruje około 20% dzieci.

Atopowe zapalenie skóry należy to zapalnych, alergicznych chorób skóry i jest związane z uczuleniem na substancje znajdujące się w środowisku zewnętrznym, czyli na tak zwane alergeny. Choroba zazwyczaj objawia się we wczesnym dzieciństwie, a dodatkowo charakteryzuje się długotrwałym przebiegiem oraz tendencją do nawrotów po długim okresie remisji.

Przyczyny atopowego zapalenia skóry u dzieci

Atopowe zapalenie skóry zarówno u dzieci, jak i dorosłych ma podłoże genetyczne. W tym znaczeniu w rozwoju choroby kluczową rolę odgrywają predyspozycje genetyczne, okazuje się bowiem, że ryzyko wystąpienia egzemy u dzieci jest znacznie wyższe i osiąga około 70%, kiedy oboje rodzice chorują na atopowe zapalenie skóry. Należy jednak wskazać, że nie mniej istotne są czynniki środowiskowe, które przyczyniają się do ujawnienia się choroby i zaostrzenia jej objawów. W tym znaczeniu czynnikami środowiskowymi, które przyczyniają się do zaostrzenia choroby, są:

• alergeny w postaci roztocza, kurzu pyłków roślin, alergenów pochodzenia zwierzęcego oraz grzybiczego, a także alergeny pokarmowe,
• zanieczyszczenie środowiska, 
• warunki klimatyczne,
• przewlekły stres.

Należy również wskazać, że ryzyko wystąpienia egzemy u dzieci zwiększa się w przypadku zaprzestania karmienia piersią przed ukończeniem czwartego miesiąca życia dziecka.

O ile na czynniki genetyczne predysponujące do pojawienia się atopowego zapalenia skóry nie ma żadnego wpływu, to można kontrolować czynniki wyzwalające poprzez unikanie czynników drażniących i działania profilaktyczne.

Objawy AZS u dzieci

Pierwsze objawy atopowego zapalenia skóry u dzieci pojawić się mogą jeszcze przed szóstym miesiącem życia, ale u większości diagnozowana jest egzema przed ukończeniem pierwszego roku, co oznacza, że roczne dziecko może mieć już całe spektrum objawów AZS.

Pierwszymi objawami atopowego zapalenia skóry u dzieci jest wystąpienie wysuszonej, zaczerwienionej skóry, a także uczucie silnego, dokuczliwego swędzenia, które może być przyczyną rozdrażnienia i niepokoju dziecka. U dzieci do drugiego roku życia egzema zazwyczaj występuje w postaci zmian wysypki  rumieniowo-wysiękowej, która objawia się jako grudki, pęcherzyki i zaczerwienienie skóry, które występują przede wszystkim na owłosionej skórze głowy, wówczas mówi się o AZS skóry głowy, dodatkowo pojawia się egzema na twarzy: czole i policzkach.

Natomiast u dzieci między trzecim a dwunastym rokiem życia zmiany skórne pojawiające się w przebiegu AZS występują zazwyczaj w zdjęciach łokci, pod kolanami, również między pośladkami, a także na grzbietach rąk i stóp. W początkowej fazie występuje świąd, zaczerwienienie skóry, ale w fazie ostrej zmiany występują w postaci ognisk rumieniowych, które pokryte są grudkami i pęcherzykami. Natomiast w fazie przewlekłej atopowe zapalenie skóry u dzieci objawia się zgrubiałą i szorstką skórą, która się łuszczy. Objawem mogą być nadżerki będące wynikiem wtórnych nadkażeń. U starszych dzieci – nastolatków – atopowe zapalenie skóry może obejmować dużą powierzchnię ciała.

Kiedy udać się do dermatologa? Wystąpienie powyższych objawów stanowi przesłankę do bezzwłocznej konsultacji z lekarzem dermatologiem. Lekarz na podstawie kryteriów diagnostycznych oraz na podstawie wykonanych punktowych testów skórnych (u dzieci powyżej 4. roku życia) lub badania krwi na poziom przeciwciał IgE stawia rozpoznanie, na podstawie którego możliwe jest w drużynie właściwej terapii leczniczej.

Jak leczyć atopowe zapalenie skóry u dziecka?

Leczenie atopowego zapalenia skóry w przypadku dzieci polega przede wszystkim na zastosowaniu odpowiedniej pielęgnacji. W tym znaczeniu leczenie przeprowadza się głównie miejscowo i ogólnoustrojowo. W tym znaczeniu kluczowym zadaniem jest podjęcie próby odbudowy oraz utrzymania bariery naskórkowej skóry w czasie remisji choroby. Dzięki odbudowie tkanki na tym etapie choroby możliwe będzie złagodzenie objawów w czasie ewentualnych zaostrzeń i nawrotów schorzenia. Podstawę stanowi również terapia emolientowa, czyli tłuszczowa. W tym znaczeniu wskazane jest aplikowanie kremu na skórę 2-3 razy w ciągu dnia. Równie istotna jest pielęgnacja i higiena skóry. W tym znaczeniu zaleca się wyłącznie łagodne oczyszczanie skóry za pomocą delikatnych środków myjących, które nie zawierają substancji aseptycznych. Co ważne, środki myjące powinny być fizjologiczne, dlatego też ich pH powinno oscylować w granicach 5,5-6. Niezwykle ważne jest również aby nie wydłużać kąpieli, która nie powinna trwać dłużej niż 5 minut. Dłuższe moczenie skóry może nasilać jej suchość i zaczerwienienie, a tym samym nasilać objawy towarzyszące egzemie u dzieci.

Leczenie egzemy u dzieci polega przede wszystkim na wykorzystaniu glikokortykosteroidów, kalcyneuryny, antybiotyków, leków przeciwgrzybiczych i przeciwwirusowych

Należy jednak podkreślić, że ze względu na fakt, iż przyczyny atopowego zapalenia skóry u dzieci nie są dobrze poznane, leczenie przyczynowe nie jest możliwe. W tym znaczeniu kluczowe znaczenie ma leczenie objawowe oraz właściwa pielęgnacja skóry poprawiająca jej kondycję, a także łagodzenie symptomów występujących przy egzemie.

Nie bez znaczenia jet również leczenie domowe, naturalne atopowego zapalenia skóry u dzieci, które polega przede wszystkim na działaniach profilaktycznych i unikaniu czynników drażniących. W tym znaczeniu odzież dziecka należy prać w delikatnych środkach piorących, stworzonych specjalnie do skóry alergicznej. Niezwykle ważne jest również zakładanie dziecku przewiewnych ubrań wykonanych najlepiej z bawełny. Dużą rolę odgrywa również właściwa dieta, z której eliminowane będą te produkty, które mogą wyzwalać reakcje alergiczne.

Czym smarować skórę u dziecka przy atopowym zapaleniu skóry?

Kluczową rolę przy atopowym zapaleniu skóry u dzieci, jak już wyżej wskazano, stanowi właściwa pielęgnacja oraz systematyczne, codzienne nawilżanie skóry. Skórę dziecka należy smarować emolientami przeznaczonymi do skóry atopowej, które działają okluzyjne, nawilżająco oraz nawilżająco na naskórek. Emolienty pozwalają na uszczelnienie bariery wodnej skóry, dzięki czemu zapobiegają jej dehydratacji, a dodatkowo wykazują działanie antyoksydacyjne. Atopowe zapalenie skóry u dzieci może dotyczyć różnych części ciała, pojawić się może egzema dłoni i rąk, dodatkowe objawy mogą wystąpić na nogach, twarzy, a także na skórze głowy. Dlatego też tak istotna jest właściwa pielęgnacja skóry i jej natłuszczanie, które umożliwia złagodzenie dokuczliwych objawów towarzyszących AZS.

W przebiegu atopowego zapalenia skóry pojawiają się swędzące, zaczerwienione plamy na skórze. Okazuje się jednak, że zaczerwienienie i świąd są również charakterystycznym objawem łuszczycy. Dlatego też nierzadko pojawiają się problemy diagnostyczne w rozpoznaniu egzemy a łuszczycy.