Zatrucie nikotyną: objawy, leczenie

Jak działa nikotyna?

Nikotyna to związek chemiczny zaliczany do grupy alkaloidów pirydynowych, co zapewne niewiele mówi większości osób. Naturalnie występuje w liściach oraz korzeniach tytoniu szlachetnego.

Substancja kojarzona jest przede wszystkim z papierosami. Jej działanie polega na stymulacji tzw. układu nagrody, co przekłada się na to, że wypalenie papierosa sprawia uzależnionym radość i jednocześnie pobudza układ nerwowy, a konkretnie jego część współczulną.

Pojedynczy papieros zawiera od 8 do 20 mg nikotyny, jednak wraz z dymem do płuc dostaje się co najwyżej dziesiąta część, tj. nie więcej niż 2 mg.

Jednak nawet niewielka dawka nikotyny powoduje, że w organizmie człowieka zachodzą zmiany:

• rozszerzają się źrenice;

• serce zaczyna szybciej bić;

• zmniejsza się uczucie głodu.

Dla jednych efekty ośrodkowe odczuwane są jako miłe pobudzenie lub uspokojenie (w zależności od stanu emocjonalnego). Okres półtrwania w fazie eliminacji nikotyny w krążeniu wynosi 1–2 godz. Szybki metabolizm nikotyny oznacza, że substancja jest relatywnie prędko unieczynniona w wątrobie, a następnie wydalana z moczem. Niemniej w ciele nałogowych palaczy, którzy palą dziennie bardzo dużo, nikotyna może utrzymywać się dłużej.

Na czym polega zatrucie nikotyną?

Przyjmuje się, że jednorazowa, toksyczna dawka nikotyny dla dorosłych i niepalących osób wynosi ok. 4-8 mg. Rzecz jasna przedawkowanie nikotyny zależy w dużej mierze od czynników osobniczych np. wieku, płci, masy ciała, a nawet rasy.

Warto również zwrócić uwagę na to, że jeśli nikotyna dostarczana jest regularnie, w mózgu pod jej wpływem następuje zwiększenie liczby receptorów nikotynowych, ale zarazem mózg staje się na nią mniej wrażliwy. Co za tym idzie, nałogowi palacze, aby uzyskać efekt podobny do tego, odczuwanego w początkowym okresie palenia, potrzebują coraz więcej nikotyny, czyli coraz większej liczby papierosów. To zjawisko nazywa się tolerancją, dlatego dla osoby uzależnionej objawy zatrucia nikotyną pojawiają się po przyjęciu innych dawek niż u osób niepalących.

Śmiertelna dawka nikotyny wynosi 50–75 mg, zatem wręcz niemożliwe jest, by spowodować zatrucie nikotyną zakończone zgonem podczas standardowego palenia. Do takiego zatrucia może dojść poprzez bezpośrednie spożycie dużych ilości nikotyny (np. płynów do e-papierosów lub nikotynowych środków wykorzystywanych w tępieniu owadów), a także poprzez nadmierne użycie wyrobów tytoniowych w krótkim czasie. Do zatrucia nikotyną może dojść także: przez skórę, drogą pokarmową i dożylną.

Źródła zatrucia nikotyną to głównie wyroby tytoniowe. Tytoń może być:

• palony (w papierosach, fajce);

• zażywany przez nos (w postaci tabaki);

• żuty (w postaci gum z jego dodatkiem).

Obecnie poważnym zagrożeniem są również e-papierosy. To szczególnie niebezpieczna alternatywa, zwłaszcza dla młodych osób w okresie dojrzewania, które skuszone różnorodnymi smakami liquidów decydują się na zakup. Organizm w czasie intensywnego wzrostu jest znacznie bardziej podatny na chłonięcie trucizny. Elektroniczne papierosy zawierają nawet 18 mg czystej nikotyny na 1 ml, co zwiększa w znaczący sposób ryzyko wystąpienia przedawkowania.

Objawy zatrucia nikotyną

Za najczęstsze uważa się przewlekłe zatrucie dymem tytoniowym, mające oczywiście negatywny wpływ na zdrowie (również dla osób przebywających w otoczeniu palacza) i będące czynnikiem ryzyka wielu nowotworów, ale to ostre zatrucie może stanowić nagłe zagrożenie życia.

Ostre zatrucie nikotyną może spowodować porażenie ośrodka oddechowego, zaburzenie czynności serca i zgon. Skutki zatrucia nikotyną, które pojawiają się w ostrej fazie zatrucia to bezdech i sinica, a w ciężkich przypadkach śpiączka, wstrząs, czy utrata przytomności, której przyczyną jest nagłe zatrzymanie krążenia. Nikotyna szybko pobudza układ nerwowy i krążeniowy, co w przypadku łagodniejszego przedawkowania prowadzi do silnych objawów, takich jak:

• wymioty,

• ból brzucha,

• zawroty głowy,

• arytmia,

• bladość skóry,

• drgawki,

• trudności w oddychaniu.

Jak rozpoznać zatrucie nikotyną?

Rozpoznanie objawów zatrucia nikotyną jest stosunkowo proste. Jeśli doskwierają ci bóle brzucha, nudności, wymioty, wzmożona potliwość, podwyższone ciśnienie lub ślinotok krótko po paleniu, najpewniej jesteś na początkowym etapie zatrucia tą substancją.

W miarę postępu zatrucia, objawy mogą nasilać się, prowadząc do: drżenia mięśni, dezorientacji, zaburzeń oddychania i utraty świadomości. W skrajnych przypadkach dochodzi do drgawek, zaburzeń rytmu serca, a nawet zatrzymania oddechu. Jeśli takie symptomy pojawią się po kontakcie z nikotyną – np. paleniu papierosów, użyciu e-papierosów lub podgrzewaczami tytoniu – należy jak najszybciej zasięgnąć pomocy medycznej.

Jak leczyć zatrucie nikotyną?

To jak najlepiej uporać się z zatruciem nikotynowym zależy od tego, jak nasilone są objawy zatrucia i jaka dawka została przyjęta. Nie istnieje jedna i w pełni skuteczna odtrutka na zatrucie nikotyną. W niektórych, tych lekkich przypadkach, podawane są leki przeciwwymiotne, w innych węgiel aktywowany, czy duża ilość płynów.

Zastanawiasz się jak oczyścić organizm z nikotyny? Podstawą jest rzucenie palenia papierosów. W tym celu warto poprosić o pomoc lekarza. Skuteczność leczenia farmakologicznego we wspomaganiu przerwania palenia została dobrze udowodniona. Efekt jest jednak krótkoterminowy i nie ma wpływu na zapobieganie nawrotom.
Zastosowanie znajdują:

• nikotynowa terapia zastępcza;

• cytyzyna i wareniklina;

• bupropion.

Uczulenie na nikotynę

Uczulenie na nikotynę i zatrucie nikotyną to dwa odrębne stany, choć oba mogą być wywołane przez kontakt z tą substancją. Uczulenie na nikotynę jest reakcją alergiczną organizmu na nikotynę, która objawia się:

• swędzeniem,

• wysypką,

• zaczerwienieniem skóry,

• a czasem także problemami z oddychaniem.

Objawy te pojawiają się zwykle po kontakcie skóry z produktami zawierającymi nikotynę, takimi jak plastry nikotynowe, e-papierosy lub tradycyjne papierosy. Zatrucie nikotyną natomiast wynika z nadmiernej dawki tej substancji w organizmie. Choć oba stany mogą być groźne, zatrucie nikotyną ma bardziej bezpośredni związek z nadmiarem nikotyny, podczas gdy uczulenie dotyczy reakcji immunologicznej organizmu. W obu przypadkach niezbędna jest szybka reakcja i odpowiednie leczenie.

Czy po zatruciu nikotyną można palić?

Zatrucie nikotynowe powinno być najlepszym wsparciem w rzuceniu palenia. Objawy zatrucia nikotyną są na tyle nieprzyjemne, że powinny raz na zawsze zniechęcić do sięgnięcia po papierosa. Osobom, które mimo wszystko mają problem z zerwaniem z nałogiem, polecana jest nikotynowa terapia zastępcza, która opiera się na stosowaniu leków zawierających w swoim składzie nikotynę.

Stopniowe zmniejszanie dawki nikotyny ma ostatecznie doprowadzić do jej całkowitego odstawienia. Wykorzystywane w tym celu plastry nikotynowe, zawierają ok. 7 mg do 24 mg nikotyny, a gumy czy pastylki — ok. 2 mg do 4 mg nikotyny. Dlatego, jeśli pacjenci wspomagający się nikotynową terapią zastępczą, postępują według wskazań na ulotce i zaleceń lekarza, nie muszą obawiać się zatrucia nikotyną.