Wtórna niedoczynność przytarczyc - przyczyny, objawy, leczenie

Co to są przytarczyce? Lokalizacja i funkcje gruczołów przytarczycznych

Zanim omówimy etiologię wtórnej niedoczynności przytarczyc, warto wyjaśnić, czym tak właściwie są przytarczyce. Jak sama nazwa wskazuje - są to gruczoły zlokalizowane w pobliżu tarczycy (powierzchnia dolna płatów tylnych), mają około 6-7 mm długości. Gruczoły przytarczyczne (ang. parathyroid glands) położone są w obrębie szyi i biorą udział w regulowaniu gospodarki wapniowo-fosforanowej organizmu. Przytarczyce zwykle występują w liczbie dwóch par, choć może być ich więcej. Warto nadmienić, iż ich położenie nie jest symetryczne.

W ramach ciekawostki dodajmy, iż przy zabiegach operacyjnych tarczycy (np. tyroidektomii, która powoduje pooperacyjną niedoczynność tarczycy) niekiedy dochodzi do przypadkowego usunięcia przytarczyc, co powoduje tężyczkę. W przypadku kobiet niedoczynność tarczycy wywołana m.in. chorobą Hashimoto może utrudniać pacjentce zajście w ciążę (istnieje związek między występowaniem Hashimoto a ciążą). Trudne może być również jej donoszenie. Zanim więc pomyślimy o potomstwie, warto wykonać badania hormonalne pod kątem chorób tarczycy (obserwuje się korelację między nieprawidłowym poziomem hormonu TSH a zajściem w ciążę).

• niedoczynność tarczycy a sport

Chorując na niedoczynność tarczycy, wcale nie trzeba rezygnować z regularnej aktywności fizycznej. Wręcz przeciwnie - umiarkowany ruch jest wskazany. Jakie ćwiczenia przy niedoczynności tarczycy warto wykonywać? Osoby o słabej kondycji mogą rozpocząć od spacerów, marszobiegów, pływania na basenie, czy rekreacyjnej jazdy na rowerze. Dobrym pomysłem będzie też pilates, joga, ćwiczenia na kręgosłup. Oczywiście, zanim rozpoczniemy treningi, warto skonsultować się z lekarzem, by ocenił nasz stan zdrowia (zwłaszcza, jeśli do tej pory prowadziliśmy bierny tryb życia lub chorujemy przewlekle).

Wtórna niedoczynność przytarczyc - przyczyny

Wtórna niedoczynność przytarczyc rozwija się jako skutek hiperkalcemii, czyli zwiększonego stężenia wapnia we krwi (gruczoły przytarczyczne reagują na ten stan, zmniejszając syntezę parathormonu (PTH), który reguluje gospodarkę wapniowo-fosforową. Warto dodać, iż PTH jest hormonem polipeptydowym wytwarzanym w przytarczycach (składa się z 84 aminokwasów). Czynnikiem sprawczym hiperkalcemii, a w konsekwencji wtórnej niedoczynności przytarczyc mogą być też jednostki chorobowe, takie jak:

• nadczynność tarczycy, 
• hiperwitaminoza witaminy D, 
• chłoniaki oraz inne nowotwory, 
• gruczolak przytarczyc.

Z kolei pierwotna niedoczynność przytarczyc to jednostka chorobowa, która rozwija się na skutek zbyt niskiego poziomu wapnia we krwi, czyli hipokalcemii. Jednym z objawów deficytów tego ważnego pierwiastka jest nadpobudliwość nerwowo-mięśniowa, a także mrowienie i drżenie kończyn. Do hipokalcemii dochodzi w związku z niewystarczającym wydzielaniem parathormonu (PTH). 

Wtórna niedoczynność przytarczyc - objawy

Należy nadmienić, iż symptomy hyperparathyroidismus secundarius wynikają z hiperkalcemii. Jakie objawy zgłaszają pacjenci z niedoczynnością przytarczyc wtórną? Są to przede wszystkim:

• nudności, 
• wymioty,
• zaparcia,
• bóle głowy,
• senność,
• omdlenia,
• zmęczenie,
• kołatanie serca,
• wzmożone pragnienie,
• bóle brzucha,
• obniżony nastrój,
• częstomocz.

Jeśli doświadczasz jednego lub kilku z powyższych objawów, nie zwlekaj z wizytą u lekarza pierwszego kontaktu. 

W ciężkich przypadkach hiperkalcemii dochodzi do tzw. wapnicy skóry (calcinosis cutis, CC), która polega na mineralizacji soli wapnia w skórze. Na skutek wapnicy (inaczej kalcynozy) w skórze i tkance podskórnej pojawiają się twarde małe guzki, często występuje też uporczywy świąd. Należy zaznaczyć, że rzadko dochodzi do powikłań po długotrwałej hiperkalcemii. Jednak, w niektórych przypadkach nadmiar wapnia w organizmie może spowodować powikłania w postaci m.in.: złogów wapnia w nerkach, niewydolność nerek, torbieli kostnych.

Wtórna niedoczynność przytarczyc - leczenie

Diagnostyka wtórnej niedoczynności przytarczyc obejmuje badania laboratoryjne i obrazowe. Lekarz przeprowadza też z pacjentem szczegółowy wywiad medyczny. Do rozpoznania choroby niezbędne jest oznaczenie poziomu wapnia we krwi oraz oznaczenie poziomu białka, które może wpływać na stężenie jonów wapnia. 

Jak wygląda leczenie wtórnej niedoczynności przytarczyc? Lekarz endokrynolog wdraża leczenie przyczynowe, czyli leczy pierwotną jednostkę chorobową, która wywołała hiperkalcemię. By obniżyć poziom wapnia we krwi, specjalista może podać choremu np. kalcytoninę. W razie hiperkalcemii przebiegającej z chorobą nowotworową lekarz zwykle wdraża też bisfosfoniany, są to leki, które hamują rozpad kości. Elementem kuracji jest również leczenie objawowe (usuwanie objawów hiperkalcemii), które polega na ograniczeniu spożycia produktów będących źródłem wapnia. Pacjent powinien przyjmować też duże ilości płynów. W cięższych przypadkach hiperkalcemii stosuje się leki hamujące uwalnianie się wapnia z kości.

Podsumowując, wtórna niedoczynność przytarczyc (łac. hyperparathyroidismus secundarius), to choroba, która najczęściej jest spowodowana przez hiperkalcemię (nadmiar wapnia w organizmie chorego). W razie podejrzenia rozwoju tego stanu chorobowego warto jak najszybciej zgłosić się do specjalisty, który dzięki odpowiedniej diagnostyce zastosuje najlepszą ścieżkę leczenia.