Śpiączka cukrzycowa – przyczyny, pierwsza pomoc, leczenie

Śpiączka cukrzycowa – co to  

Śpiączka cukrzycowa to utrata świadomości spowodowana zaburzeniami glikemii w organizmie. Prawidłowe stężenie glukozy we krwi zdrowej osoby wynosi 70-99 mg/dl.

Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych, których cechą wspólną jest hiperglikemia. Powodem podwyższonego poziomu cukru we krwi jest bezwzględny bądź względny niedobór insuliny. Światowa Organizacja Zdrowia WHO wprowadziła klasyfikację, według której cukrzycę możemy podzielić na cztery główne grupy:

• cukrzyca typu I, w przebiegu której dochodzi do autoimmunologicznego zniszczenia komórek beta trzustki. Ten rodzaj cukrzycy stanowi ok. 5-10% wszystkich przypadków  choroby. Diagnozowana jest najczęściej jako cukrzyca u dzieci i nastolatków, ale może zostać również wykryta w wieku dorosłym,
• cukrzyca typu II, która jest najczęściej stwierdzonym rodzajem cukrzycy (ok. 90-95% przypadków). Charakteryzuje się zwiększoną opornością tkanek obwodowych na działanie insuliny. Ten rodzaj cukrzycy jest najczęściej konsekwencją otyłości oraz wysokiego wskaźnika masy ciała (BMI),
• inne typy cukrzycy to grupa schorzeń, w których czynnik etiologiczny został ściśle określony,
• cukrzyca ciążowa charakteryzująca się pojawieniem zaburzeń tolerancji glukozy w okresie ciąży. 

U wielu osób choroba ta przebiega bezobjawowo i przez wiele lat nie zostaje wykryta, dlatego często określa się ją mianem cukrzycy ukrytej. Brak szybkiego rozpoznania schorzenia opóźnia wprowadzenie leczenia, a to skutkować może powstawaniem wielu groźnych, nie tylko dla zdrowia, ale również życia, powikłań, takich jak retinopatia cukrzycowa, neuropatia cukrzycowa czy śpiączka.

Śpiączka cukrzycowa – przyczyna

Za główne przyczyny wywołujące śpiączkę cukrzycową uznaje się:

• kwasicę ketonową,
• hiperosmolarny zespół hiperglikemiczny,
• hipoglikemię.

Kwasice ketonowe obejmują cukrzycową kwasicę ketonową (DKA), alkoholową kwasicę ketonową (AKA) oraz głodową kwasicę ketonową. Cukrzycowa kwasica ketonowa (DKA) jest najczęstszym powikłaniem pojawiającym się w przebiegu cukrzycy typu I. Niedobór insuliny zaczyna powodować lipolizę oraz utlenianie się wolnych kwasów tłuszczowych, czego skutkiem jest tworzenie się ciał ketonowych. Towarzyszące temu procesowi odwodnienie oraz zaburzenia metaboliczne, powodować mogą letarg, otępienie, śpiączkę, a nawet śmierć.

Hiperosmolarny zespół hiperglikemiczny (HHS) to bardzo poważne powikłanie, występujące w przebiegu cukrzycy typu II. Śmiertelność w przypadku HHS sięga nawet 20% czyli ok. 10 razy więcej niż w przypadku przebiegu kwasicy ketonowej. Cechą charakterystyczną HHS jest niedobór insuliny oraz zmniejszenie wykorzystania glukozy przez tkankę obwodową, powodujące hiperglikemię. Chorobie tej towarzyszy zwykle ciężkie odwodnienie oraz duże ryzyko zapaści sercowo-naczyniowej. Czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia HHS są między innymi otyłość, niezdrowa dieta, choroby zakaźne, a także zaburzenia układu oddechowego.

Hipoglikemia definiowana jest jako stężenie glukozy we krwi, które spada poniżej 70 mg/dl. Jest to schorzenie powszechne wśród osób chorych głównie na cukrzycę typu I. Czynniki zwiększające możliwość wystąpienia hipoglikemii to między innymi nadmierna aktywność fizyczna, niedostateczne spożycie pokarmu, nadmierne spożywanie alkoholu czy niektóre z przyjmowanych leków. W konsekwencji pozbawienia ośrodkowego układu nerwowego (OUN) glukozy może dojść do wystąpienia wielu groźnych objawów, w tym śpiączki.

Śpiączka cukrzycowa – objawy

Objawy kwasicy ketonowej (DKA):

• wielomocz,
• ogólne osłabienie,
• wymioty,
• otępienie,
• ból brzucha,
• charakterystyczny, acetonowy zapach z ust,
• niskie ciśnienie krwi, tętno i temperatura ciała
• śpiączka.

Objawy hiperosmolarnego zespołu hiperglikemicznego (HHS):

• poliuria (zwiększone oddawanie moczu),
• polidypsja (zwiększone spożycie wody),
• zła kondycja ogólna, osłabienie, złe samopoczucia,
• zaburzenia ostrości wzroku,
• delirium,
• letarg,
• śpiączka.

Objawy hipoglikemii:

• zawroty głowy,
• ból głowy,
• ogólne osłabienie,
• drgawki,
• hemofilia,
• kołatanie serca,
• pocenie się,
• uczucie głodu,
• śpiączka.

Śpiączka cukrzycowa pierwsza – pomoc 

Pierwsza pomoc, zarówno w przypadku kwasicy ketonowej (DKA) jak i hiperosmolarnego zespołu hiperglikemicznego (HHS) polega na natychmiastowym wezwaniu pogotowia oraz przetransportowaniu chorego do szpitala.

W przypadku hipoglikemii, jeżeli osoba u której zdiagnozowano hipoglikemię jest w stanie przyjmować środki doustne, należy podać jej łatwo przyswajalne źródła węglowodanów, np. soki owocowe. Pacjentom chorującym na częste przypadki hipoglikemii zaleca się noszenie bransoletki ostrzegawczej, a także noszenie ze sobą łatwo przyswajalnych źródeł glukozy, takich jak cukierek czy żel. 

Śpiączka cukrzycowa – leczenie

Leczenie kwasicy ketonowej (DKA) wymaga wyrównania hiperglikemii za pomocą zastosowania insuliny dożylnej, monitorowania i uzupełnienia elektrolitów oraz wyrównania hipowolemii i kwasicy organizmu. Leczenie HHS skupia się głównie na nawodnieniu organizmu płynem izotonicznym w celu uzupełnienia elektrolitów. Terapia hipoglikemii to przede wszystkim wyrównanie poziomu glukozy we krwi. Osobom nieprzytomnym podawany jest domięśniowo glukagon lub stosowany jest glukozowy wlew dożylny.

Śpiączka cukrzycowa – rokowania

We wszystkich wyżej wymienionych schorzeniach istnieje ogromne ryzyko wystąpienia wielu negatywnych konsekwencji zdrowotnych. W przypadku pojawienia się śpiączki cukrzycowej niezwykle ważna jest szybka diagnoza oraz hospitalizacja chorego. Odpowiednio wdrożona terapia pozwala ustabilizować wszelkie funkcje życiowe.   

Śpiączka cukrzycowa – skutki  

Nieodpowiednio zdiagnozowane bądź nieleczone schorzenia, które mogą przyczynić się do wystąpienia śpiączki cukrzycowej, w swojej konsekwencji mogą prowadzić do śmierci pacjenta.