Czym jest neuropatia cukrzycowa? Przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest neuropatia cukrzycowa

Cukrzyca jest przewlekłą chorobą o podłożu metabolicznym. Ze względu na ścisły związek z trybem życia i dietą zaliczana jest do chorób cywilizacyjnych, stanowiących poważny problem społeczny. Nieleczona cukrzyca może prowadzić do wielu, niebezpiecznych dla zdrowia powikłań, takich jak stopa cukrzycowa, śpiączka hipoglikemiczna (zwana potocznie śpiączką cukrzycową), mikroangiopatia cukrzycowa, a nawet udar mózgu. Jednym z najczęstszych powikłań cukrzycy jest neuropatia cukrzycowa, czyli uszkodzenie nerwów obwodowych o różnorodnym obrazie klinicznym. Neuropatia może być powikłaniem zarówno cukrzycy insulinozależnej, czyli cukrzycy typu 1, jak i innych postaci cukrzycy. 

Szacuje się, że średnia częstość występowania neuropatii u chorych na cukrzycę wynosi prawie 30%, choć ostateczny wynik determinują między innymi przyjęte kryteria diagnostyczne. Według niektórych autorów badań częstość ta jest jeszcze większa i oscyluje w granicach 60% i więcej, przy czym największy odsetek neuropatii występuje u seniorów jako powikłanie cukrzycy u osób starszych. 

Jakie są przyczyny neuropatii cukrzycowej? Pomimo licznych badań nie udało się wskazać jednoznacznej przyczyny powikłania. Wiadomo jednak, że neuropatia jest procesem wielopłaszczyznowym, a za najczęstsze czynniki w patogenezie neuropatii uznaje się czynniki metaboliczne i niedokrwienne. Dowiedziono, że neuropatia jest bezpośrednim następstwem przewlekle podwyższonego stężenia glukozy we krwi, tzw. hiperglikemii, które powoduje szereg przemian metabolicznych w komórkach nerwowych, w efekcie czego zostają upośledzone ich funkcje. Drugi mechanizm, czyli czynniki niedokrwienne determinowane są przez zwężone w wyniku cukrzycy naczynia krwionośne, co skutkuje nieprawidłowym ich ukrwieniem, odżywieniem oraz spadkiem ilości dostarczanego tlenu do komórek nerwowych.

Inne czynniki zwiększające ryzyko rozwoju neuropatii cukrzycowej to między innymi:

• palenie papierosów,
• nadmierne spożywanie alkoholu,
• predyspozycje genetyczne,
• hiperlipidemia, czyli nieprawidłowe wartości cholesterolu i trójglicerydów we krwi.

Przeczytaj również, jakie są przyczyny cukrzycy u mężczyzn.

Neuropatia cukrzycowa – objawy

Neuropatia cukrzycowa może przez długi czas przebiegać bezobjawowo. Mówimy wtedy o neuropatii subklinicznej, w której pacjent nie zgłasza żadnych dolegliwości, a ewentualne nieprawidłowości związane z uszkodzeniem nerwów obwodowych stwierdza neurolog. Wyniki specjalistycznego badania mogą wówczas wskazywać na zaburzenia w odczuwaniu temperatury, dotyku, wibracji oraz osłabienie siły mięśniowej.

Drugim typem neuropatii cukrzycowej jest neuropatia jawna klinicznie. W tym przypadku pacjent odczuwa i zgłasza dolegliwości, które mogą być następstwem uszkodzeń różnych typów włókien nerwowych – czuciowych, ruchowych lub autonomicznych. Jedną z postaci neuropatii w przebiegu cukrzycy może być również przewlekła i postępująca, czuciowo-autonomiczno-ruchowa polineuropatia cukrzycowa, która jest jednym z najtrudniejszych diagnostycznie typów neuropatii. Objawy neuropatii cukrzycowej zależą od rodzaju zajętych włókien nerwowych i ich lokalizacji, w związku z czym wyróżnia się wiele obrazów klinicznych choroby.

Przykładowe objawy neuropatii czuciowo-ruchowej:

• Objawy czuciowe – ból, niewłaściwe odczuwanie bodźców (bardzo charakterystycznym objawem jest nieodczuwanie przez chorego wysokich temperatur, w efekcie czego mogą przenosić gorące naczynia bez użycia rękawicy kuchennej), pieczenie, kłucie, mrowienie, uczucie zdrętwienia, niepewny chód,
• Objawy ruchowe – osłabienie mięśni, zaburzenia równowagi, zaniki mięśniowe, chód ataktyczny, czyli stawianie niepewnych i nierównych kroków, nadmierne zginanie kończyn, mocne uderzanie stopami o podłoże.

Przykładowe objawy neuropatii autonomicznej:

• Objawy sercowo-naczyniowe – zawroty głowy, omdlenia, męczliwość, brak zmienności akcji serca,
• Objawy żołądkowo-jelitowe – wzdęcia, nudności i wymioty, zaburzenia połykania, zaparcia, biegunki,
• Objawy ze strony układu moczowo-płciowego – problemy z kontrolą pęcherza moczowego, częstomocz, infekcje układu moczowego, zaburzenia erekcji, utrata libido,
• Objawy zaburzeń wydzielania potu – suchość skóry, świąd, utrata owłosienia na kończynach, modzele,
• Objawy endokrynologiczne – brak odczuwania stanów hipoglikemii,
• Inne objawy neuropatii autonomicznej – problemy ze snem, depresja, stany lękowe, trudności w prowadzeniu pojazdów nocą.

Neuropatia cukrzycowa – leczenie

Diagnostyka neuropatii cukrzycowej opiera się głównie na wywiadzie chorobowym. Lekarz bierze pod uwagę takie czynniki jak na przykład czas trwania cukrzycy oraz dotychczasowy przebieg leczenia. Istotne są również badania, których celem jest potwierdzenie lub wykluczenie zmian w układzie nerwowym, między innymi precyzyjne badanie neurologiczne, obejrzenie skóry i stóp, pomiar ciśnienia tętniczego czy badanie EKG. 

Najważniejsze w terapii neuropatii cukrzycowej jest leczenie przyczyny, czyli cukrzycy oraz kontrola metabolicznego wyrównania cukrzycy. Jednym z problemów w terapii neuropatii może być ból, nierzadko oporny na tradycyjne leki przeciwbólowe. W niwelowaniu dolegliwości bólowych stosuje się często leki przeciwdepresyjne i przeciwdrgawkowe w odpowiednio dobranych dawkach. Nie mniej ważne w leczeniu neuropatii, która jest powikłaniem cukrzycy, jest zmiana stylu życia, czyli wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej o umiarkowanej intensywności oraz racjonalnej, właściwie zbilansowanej diety.

Neuropatia cukrzycowa – powikłania

Neuropatia cukrzycowa może prowadzić do wielu, bardzo poważnych schorzeń, między innymi upośledzenia czucia i ruchu, a także zaburzeń w funkcjonowaniu ważnych życiowo narządów. Neuropatia autonomiczna sercowo-naczyniowa może skutkować np. zawałem serca i niewydolnością oddechową. Neuropatia jest również jedną z głównych przyczyn zespołu stopy cukrzycowej, który w skrajnych przypadkach może zakończyć się amputacją kończyny. Chory na cukrzycę powinien być zatem pod stałą kontrolą lekarza, a wszelkie nieprawidłowości na bieżąco zgłaszać w poradni neurologicznej lub u swojego lekarza prowadzącego. Postępowanie terapeutyczne zawsze jest uzależnione od stanu zdrowia pacjenta i zgłaszanych objawów.