Skaza białkowa a potówki u niemowlaka: jak odróżnić ją od innych chorób?

Czym jest skaza białkowa?

Skaza białkowa to alergia pokarmowa, która powstaje w wyniku nietolerancji pokarmowej na białko pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego. Co ważne, alergia może pojawić się również u dzieci karmionych piersią, ponieważ skład mleka matki odzwierciedla jej dietę.

Warto jednak wiedzieć, że w okresie niemowlęcym nie ma jeszcze możliwości przeprowadzenia miarodajnych testów alergicznych, które wskazałyby konkretny alergen. Jest to związane z niedojrzałością układu odpornościowego, dlatego wiarygodne wyniki uzyskuje się dopiero po ukończeniu przez dziecko pierwszego roku życia.

Jakie białka mogą wywoływać skazę białkową?

Skaza białkowa najczęściej wywołana jest przez białka zawarte w mleku krowim. Głównym winowajcą są białko serwatkowe oraz kazeina – składniki mleka, stają się celem nadmiernej reakcji układu odpornościowego, co rozpoczyna niepokojące objawy. Reakcje te są wynikiem nadwrażliwości organizmu, które traktuje wspomniane białka jako zagrożenie, uruchamiając mechanizmy obronne.

Związek między skazą białkową a alergią na białka mleka

Oba pojęcia używane są zamiennie, ponieważ oznaczają zespół dolegliwości będący następstwem kontaktu organizmu dziecko z mlekiem (chociaż skaza białkowa to pojęcie szersze i bardziej potoczne). Skaza białkowa bardzo często bywa mylona z nietolerancją laktozy, a to kompletnie dwa różne zjawiska!

Skaza białkowa to alergia na białko mleka, a nietolerancja laktozy to problem natury trawiennej — organizm nie potrafi rozłożyć laktozy, czyli cukru zawartego w mleku, z powodu niedoboru enzymu laktazy. Laktoza, zamiast się wchłonąć, fermentuje w jelitach, co prowadzi do wzdęć, bólu brzucha, biegunek i nadmiernych gazów.

Jak rozpoznać objawy alergii na białka mleka krowiego?

Objawy alergii pokarmowej na mleko dają o sobie znać zwykle w okresie niemowlęcym. Na twarzy dziecka, szczególnie na policzkach, pojawiają się typowe krostki, które robią się nienaturalnie błyszczące, a skóra staje się szorstka. Maluszek doświadcza także świądu, a nawet bolesnych kolek czy ulewania pokarmu.

Przejęci opiekunowie zauważają u swoich pociech, również niepokój podczas karmienia lub rozluźnienie stolców. Będąc rodzicem, bezwzględnie należy zwracać uwagę na podobnego typu dolegliwości, obowiązkowa jest także konsultacja z lekarzem, bo bez właściwej diagnozy pomóc dziecku może być niemożliwa.

Różnice między objawami skazy białkowej a innymi schorzeniami 

Czerwone plamki, grudki czy szorstkie obszary — każda z tych oznak może wskazywać na coś zupełnie innego: od niewinnego trądziku niemowlęcego, przez dokuczliwe potówki, aż po skazę białkową czy atopowe zapalenie skóry. Choć wszystkie te schorzenia manifestują się zmianami skórnymi, ich przyczyny, przebieg i leczenie znacznie się różnią.

Trądzik niemowlęcy a skaza białkowa

Trądzik noworodków występuje w łagodnej formie u 20% noworodków, częściej płci męskiej, zwykle za sprawą ekspozycji na androgeny matki, błędów w pielęgnacji lub drażniącego działania proszku do prania, w którym prane jest ubranko dziecka. Natomiast trądzik niemowlęcy to choroba skóry, która może wystąpić w pierwszych miesiącach życia dziecka, zazwyczaj między 3 a 12 miesiącem życia. 

Jak odróżnić trądzik niemowlęcy od skazy białkowej?

Zmiany skórne typowe dla trądziku niemowlęcego mają łagodny charakter i zwykle ustępują samoistnie w ciągu kilku tygodni. To drobne, czerwone krostki lub grudki, czasami z białymi główkami, lub z zapalną otoczką. W skazie białkowej wysypka powoduję uciążliwy świąd, a dolegliwości mogą mieć charakter ogólnoustrojowy.

Trądzik niemowlęcy umiejscawia się głównie na twarzy na: policzkach, czole, brodzie, a czasem szyi, a skaza białkowa może wystąpić na niemal całym ciele. W przeciwieństwie do skazy białkowej trądzik niemowlęcy przeważnie nie wymaga specjalistycznego leczenia i zanika samoistnie. Jeżeli jednak oprócz krostek na skórze dziecka pojawi się żółta wydzielina, obrzęk, lub jakikolwiek symptom budzący niepokój rodziców należy niezwłocznie udać się do lekarza i zastosować odpowiednio dobrane leczenie.

Atopowe zapalenie skóry a skaza białkowa

Skaza białkowa i atopowe zapalenie skóry (AZS) pozostają ze sobą w niezwykle ścisłym związku. Skaza białkowa może nie tylko zaostrzać AZS, ale także je powodować! Objawy skazy białkowej obejmują mniejszy obszar ciała. Zmiany skórne w AZS dotyczą większego obszaru ciała i są bardziej dokuczliwe. Atopowe zapalenie skóry cechuje się okresami rzutów i remisji, a eliminacja z diety dziecka określonych produktów wskazana jest wyłącznie, kiedy potwierdzona zostanie alergia pokarmowa.

Podobieństwa i różnice w objawach

Wśród najistotniejszych podobieństw pomiędzy obiema jednostkami wymienia się to, że:

• zarówno w skazie białkowej, jak i AZS skóra jest sucha i szorstka;
• zmiany często pojawiają się na twarzy maluszka;
• w rozpoznawaniu AZS i skazy białkowej znajduje zastosowanie alergiczna próba prowokacyjna.

Wśród różnic wskazuje się na to, że:

• AZS to choroba przewlekła o podłożu genetycznym i immunologicznym, a skaza białkowa ma charakter alergiczny;
• w diagnostyce AZS przeprowadza się dodatkowo skórne testy płatkowe i punktowe; 
• alergie pokarmowe mogą nasilać AZS, ale nie zawsze są przyczyną choroby, a przy skazie białkowej istnieje bezpośredni związek z alergią pokarmową. 

Jak alergie pokarmowe wpływają na AZS?

Alergie pokarmowe odgrywają istotną rolę w przebiegu atopowego zapalenia skóry, stanowiąc jeden z ważniejszych czynników zaostrzających objawy choroby. Układ odpornościowy osób dotkniętych tą przypadłością jest bardziej wrażliwy na bodźce zewnętrzne, a pokarmy mogą działać jak swoisty zapalnik. Najczęściej to białka mleka krowiego, jaja, orzechy czy gluten wywołują reakcje, które prowadzą do nasilenia świądu, suchości skóry i stanów zapalnych.

Alergeny pokarmowe, dostające się do organizmu, mogą sprawić, że skóra staje się bardziej podatna na infekcje i podrażnienia, a chory odczuwa pogorszenie stanu zdrowia. Dla wielu dzieci z AZS dieta eliminacyjna, oparta na unikaniu określonych produktów, stanowi kluczowy element leczenia, pomagając w kontrolowaniu objawów i poprawie komfortu życia. Jednak nie każda osoba z AZS ma alergie pokarmowe, dlatego ważne jest, by zmiany w diecie wprowadzać pod okiem specjalisty, aby uniknąć potencjalnych niedoborów.

Konsultacja z pediatrą i dietetykiem to pierwsze działanie, jakie powinien podjąć rozważny rodzic, a domowe sposoby, które mają łagodzić objawy, czasami mogą okazać się wręcz szkodliwe.

Jak rozpoznać potówki u niemowlaka?

Potówki to zmiany spowodowane wzmożonym poceniem przy jednoczesnym zmniejszeniu lub utrudnieniu odpływu potu. Pojawianiu się potówek sprzyja maceracja naskórka, która może być efektem ubierania pociechy w nieprzewiewną odzież z syntetycznych tkanin, co powoduje przegrzewanie dziecka albo nieprawidłowej pielęgnacji skóry, np. używania preparatów zatykających ujścia gruczołów potowych. 

Czemu potówki zazwyczaj występują u najmłodszych? Wyjaśnienie jest dość proste: niedługo po urodzeniu mechanizmy odpowiedzialne za termoregulacje nie są w pełni wykształcone, dlatego zdecydowanie łatwiej o stan zapalny. 

Jak odróżnić potówki od skazy białkowej u niemowlęcia?

Jak wyglądają potówki? To małe pęcherzyki wypełnione płynem pozbawionym koloru lub czerwone grudki z otoczką zapalną. Potówki najczęściej lokalizują się zgięciach łokci, kolan i w pachwinach. Czasami mogą pojawić się na twarzy dziecka, szyi lub tułowiu. Potówki mogą powodować swędzenie, które niemowlak sygnalizuje widocznym rozdrażnieniem.

Tymczasem skaza białkowa pojawia się także w miejscach na ciele, niemowlaka, które raczej nie kojarzą się z poceniem, rodzic może powiązać je z narażeniem na konkretny alergen. Poza tym skóra staje się szorstka, a zmiany mogą utrzymywać się przez dłuższy czas, podczas gdy potówki bardzo często ustępują już po 1-2 dniach. 

Leczenie potówek

Co robić, żeby pozbyć się potówek? Jeśli zmiany są nasilone, można zastosować preparaty cynku, a w razie nadkażeń bakteryjnych — maści antybiotykowe. W razie pojawienia się potówek w żadnym wypadku nie można ich wyciskać.

Zatroskani opiekunowie zastanawiają się czym smarować skórę dziecka: zajęte obszary ciała można przemywać wacikiem nasączonym w naparze z rumianku, a przy potówkach czerwonych stosować zasypki. Czasem, gdy leczenie nie przynosi efektów, może okazać się, że wcale nie mamy do czynienia z potówkami. Tak czy inaczej, warto skonsultować się z pediatrą.

Jak zapobiegać powstawaniu potówek na skórze dziecka?

Zasadniczą rolę w walce z tego rodzaju zmianami skórnymi odgrywa usunięcie przyczyn nadmiernego pocenia. Przede wszystkim noworodek powinien nosić ubranka wykonane jedynie z naturalnych materiałów, takich jak len, czy bawełna. Co więcej, warto zwrócić uwagę, czy dziecko nie jest przegrzewane przez nadmierną ilość kocyków lub innych okryć. Nie należy stosować oliwek do pielęgnacji skóry niemowlaka. O wiele lepiej zaopatrzyć się w apteczne emolienty, które nawilżą i natłuszczą skórę dziecka bez zapychania porów.