Padaczka skroniowa: przyczyny, objawy i leczenie

Co to jest padaczka skroniowa?

Padaczka skroniowa, czyli TLE  (ang. temporal lobe epilepsy), stanowi rodzaj padaczki ogniskowej, która występuje w wyniku wyładowania w płacie skroniowym, przede wszystkim w części przyśrodkowej, gdzie znajduje się hipokamp, jądro migdałowate i zakręt przyhipokampiczny. Ta część mózgu jest odpowiedzialna za wiele funkcji organizmu, między innymi za zmysł węchu i słuchu, mowę, różne formy pamięci, a także rozpoznawanie obiektów. Uszkodzenia w tym obszarze zatem skutkują zaburzeniami mowy, zmysłu słuchu i węchu, a także problemami z pamięcią (padaczka a pamięć). Należy wskazać, że w przebiegu padaczki skroniowej najczęściej spotykany jest zespół padaczkowy.

Wyróżnić można dwa typy padaczki skroniowej:

1. MTLE (ang. mesial temporal lobe epilepsy), czyli padaczka mająca źródło w przyśrodkowej (mezobolicznej) części płata skroniowego. W tym przypadku do wyładowań dochodzi w obszarze kompleksu hipokampa.

2. LTLE (ang. lateral temporal lobe epilepsy), czyli padaczkę skroniową mające źródło w bocznej części płata skroniowego. W tym przypadku wyładowania zlokalizowane są w obrębie tak zwanej kory nowej płata skroniowego. Co ważne, zazwyczaj w przypadku tego typu padaczki skroniowej spotyka się dobrze zróżnicowany guz, zaburzenia rozwojowe kory mózgowej, lub malformacje naczyniowe.

Łagodną postacią padaczki skroniowej jest epilepsja rolandyczna, stanowiąca jedną z najpowszechniejszych postaci padaczki u dzieci. Występuje ona w wyniku nieprawidłowości funkcjonowaniu okolicy skroniowo-czołowej w mózgu. Warto wskazać, że epilepsja rolandyczna zazwyczaj pojawia się u dzieci pomiędzy 4. a 13. rokiem życia, a napady mają charakter nawracający i uogólniony, zazwyczaj pojawiają się podczas snu.

Przyczyny padaczki skroniowej

Padaczka skroniowa jest schorzeniem o możliwej różnej etiologii. W tym znaczeniu podłożem epilepsji skroniowej mogą być czynniki genetyczne, co oznacza, że wywoływać i nie mogą mutacje genów. Niemniej jednak nie jest to jedyna możliwa przyczyna padaczki skroniowej. Za epilepsję skroniową odpowiadać może również:

• przebyty udar, 
• uraz głowy w okolicy płata skroniowego (padaczka pourazowa),
• nadużywanie alkoholu,
• zażywanie narkotyków.

Objawy padaczki skroniowej

Objawy padaczki skroniowej są charakterystyczne i łatwe do rozpoznania dla tej grupy schorzeń. Zazwyczaj pierwsze ataki padaczki skroniowej rozpoczynają się w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania. Typowym, charakterystycznym objawem padaczki skroniowej są gwałtowne i nagłe ataki, które przebiegają z drgawkami oraz utratą świadomości. Co więcej, w przebiegu schorzenia najczęściej stwierdza się napady częściowe złożone, które w przebiegu choroby mogą przydać formę wtórnie uogólnionych. Warto wskazać, że przed atakiem padaczki chorzy bardzo często mogą doświadczać objawów zwiastujących nadejście napadu, czyli tzw. aury, która może mieć postać m.in. bólów brzucha. Po ataku padaczki chory zazwyczaj jest przez pewien czas splątany i zmęczony, a do odzyskania pełnej świadomości kontaktu z rzeczywistością zwykle potrzebuje dłuższej chwili.

W przebiegu padaczki skroniowej występować mogą również inne objawy, wśród których wymienia się:

• stopniową utratę przytomności,
• omamy, czyli halucynacje smakowe, węchowe, słuchowe i wzrokowe,
• objawy trzewne w postaci uczucie dławienia się, nudności, uczucie pełności w nadbrzuszu, szybkiego bicia serca, a także rozszerzenie źrenic.
• automatyzmy epileptyczne objawiające się mlaskaniem, cmokaniem czy pocieraniem twarzy,
• incydenty „zapatrzenia” z bezruchem.

Dodatkowo napady epilepsji skroniowej obejmują objawy psychiczne. Wśród nich wymienia się zaburzenia psychiczne takie jak:

• doświadczenie uczucia nierealności,
• depersonalizacja, 
• wizje,
• niestabilność nastroju i zachowania (dobry humor, strach, agresja),
• déjà vu (już widziane), déjà vecu (już przeżywane),
• zaburzenia świadomości o różnym nasileniu, które objawiają się przede wszystkim częściową utratą kontaktu z otoczeniem.

Padaczka skroniowa występuje zarówno u dzieci, jak i dorosłych. W tym znaczeniu łagodną postać padaczki skroniowej stanowi epilepsja rolandyczna (padaczka Rolanda), stanowiąca jedną z najpowszechniejszych postaci padaczki u dzieci. Występuje ona w wyniku nieprawidłowości w funkcjonowaniu okolicy skroniowo-czołowej w mózgu. Warto wskazać, że epilepsja rolandyczna zazwyczaj pojawia się u dzieci pomiędzy 4. a 13. rokiem życia, a napady mają charakter nawracający i uogólniony, zazwyczaj pojawiają się podczas snu. Co ważne, podczas napadu dziecko zazwyczaj jest przytomne, ale mogą pojawiać się zaburzenia mowy, a niekiedy również świadomości.

U dorosłych zaś w epilepsji skroniowej wystąpić mogą:

• napady częściowe proste, które przebiegają ze zjawiskami typu déjà vu, a także z zaburzeniami mowy, węchu oraz słuchu,
• napady częściowe złożone, którym towarzyszą zaburzenia świadomości, napady drgawkowe, wpatrywanie się w jeden punkt, a także zaburzenia mowy,
• napady częściowe wtórne, w przebiegu których charakterystyczne są utraty świadomości oraz mimowolne skurcze mięśni.

Należy wskazać, że objawy padaczki skroniowej mogą różnić się w zależności od tego, której półkuli dotyczy epilepsja. W tym znaczeniu padaczkę skroniową lewostronna zazwyczaj przyczynia się do wystąpienia zaburzeń ruchowych, z kolei padaczka skroniowa prawej półkuli mózgu wiąże się z występowaniem symptomów wegetatywnych.

Diagnostyka padaczki skroniowej

W diagnostyce padaczki skroniowej wykorzystuje się te same narzędzia diagnostyczne, jak w przypadku innych rodzajów epilepsji. W tym znaczeniu podstawą każdego rozpoznanie jest pogłębiony wywiad lekarski, który w 80% odpowiada za trafną diagnozę. Diagnoza na podstawie wywiadu lekarskiego możliwa jest dzięki symptomatycznym objawowo padaczki skroniowej, których rozpoznanie przez epileptologa nie stanowi problemu.

W diagnostyce wykorzystuje się również EEG, czyli badanie elektroencefalograficzne. Warto wskazać, że w przypadku padaczki skroniowej badanie wykazuje zmiany w obrębie płata skroniowego mózgu.

Jak leczyć padaczkę skroniową?

Leczenie padaczki skroniowej jest problematyczne. Okazuje się bowiem, że stosowanie leków przeciwpadaczkowych w epilepsji skroniowej jest mało skuteczne, choć istnieje kilka generacji leków, które niekiedy przynoszą znaczącą poprawę jakości życia. W większości jednak przypadków padaczka skroniowa stanowi rodzaj epilepsji lekoopornej. Dlatego też w przypadku, kiedy pacjent nie reaguje na wdrożone leczenie farmaceutykami, a napady padaczkowe nie są należycie kontrolowane, rozważane jest rozwiązanie operacyjne. Leczenie neurochirurgiczne polega na przeprowadzeniu operacji, podczas której dokonuje się usunięcia ogniska padaczkowego. Jedną ze stosowanych metod usunięcia ogniska padaczkowego stanowi metoda Spencera, w przebiegu której lekarz usuwa struktury kompleksu hipokampa i bieguna płata skroniowego. 

W przypadku kiedy leczenie chirurgiczne nie może być wdrożone lub zabieg okazał się nieskuteczny, zastosowanie mogą mieć inne metody. W tym znaczeniu poprawę życia i kontrolę napadów może przynieść stymulacja nerwu błędnego bądź nowe generacje leków.

Czy padaczka skroniowa jest uleczalna?

Padaczka skroniowa zaliczana jest do epilepsji lekoopornych, dlatego większość pacjentów nie reaguje na wdrożone leczenie farmakologiczne. Dodatkowo leczenie operacyjne nie zawsze jest możliwe i skuteczne. Dlatego też w padaczce skroniowej dąży się do uzyskania kontroli nad napadami, niemniej jednak nie zawsze całkowite ich wyeliminowanie jest możliwe.

Padaczka skroniowa a rokowania

Padaczka skroniowa charakteryzuje się występowaniem gwałtownych i nagłych ataków, które przebiegają z drgawkami i utratą świadomości. W wyniku doświadczonych napadów możliwe jest doznanie urazów, które w niektórych przypadkach mogą stanowić zagrożenie dla życia. Niemniej jednak pacjenci z padaczką skroniową mogą żyć, stosując leczenie, które może, choć nie musi, wiązać się z kontrolą napadów. Należy jednak wskazać, że napady epilepsji wiążą się z możliwością wystąpienia zmian w mózgu po ataku padaczki.