Osteofity – przyczyny, leczenie. Poznaj zabiegi fizykalne i najlepsze leki

Czym są osteofity?

Osteofity to narośla kostne przybierające kształt kolców lub haczyków. Powstają wokół stawów lub na powierzchniach kości, prowadząc do ograniczenia ruchomości stawu. Same w sobie nie są chorobą — raczej objawem innych schorzeń, które omawiamy poniżej. 

Osteofity – przyczyny, powstawanie

Osteofity rozwijają się w odpowiedzi na przewlekłe przeciążenie lub uszkodzenie chrząstki stawowej. Za główną przyczynę ich powstawania uważa się  zmiany zwyrodnieniowe stawów.

Inne przyczyny powstawania narośli kostnych to przeciążenia mechaniczne (np. u sportowców), zmiany pourazowe, stany zapalne (np. reumatoidalne zapalenie stawów) —  nie bez znaczenia pozostają także obciążenia genetyczne i proces starzenia się organizmu.

Objawy osteofitów

Osteofity powodują:

• dolegliwości bólowe o różnym nasileniu,
• ograniczenie ruchomości,
• sztywność,
• drętwienie i mrowienie,
• zniekształcenie stawów.

To jak uciążliwe są objawy, w dużym stopniu zależy od lokalizacji opisywanych zmian. 

Osteofity kręgosłupa

Osteofity w obrębie kręgosłupa, rozwijające się na krawędziach trzonów kręgów mogą prowadzić m.in. do zwężenia kanału kręgowego, powodując ucisk na korzeń nerwowy. Z kolei ucisk na nerw przyczynia się do wystąpienia dolegliwości bólowych.

W zależności od tego, który odcinek kręgosłupa został dotknięty zmianami, objawy mogą dotyczyć rąk (odcinek szyjny) lub nóg (zmiany w odcinku lędźwiowym) lub innych części ciała.

Osteofity stawów obwodowych

W przypadku osteofitów umiejscowionych w obrębie stawów obwodowych np. stawu biodrowego, kolanowego, ograniczenie zakresu ruchu w stawie także może powodować ból.

Ból może być związany także z obecny stanem zapalnym spowodowanym przebudową kości, wzrostem ciśnienia wewnątrzkostnego, czy skurcz mięśni okołostawowych.

Osteofity – leczenie

Leczenie osteofitów zależy od stopnia zaawansowania dolegliwości i lokalizacji zmian. Wyróżnia się różne metody leczenia, które dzielimy przede wszystkim na leczenie farmakologiczne i fizykoterapię.

Leki na osteofity

Należy pamiętać o tym, że zwyrodnienie stawów, będące najczęstszą przyczyną rozwinięcia się osteofitów to stan przewlekły i nie istnieją leki, które cofnęłyby istniejące już zmiany — terapia lekami polega na złagodzeniu bólu powodowanego osteofitami. 

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)

Farmakoterapia opiera się przede wszystkim na stosowaniu niesteroidowych leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Zalicza się do nich m.in. ibuprofen, diklofenak, naproksen, meloksykam. Ich mechanizm działania polega na hamowaniu enzymu cyklooksygenazy (COX), który jest kluczowy w produkcji prostaglandyn.

Skomplikowanie brzmiące związki, to substancje biorące udział w procesach zapalnych i bólowych. Innym z zadań prostaglandyn jest ochrona błony śluzowej żołądka przed uszkodzeniem przez kwas solny i inne czynniki drażniące. Co za tym idzie, przewlekłe stosowanie NLPZ może wiązać się z uszkodzeniem śluzówki żołądka i rozwinięcia się wrzodów. Ryzyko to wzrasta wraz z wiekiem oraz jeśli jednocześnie z NLPZ przyjmuje się glikokortykosteroidy. Aby temu zapobiegać, warto jednocześnie przyjmować leki osłonowe.

Jakie są przykładowe preparaty zawierające niesteroidowe leki przeciwzapalne?

• Ibuprofen: Ibum Forte, Ibupar forte, Ibuprex, Ibuprom, MIG, Nurofen. Dawkowanie: 200-400 mg 4-6 razy dziennie. Lek dostępny bez recepty.
• Diklofenak: DIclac 50, DicloDuo, Olfen 50. Dawkowanie: 100-150 mg dziennie w 2-3 dawkach podzielonych. Lek dostępny na receptę.
• Naproksen: Annapran EC, Apo-Napro, Naproxen Hasco. Dawkowanie: 250 mg 2x dziennie, w razie potrzeby maksymalnie 750-1000 mg na dobę.
• Meloksykam: Aglan 15, Aspicam, MEL, Movalis, Opokan, Remolexam. Dawkowanie: 7,5-15 mg 1x dziennie.

Na rynku dostępne są także preparaty NLPZ zawierające dodatkowo IPP — lek osłaniający błonę śluzową żołądka:

• DicloDuo Combi: diklofenak 75 mg + omeprazol 20 mg
• Emoxen: naproksen 500 mg + esomeprazol 20 mg

Przyjmowanie NLPZ może powodować: zgagę, nudności, ból brzucha, wzdęcia, zatrzymanie wody i sodu i obrzęki, spadek filtracji kłębuszkowej, zwiększone ryzyko krwawienia, skurcz oskrzeli (tzw. astma aspirynowa), czy reakcje alergiczne. W razie wystąpienia jakichkolwiek działań niepożądanych należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.

Paracetamol

To inny lek stosowany w łagodzeniu bólu wywołanego osteofitami. Paracetamol nie posiada komponenty przeciwzapalnej, jedynie przeciwbólową i przeciwgorączkową. Nie hamuje syntezy prostaglandyn na obwodzie, jedynie w ośrodkowym układzie nerwowym, dzięki czemu nie uszkadza błony śluzowej żołądka. 

Przykładowe preparaty z paracetamolem to: Apap, Panacit, Panaprex, Paracetamol Hasco.

Dawkowanie: 500-1000 mg co 4-6 godzin, maksymalnie 4 g dziennie.

Jakie działania niepożądane może wywoływać paracetamol? Zalicza się do nich m.in. reakcje alergiczne i dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, jednak występują one rzadko.

Opioidowe leki przeciwbólowe

W przypadku wyjątkowo nasilonych dolegliwości bólowych i nieskuteczności paracetamolu i NLPZ można zastosować leki opioidowe. Leki te wiążą się z receptorami opioidowymi w mózgu, rdzeniu kręgowym i w tkankach obwodowych, hamując przekazywanie bodźców bólowych. Do tej grupy należą np.:

• Tramadol (Poltram, Tramal) — dawka początkowa to 50-100 mg, można ją powtarzać co 4-6 godzin.
• Kodeina — jej dawkowanie pozostaje indywidualne, maksymalna dawka u osoby dorosłej to 240 mg.

Na rynku dostępne są również preparaty zawierające lek opioidowy w połączeniu z paracetamolem lub niesteroidowym lekiem przeciwzapalnym, co pozwala na zmniejszenie dawek obu substancji i ograniczenie skutków ubocznych:

• Tramadol + paracetamol: Doreta, Exbol, Padolten, Poltram Combo, Tramapar, Zaldiar.
• Tramadol + deksketoprofen: Skudexa.
• Kodeina + paracetamol: Antidol, Talvosilen forte, Ultracod.

Leki opiodowe mogą wywoływać działania niepożądane, takie jak: zaparcia, senność, zaburzenia koncentracji, nudności, wymioty, euforia, świąd skóry, depresja oddechowa. Należy pamiętać o tym, że stosowane nieprawidłowo i zbyt długo mogą uzależniać, dlatego bezwzględnie należy przestrzegać zaleceń lekarza.

Glikokortykosteroidy

U niektórych pacjentów, zastosowanie znajdują także glikokortykosteroidy w postaci iniekcji dostawowych, jednak nie jest to postępowanie rutynowe, a ograniczone do ściśle określonych sytuacji. Efekt pojedynczej terapii utrzymuje się około 3 tygodni. Najczęstsze powikłania to uszkodzenie chrząstki stawowej, jałowa martwica kości, zakażenie, odbarwienie skóry. 

Rehabilitacja a leczenie osteofitów

Jedną z najbardziej efektywnych metod rehabilitacji w przypadku osteofitów jest terapia falą uderzeniową. Użyta energia trafia precyzyjnie w chorą tkankę, co zmniejsza napięcie mięśniowe i hamuje przekazywanie sygnałów bólowych. Terapia może być bolesna dla części pacjentów, ale jej zaleta to bardzo szybkie efekty.

Terapia impulsowym polem magnetycznym zmniejsza ból i stymuluje organizm do regeneracji. Na czym polega? Wspiera wymianę jonów pomiędzy stronami błon komórkowych, co ogranicza ból i stan zapalny.

Inną formą fizykoterapii, którą można stosować w leczeniu osteofitów jest terapia ultradźwiękami. Zastosowanie ultradźwięków działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie oraz wspomaga regenerację tkanek.

Korzystne skutki może przynieść także laseroterapia. Wykazuje ona działanie przeciwbólowe i rozluźniające mięśnie.

Nie wolno zapominać o klasycznej fizjoterapii — dobrze sprawdzą się ćwiczenia wzmacniające i rozciągające mięśnie i tkanki otaczające zajęty staw.

FAQ – często zadawane pytania