Miażdżyca nóg: przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest miażdżyca nóg?

Miażdżyca nóg, określana również jako miażdżyca zrostowa kończyn dolnych lub zrostowe stwardnienie tętnic, stanowi dolegliwość obejmującą głównie naczynia krwionośne, które znajdują się w stopach i podudziach, ale może również dotyczyć dużych naczyń udowych. Miażdżyca kończyn dolnych polega na gromadzeniu się w przestrzeni między śródbłonkiem i warstwą mięśniową naczynia na początku złogów złożonych z lipoprotein o małej gęstości oraz pozakomórkowych skupisk cholesterolu, tworzących pasma tłuszczowe, które są początkową postacią zmian miażdżycowych. Z upływem czasu do pasm tłuszczowych dołączają elementy włókniste tkanki łącznej, które poprzez przerastanie i otaczanie pierwotnych ognisk zapalnych, separują je od reszty naczynia, powodując powstanie blaszek miażdżycowych. Gromadzące się blaszki miażdżycowe przyczyniają się do zwężenia naczynia krwionośnego i ograniczenia przepływu krwi w kończynach dolnych.

Warto wskazać, że do odkładania się blaszki miażdżycowej dochodzi w wyniku toczącego się w naczyniach procesu zapalnego. Postępująca choroba powoduje, że zmiany te ulegają stopniowemu zwapnieniu, prowadzącego do zmniejszenia elastyczności tętnicy i zwężeń ich światła, co przyczynia się bezpośrednio do utrudnienia przepływu krwi i niedokrwienia narządów wewnętrznych.

Przyczyny miażdżycy kończyn dolnych

Ryzyko wystąpienia miażdżycy kończyn dolnych wzrasta wraz z wiekiem. Niemniej jednak kluczowe znaczenie mają choroby, które wiążą się z wiekiem. W tym znaczeniu największym wrogiem przyczyniającym się do miażdżycy kończyn dolnych jest wysokie stężenie cholesterolu całkowitego. Wysoki poziom cholesterolu jest zazwyczaj związany z nadciśnieniem tętniczym, które uszkadza błoną wewnętrzną tętnicy i sprzyja tym samym odkładaniu się w jej cholesterolu. Dodatkowo ryzyko wystąpienia miażdżycy nóg wzrasta wraz z wiekiem, a także w przypadku zaburzeń krzepnięcia krwi, małej aktywności fizycznej, nadciśnienia tętniczego oraz cukrzycy. Należy podkreślić, że na wystąpienie zmian miażdżycowych kończyn dolnych bardziej narażone są osoby otyłe i palące papierosy.

Objawy miażdżycy nóg: jak wygląda miażdżyca nóg?

Miażdżyca kończyn dolnych, jak każdy inny rodzaj miażdżycy, to choroba, która rozwija się latami, nie dając żadnych objawów. Pierwsze symptomy pacjenci odczuwają, kiedy światło naczyń krwionośnych jest już znacznie zwężone, a przepływ krwi utrudniony. Pojawia się wówczas uczucie ciernienia palców lub całej stopy (zazwyczaj jednej), co wiąże się z niedokrwieniem kończyny. Innym charakterystycznym objawem niedokrwienia kończyn dolnych jest chromanie przestankowe, które polega na występowaniu bólu łydki, rzadziej stopy, uda bądź pośladka w trakcie chodzenia. Dolegliwości bólowe ustępują po odpoczynku i powracają po ponownym marszu lub innej aktywności. Warto wskazać, że odległość, którą chory może przejść bez zatrzymywania się, określana jest dystansem chromania. Co ważne, dystans ten na ogół zmienia się przez wiele lat, a do jego skrócenia dochodzi wówczas, kiedy proces miażdżycowy obejmuje punkty podziału tętnic. W sytuacji, kiedy napływ krwi do nogi jest tak mały, że nie jest w stanie zabezpieczyć jej przemiany materii nawet w spoczynku, wówczas pojawiają się dolegliwości bólowe nawet podczas spoczynku. Na początku przez pacjentów odczuwane jest drętwienie palców, ustępujące podczas masażu. Niemniej jednak wraz z postępem choroby pojawiają się dolegliwości bólowe obejmujące palce, stopy, a nawet łydkę. Ból pojawia się zazwyczaj w pozycji leżącej, najczęściej w nocy i ulega redukcji po opuszczeniu nogi.

O miażdżycy żył kończyn dolnych świadczą również inne objawy. W tym znaczeniu o przewlekłym niedokrwieniu kończyn dolnych świadczyć mogą:

• bladość i oziębienie skóry,
• zasinienie po opuszczeniu kończyny,
• kłucie, drętwienie i mrowienie w okolicy stóp,
• zanik owłosienia i mięśni w stopie oraz podudziu w przypadku długotrwałego niedokrwienia,
• zmiany zwyrodnieniowe paznokci,
• nadmierne rogowacenie naskórka.

Schyłkowa faza przewlekłego niedokrwienie kończyn dolnych wiąże się z wystąpieniem owrzodzeń, ogniska martwicy i zgorzeli. Zmiany te najczęściej zlokalizowane są na pierwszym i piątym palcu, rzadziej na pięcie, grzbiecie stopy czy łydce. Warto jednak wskazać, że bezpośrednią przyczyną powstania zmian martwiczych jest uderzenie, otarcie, skaleczenie czy oparzenie.

Warto wskazać, że objęte miażdżycą tętnice nóg mają kręty przebieg, a dodatkowo twarde ściany i małą sprężystość. Brak tętna na nodze świadczy o całkowitej niedrożności tętnicy poniżej zmian miażdżycowych.

Jak leczyć miażdżycę nóg?

Podstawę leczenia miażdżycy nóg stanowi eliminowanie czynników ryzyka zwiększających możliwość rozwoju miażdżycy tętnic. Należy zatem wskazać, że podstawę leczenia zachowawczego stanowi aktywność fizyczna w postaci długich spacerów, jazdy na rowerze i ćwiczeń fizycznych. Aktywność pozwala bowiem na istotne wydłużenie dystansu chromania przestankowego poprzez rozwój krążenia obocznego w kończynach dolnych, ale również poprzez zwiększanie tolerancji bólu i liczby naczyń krwionośnych. Należy jednak wskazać, że ćwiczenia przy miażdżycy nie są możliwe w przypadku współistnienia ciężkich niewyrównanych chorób serca i płuc, a także przy znacznym niedokrwieniu kończyn dolnych, które objawiają się bólami spoczynkowymi i martwicą.

Istotnym elementem naturalnego leczenia, czyli domowym sposobem na miażdżycę nóg jest również prowadzenie zdrowego trybu życia. W tym znaczeniu warto zrezygnować z palenia tytoniu, a do codziennej rutyny wprowadzić regularne spacery, odpoczynek, a także unikanie stresów. Nie bez znaczenia jest również utrzymanie właściwej masy ciała, dbanie o właściwą dietę.

Należy podkreślić, że niezwykle istotnym elementem postępowania zachowawczego w przypadku miażdżycy tętnic kończyn dolnych jest również leczenie chorób współistniejących, takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, otyłość, choroby wieńcowej, a także hiperlipidemii.

W leczeniu farmakologicznym miażdżycy kończyn dolnych stosowane są leki rozszerzające naczynia, a także zmniejszające lepkość krwi, agregację płytek i medykamenty przeciwzakrzepowe. W przypadku zaawansowanej miażdżycy kończyn dolnych sposobem walki z dolegliwościami są zabiegi, które polegają na wewnątrznaczyniowym poszerzeniu i udrożnieniu tętnicy przy pomocy balonika bądź wszczepienia protezy. Warto wskazać, że metody te mogą być stosowane oddzielnie bądź kolejno w czasie jednego zabiegu. Dodatkowo zastosowane może być leczenie operacyjne miażdżycy tętnicy, w którym stosuje się dwie podstawowe metody leczenia chirurgicznego:

• wykonanie pomostów, tzw. by-passów, których zadaniem jest omijanie niedrożnych i lub zwężonych odcinków tętnicy,
• udrożnienie tętnic, które polega na usunięciu z tętnicy zmian miażdżycowych.

Należy jednak wskazać, że zakończona sukcesem operacja nie gwarantuje zachowania stałego zdrowia. Rozwój zmian miażdżycowych bowiem w tętnicach wciąż stanowi zagrożenie, a dodatkowo możliwość wystąpienia późnych powikłań pooperacyjnych wiąże się z koniecznością stałej kontroli lekarskiej.

Diagnostyka miażdżycy kończyn dolnych

Miażdżycą to choroba, która rozwija się latami, nie dając żadnych objawów. Dlatego też kluczowe jest wczesne rozpoznanie schorzenia i badania na miażdżycę. Diagnoza miażdżycy możliwa jest poprzez wykonanie badań laboratoryjnych :

• lipidogramu, czyli oznaczenia stężenia trójglicerydów, cholesterolu całkowitego, a także frakcji LDL określanej jako zły cholesterol i HDL, nazywanej potocznie dobrym cholesterolem,
• stężenie glukozy, które pozwala na rozpoznanie cukrzycy stanowiącej jeden z czynników ryzyka wystąpienia miażdżycy,
• morfologia krwi, umożliwiająca wykrycie parametrów stanu zapalnego.

Dodatkowo jednym z podstawowych badań pozwalających na diagnostykę miażdżycy kończyn dolnych, ale również szyjnych i kręgowych jest wykonanie USG z funkcją doppler, pozwalającą na dokładne uwidocznienie przepływów przez naczynia. Warto wskazać, że USG doppler to badanie nieinwazyjne i bezbolesne, które nie wymaga specjalnego przygotowania. Natomiast inwazyjnym, lecz niezwykle dokładnym badaniem diagnostycznym  jest angiografia, która polega na wprowadzeniu do naczyń specjalnych cewników pozwalających na podanie kontrastu i zaobserwowanie zarysów naczyń w poszukiwaniu ich zwężeń. Badanie to wykorzystywane jest w diagnostyce miażdżycy kończyn dolnych, ale również przy miażdżycy mózgu.