Katar sienny: jakie są objawy i jak go leczyć?

Co to jest katar sienny?: definicja

Katar sienny w nomenklaturze medycznej określany jest alergicznym nieżytem nosa i jest wynikiem alergii, a dokładnie reakcji organizmu na alergen wziewny. Za katar sienny odpowiada stan zapalny błony śluzowej, który wywołany jest kontaktem błony śluzowej nosa z alergenem. Należy zatem wskazać, że najczęstszymi alergenami wziewnymi są:

• roztocze kurzu domowego,
• zarodniki grzybów, przede wszystkim z gatunku Alternariai Cladosporium,
• pyłki roślin wiatropylnych, między innymi: olcha, leszczyna, brzoza, a także liczne gatunki,
• alergeny zwierzęce: sierść kota, psa, świnki morskiej czy karaluchów,
• alergeny zawodowe, które związane są ze specyfiką wykonywanej pracy.

Co ważne, zidentyfikowano ponad 250 różnych alergenów, które poprzez długotrwałe narażenie mogą wywołać alergiczny nieżyt nosa. Schorzenie w postaci kataru siennego jest najczęściej stwierdzaną chorobą na świecie. W Polsce na alergiczny nieżyt nosa cierpi około 30% społeczeństwa.

Przyczyny kataru siennego

Przyczyny kataru siennego mogą być związane z uwarunkowaniami genetycznymi, można w związku z tym mówić o dziedziczeniu alergii. W związku z tym, jeżeli w rodzinie są alergicy, ryzyko wystąpienia reakcji alergicznej u dzieci znacząco wzrasta. Powodem wystąpienia nieżytu nosa może być również kontakt z alergenem, którymi są pyłki roślin czy zarodniki grzybów.

W przypadku alergii niedziedzicznych nieżyt nosa uznaje się za alergie nabyte. Ten rodzaj alergii wynika przede wszystkim z postępu cywilizacyjnego, zniszczenia środowiska, a także zwiększonego udziału substancji chemicznych w produktach używanych na co dzień.

Jakie są objawy kataru siennego?

Typowymi objawami kataru siennego w obrębie nosa są:

• swędzenie,
• kichanie (seryjne),
• niedrożność,
• wodnisty, bezbarwny wyciek.

Niemniej jednak w przebiegu alergicznego nieżytu nosa mogą wystąpić również objawy towarzyszące, wśród których wyróżnia się:

• kaszel,
• wypryski skórne,
• łzawienie i zaczerwienienie spojówek,
• swędzenie oczu, oczu, ust i uszu,
• nudności,
• gorączka.

Warto wskazać, że stopień nasilenia objawów alergicznego nieżytu nosa uzależniony jest od czasu narażenia organizmu, przede wszystkim śluzówki nosa na alergen oraz jego stężenie. Co ważne, nie wszystkie objawy kataru siennego mogą i muszą występować jednocześnie. Okazuje się jednak, że poza głównymi objawami kataru siennego, które związane są bezpośrednio ze stanem zapalnym, przedłużający się katar sienny może powodować:

• suchość w jamie ustnej, która spowodowana jest koniecznością oddychania przez usta,
• drapanie w gardle,
• zaburzenia węchu i smaku,
• bóle głowy,
• zaburzenia snu,
• chrapanie i bezdechy senne,
• rozdrażnienie i chroniczne zmęczenie,
• uczucie spływania wydzieliny z nosa po tylnej ścianie gardła,

Ile trwa katar sienny?

Katar sienny, w zależności od czasu utrzymywania się objawów, można przybierać postać okresową lub przewlekłą.

• Okresowy katar sienny, w tym przypadku objawy schorzenia trwają zazwyczaj kilka dni, a przemijają maksymalnie po czterech tygodniach. Ten rodzaj alergicznego nieżytu nosa wywołany jest przez alergeny sezonowe (np. pyłki roślin) bądź krótkotrwały kontakt z innym alergenem (np. zwierzęcą sierścią).
• Przewlekły katar sienny trwa dłużej niż miesiąc, a objawy utrzymują się przez większość dni tygodnia. Przyczyną kataru siennego w tym przypadku są alergeny całoroczne (np. roztocza kurzu domowego, pleśń lub pierze) lub pyłki traw, które unoszą się w powietrzu od maja aż do października.

Bardzo często zdarza się, że jedna osoba jest uczona zarówno na alergeny sezonowe, jak i całoroczne. Z tego względu w Polsce dominuje przewlekły charakter choroby.

Leczenie kataru siennego

Wdrożenie odpowiedniego leczenia kataru siennego wiąże się z koniecznością jego zdiagnozowania. W celu postawienia diagnozy alergicznego nieżytu nosa należy wykonać badania, do których nalezą:

• badanie przedmiotowe, które obejmuje najczęściej wziernikowanie nosa oraz oglądanie tylnej ściany gardła,
• wywiad lekarski uwzględniający charakter objawów oraz czas ich trwania,
• oznaczenie swoistych przeciwciał IgE z krwi,
• punktowe testy skórne z alergenami wziewnymi,
• donosów próby prowokacyjne z alergenami, ale są one zdecydowanie rzadziej stosowane.

Po postawieniu diagnozy i określeniu przyczyny kataru siennego, należy unikać kontaktu z alergenem. Niemniej jednak w praktyce często jest to niemożliwe, z tego względu chorych wdraża się leczenie objawowe lub przyczynowe. Leczenie objawowe alergicznego nieżytu nosa wiąże się z zastosowaniem różnych grup leków o działaniu przeciwalergicznym i przeciwzapalnym, które można stosować doustnie lub donosowo. Natomiast leczenie przyczynowe polega na immunoterapii swoistej, która określana jest również odczulaniem. Warto wskazać, że celem immunoterapii swoistej jest trwałe nabycie tolerancji immunologicznej na uczulające alergeny przez chorego. Terapia ta pozwala na zredukowanie dawek leków przeciwalergicznych, a w niektórych przypadkach całkowite ich odstawienie. Warto jednak wskazać, że leczenie alergicznego nieżytu nosa w dużej mierze uzależnione jest od przyczyny oraz stopnia nasilenia objawów kataru siennego. Niemniej jednak niemal zawsze stosowane są leki na alergię w postaci: glikokortykosteroidów donosowych, doustnych lub donosowych leków przeciwhistaminowych, czy donosowych leków obkurczających naczynia błony śluzowej nosa.

Nieleczony katar sienny może skutkować:

• zapaleniem ucha środkowego,
• zapaleniem zatok przynosowych,
• zapaleniem krtani.

Dodatkowo nieleczony przez długi czas katar sienny może doprowadzić do rozwoju astmy oskrzelowej. Niemniej jednak choć objawy niedrożności nosa czy kataru bardzo często są bagatelizowane, to mogą znacząco wpłynąć na upośledzenie fizjologicznych funkcji nosa, którego zadaniem jest oczyszczanie, nawilżanie i ogrzewanie docierającego z zewnątrz powietrza. Dodatkowo przewlekłe oddychanie ustami wiąże się z narażeniem na częstsze infekcje górnych dróg oddechowych i niedotlenienie. Z tego względu podjęcie właściwego leczenia jest niezwykle istotne, gdyż poza złagodzeniem objawów umożliwia zmniejszenie ryzyka wystąpienia powikłań wynikających z alergicznego nieżytu nosa.

Domowe sposoby na katar sienny

Domowe sposoby leczenia kataru siennego polegają przede wszystkim na złagodzeniu dolegliwości związanych z nieżytem nosa. W tym celu zaleca się wykonywanie irygacji nosa z użyciem roztworu soli fizjologicznej, przede wszystkim po przebywaniu na świeżym powietrzu. Okazuje się bowiem, że usunięcie zalegających w nosie zanieczyszczeń, pyłków oraz nadmiaru wydzieliny może przynieść znaczącą ulgę. Dodatkowo zabieg ten umożliwia skrócenie czasu narażenia błony śluzowej nosa na alergeny, a dodatkowo zwiększa komfort oddychania i pozwala na głębszą penetrację leków w głąb jamy nosa. Na katar sienny można również zadziałać profilaktycznie, stosując ziołolecznictwo, przede wszystkim olej z czarnuszki. Regularna suplementacja oleju z czarnuszki bowiem zmniejsza ilość eozynofili w błonie śluzowej nosa, łagodząc w ten sposób ataki kataru siennego.

Czy katar sienny jest zakaźny?

Za pojawienie się kataru siennego odpowiedzialna jest nadwrażliwość układu immunologicznego osoby chorej, nie zaś patogeny, takie jak wirusy czy bakterie, jak w przypadku zwykłego kataru. Z tego względu alergiczny nieżyt nosa nie należy do chorób zakaźnych. W związku z tym, że katar sienny nie jest zaraźliwy, nie można go przenieść na zdrową osobę nawet w wyniku bliskiego kontaktu.

Katar sienny, choć nie jest zaraźliwy, powoduje znaczny dyskomfort oddychania i pogarsza samopoczucie. Dlatego też warto wdrożyć działania profilaktyczne, umożliwiające ograniczenie zaostrzenia objawów. Profilaktyka w tym znaczeniu obejmuje śledzenie aktualnych danych dotyczących stężenia alerganów w powietrzu. Dlatego warto wiedzieć, co pyli w marcu, co pyli w maju, a co pyli w czerwcu. Dodatkowo warto ograniczyć czas spędzony na świeżym powietrzu, kiedy stężenie problematycznych alergenów jest wysokie, a także przepłukiwać nozdrza oraz ograniczyć wietrzenie mieszkania i suszenie prania na zewnątrz. Warto również zadbać o odpowiednią temperaturą oraz wilgotność w mieszkaniu, a także regularnie kosić trawnik. Co więcej, warto również rozważyć dietę eliminacyjną, ponieważ alergiczny nieżyt nosa może współistnieć z alergią pokarmową.