Egzema kontaktowa - przyczyny, leczenie

Wypryski kontaktowe - przyczyny i rodzaje

Egzema kontaktowa nie jest pierwotnie związana z infekcją bakteryjną czy wirusową skóry. Może mieć przebieg ostry lub przewlekły i dzieli się na kilka rodzajów. W zależności od czynnika sprawczego wyróżniamy:

• wyprysk kontaktowy alergiczny (inaczej alergiczne kontaktowe zapalenie skóry) - dermatoza rozwija się tylko u pacjentów z alergią kontaktową, najczęściej u osób dorosłych. Zmiany zapalne na skórze pojawiają się w efekcie kontaktu z alergenem. Przyczyną alergicznego kontaktowego zapalenia skóry może być m.in.: nikiel, chrom, kobalt, formaldehyd, konserwanty, barwniki, lanolina, substancje zapachowe,
• wyprysk kontaktowy z podrażnienia (inaczej kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia) - choroba powoduje uszkodzenia funkcji bariery naskórkowej na skutek działania nieswoistych czynników drażniących. W większości przypadków są to mydła i detergenty, a także: wybielacze, kwasy, żywice, kleje, środki owadobójcze, farby, smary, oleje rozpuszczalniki. Z przewlekłym wypryskiem z podrażnienia często zmagają się osoby, których praca zawodowa wymaga częstego moczenia rąk (np.: pielęgniarki, sprzątaczki, kucharze, tokarze),
• fototoksyczne lub fotoalergiczne kontaktowe zapalenie skóry (inaczej fotoalergiczna egzema kontaktowa) - dermatoza o charakterze zapalnym, którą wywołują alergeny lub substancje drażniące po zadziałaniu światła słonecznego. Czynnikiem drażniącym w przypadku fototoksycznego kontaktowego zapalenia skóry może być np.: dziegieć, furokumaryny, czerwień bengalska, niesteroidowe leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, pochodne kwasu propionowego. Do fotoalergicznego kontaktowego zapalenia skóry mogą doprowadzić np.: kosmetyki z filtrem UV, leki przeciwgrzybicze, substancje zapachowe, preparaty odkażające,
• proteinowy wyprysk kontaktowy (inaczej atopowy wyprysk kontaktowy, proteinowe kontaktowe zapalenie skóry) - dermatoza jest zwykle diagnozowana pacjentów ze skazą atopową, którzy mają częsty kontakt z produktami białkowymi.

Należy podkreślić, iż częstym czynnikiem, który warunkuje zachorowanie na wyprysk kontaktowy niealergiczny, jest wcześniejsze przebycie AZS (może to być np. atopowe zapalenie skóry powiek, dłoni, ramion, szyi, egzema wokół ust, czy egzema stóp).

Wypryski kontaktowe alergiczne i niealergiczne - objawy

Pamiętajmy, że w przypadku egzemy kontaktowej niealergicznej, zmiany skórne są ograniczone do miejsca kontaktu z substancją drażniącą. Zwykle pojawia się rumień, mogą wystąpić też nadżerki, pęcherze, wykwity pokrzywkowe, dolegliwości bólowe (niekiedy bardzo silne), świąd, pieczenie. Skóra staje się zgrubiała, bardzo sucha i się łuszczy.

Przy  wyprysku kontaktowym alergicznym charakterystyczny jest stan zapalny na skórze rąk i palców. Niepożądane zmiany skórne są zwykle ograniczone do miejsca bezpośredniego kontaktu z substancjami uczulającymi, z tego względu objawy mogą pojawić się też np. na skórze twarzy, pleców, dłoni, ramion. Typowymi zmianami jest rumień, liczne grudki i pęcherzyki (objawy, które możemy zauważyć też przy przebiegu AZS u dzieci, choć jak już wspomnieliśmy wyprysk kontaktowy występuje głównie u dorosłych pacjentów - zwykle po 20. r.ż.). Warto wspomnieć, że przy atopowym zapaleniu skóry dieta może zaostrzyć objawy, jeśli z AZS współwystępuje alergia pokarmowa.

Co zrobić w razie wystąpienia powyższych objawów wyprysku kontaktowego alergicznego i niealergicznego? Należy natychmiast przerwać kontakt z substancją, która podejrzewamy, iż jest źródłem dolegliwości. Możemy np. przemyć dłonie wodą. 

Diagnostyka kontaktowego zapalenia skóry

Zdarza się, że egzema kontaktowa przypomina AZS, dlatego bardzo ważna jest dokładna diagnostyka. Najpierw lekarz przeprowadza z chorym szczegółowy wywiad medyczny i  przeprowadza badanie fizykalne. Częstym narzędziem diagnostycznym, które pozwala dokonać odpowiedniego rozpoznania, są też testy płatkowe - na czym polegają?  Przykładamy do pleców lub wewnętrznej strony ramion specjalne płatki nasączone substancję drażniącą, które następnie pozostają w kontakcie ze skórą pacjenta przez 48 godzin. Następnie lekarz obserwuje badany obszar (sprawdza, czy wystąpiła reakcja zapalna) i po kolejnych 48-72 godzinach sprawdza, czy nie doszło do opóźnionej reakcji alergicznej.

Testy płatkowe wykonujemy w przypadku podejrzenia alergicznego kontaktowego zapalenia skóry. Jednak należy zaznaczyć, iż testy naskórkowe płatkowe nie zawsze są w stanie wykazać źródło problemu. Ich czułość wynosi 60-80%. Niekiedy wymagają powtórzenia lub uzupełnienia przy użyciu innej metody diagnostycznej (np. testów śródskórnych, próby prowokacyjnej otwartej, badań laboratoryjnych z oznaczeniem alergenowo swoistych IgE w surowicy.

Egzema kontaktowa - leczenie

Mając atopowe zapalenie skóry domowe sposoby mogą przynieść ulgę w uporczywych dolegliwościach. Natomiast w przypadku egzemy kontaktowej lepiej od razu udać się do lekarza, który zastosuje odpowiednią farmakoterapię, łagodząc stan zapalny oraz uciążliwe objawy danej dermatozy. Do leczenia miejscowego zwykle stosuje się maści i kremy z glikokortykosteroidami, które osłabiają aktywność komórek układu odpornościowego, zmniejszając w ten sposób stan zapalny. Przy bardzo suchy zmianach lekarz może zalecić  stosowanie glikokortykosteroidów pod opatrunkiem. W leczeniu ogólnym pacjenta z wypryskiem kontakotwym - by ograniczyć świąd, zwykle wdraża się leki antyhistaminowe. W przypadku stwierdzenia zmian pęcherzykowych z wysiękiem (i gromadzeniem płynu) warto stosować okłady ściągające z wody z 0,9% roztworem soli fizjologicznej (dostępnym w każdej aptece), dzięki temu wysuszymy skórę i złagodzimy dokuczliwy świąd. U osób z fotoalergicznym i fototoksycznym kontaktowym zapaleniem skóry zwykle stosuje się preparaty z filtrami promieniowania UVA i UVB.

Ważnym elementem leczenia egzemy kontaktowej jest prawidłowa pielęgnacja skóry, dzięki której możemy wzmocnić jej naturalną barierę ochronną. Jeśli egzema kontaktowa spowodowała nadmierną szorstkość i pogrubienie skóry, zalecamy, aby wdrożyć terapię emolientową, w ramach której możemy stosować środki nawilżające. Pomocne mogą okazać się także środki keratolityczne, które rozpuszczają zrogowaciałą warstwę naskórka. Może to być mocznik, glicerol, wazelina, sorbitol, parafina.

W ramach działań zapobiegawczych warto unikać bezpośredniego kontaktu dłoni z nieznaną nam substancją. By ograniczyć styczność z detergentami w życiu codziennym, zalecamy mycie naczyń w rękawiczkach ochronnych. Warto też zamienić standardowe proszki do prania na te o hipoalergicznym składzie. Dobrym nawykiem jest regularne nawilżanie - również zdrowej już skóry.

Pamiętajmy, że przy egzemie kontaktowej kluczowe znaczenie dla poprawy stanu zdrowia ma wyeliminowanie kontaktu z alergenem lub też czynnikiem drażniącym.