Co łagodzi stan zapalny jelit?

Choroby zapalne jelit

Nieswoiste choroby jelit dotyczą głównie zapalenia jelita grubego i stanowią schorzenia przewlekłe, które wpływają na wszystkie aspekty życia pacjentów. Niosą ze sobą ryzyko powikłań oraz zwiększają ryzyko wystąpienia poważnej choroby, jaką jest rak jelita grubego. W ostatnich latach odnotowuje się podwyższony wskaźnik zapadalności na te jednostki chorobowe.

Nieswoiste zapalenia jelit należą do grupy przewlekłych chorób występujących w obrębie przewodu pokarmowego. Charakteryzują je okresy zaostrzeń i remisji. Wyróżnia się dwa główne typy nieswoistych chorób zapalnych jelit: chorobę Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Choroba Leśniowskiego-Crohna może dotyczyć całego układu pokarmowego, jednak w 90% przypadków jest umiejscowiona w trzech miejscach: wyłącznie w jelicie grubym, tylko w jelicie cienkim i jako postać mieszana, zarówno w jelicie cienkim, jak i grubym. We wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego zmianami objęte jest jelito grube. Zajętą chorobowo odbytnicę i esicę stwierdza się u 30-50% pacjentów, 20-30% ma postać lewostronną choroby, a u 20-30% pacjentów proces chorobowy obejmuje całe jelito grube.

Do przyczyn powstawania stanu zapalnego w jelitach i zaburzeń ze strony układu odpornościowego zalicza się przede wszystkim: uwarunkowania genetyczne oraz środowiskowe, a także przewlekłe zakażenie układu pokarmowego, alergie pokarmowe czy zaburzenia mikrobiomu jelitowego.

Niedokrwienne zapalenie jelita grubego

Jest to schorzenie dotyczące jelita grubego, które spowodowane jest niedostatecznym dopływem krwi do jego ściany. U podłoża choroby najczęściej leży miażdżyca tętnic krezkowych. Okolice, które są głównie narażone na niedokrwienie to zagięcie śledzionowe, zstępnica oraz górna część odbytnicy. Niedokrwienne zapalenie jelit może mieć przebieg ostry lub przewlekły.

Mikroskopowe zapalenie jelita grubego

Należy do grupy nieswoistych chorób zapalnych o łagodnym przebiegu, do której zalicza się dwie postacie – kolagenową oraz limfocytową. Schorzenie charakteryzuje się obecnością mikroskopowych zmian w błonie śluzowej jelita grubego przy prawidłowym obrazie endoskopowym i radiologicznym.

Objawy przy nieswoistych chorobach zapalnych jelit

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz choroba Leśniowskiego-Crohna wywołują szereg objawów, które są związane z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, ale występują także takie, które nie dotyczą jelit. Do objawów jelitowych należą:

• ból brzucha,

• biegunka przewlekła,

• domieszka krwi w stolcu lub krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego,

• nudności,

• wymioty,

• zwolnienie tempa wzrastania lub ubytek masy ciała,

• zmiany okołoodbytnicze.

Objawy pozajelitowe mogą manifestować się poprzez:

• osłabienie,

• niedokrwistość,

• gorączka lub stany podgorączkowe o nieustalonej przyczynie,

• brak łaknienia,

• owrzodzenia aftowe błony śluzowej jamy ustnej,

• bóle stawów i zapalenia stawów,

• zapalenie tęczówki,

• rumień guzowaty,

• zgorzelinowe zapalenie skóry,

• pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych.

Diagnostyka

Diagnostyka chorób zapalnych jelita grubego nie należy do najłatwiejszych. Lekarze muszą zlecić wykonanie pacjentowi szeregu badań, które pomogą w zidentyfikowaniu schorzenia.

Pacjenci z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego są diagnozowani na podstawie: egzemplifikacji objawów klinicznych, wyników badania fizykalnego, ale głównie badania endoskopowego oraz histopatologicznego pacjenta. Pomocne, ale zdecydowanie mniej istotne są inne badania, takie jak oznaczenie stężenia kalprotektyny w kale. Pomimo wykorzystania wielu nowoczesnych metod diagnostycznych, orzeczenie odpowiedniej diagnozy może stanowić problem nawet u 10% chorych.

Rozpoznanie choroby Leśniowskiego-Crohna powinno opierać się na całości obrazu klinicznego oraz wynikach badań endoskopowych, radiologicznych i ocenie mikroskopowej. Ważnym markerem pozwalającym pośrednio monitorować schorzenie jest stężenie kalprotektyny w stolcu. W badaniach radiologicznych typowe dla rozpoznania są: częściowe zmiany zapalne w jelicie cienkim lub grubym obejmujące całą grubość ściany, a także zwężenia i przetoki.

Najdokładniejszą ocenę radiologiczną zmian zapalnych, umożliwia badanie tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego. Podstawowym badaniem endoskopowym w diagnostyce jest kolonoskopia z pobraniem wycinków do badania histopatologicznego.

Leczenie farmakologiczne — nieswoiste zapalenie jelit

Objawy zapalenia jelit tj. bóle brzucha czy skurcze, występują w okresach zaostrzenia choroby. W celu złagodzenia nieprzyjemnych dolegliwości stosuje się odpowiednie leki, które wyciszają stan zapalny i przyspieszają remisję. Przewlekłe leczenie podtrzymujące to zazwyczaj: mesalazyna, sulfasalazyna, glikokortykosteroidy, leki immunosupresyjne oraz leczenie biologiczne. Preparaty stosowane bez recepty w okresach zaostrzenia to niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz leki rozkurczowe. Mogą być stosowane także opioidy oraz antydepresanty.

Do leków na receptę należą m.in.:

• mesalazyna (Salofalk, Asamax, Pentasa),

• glikokortykosteroidy (Encorton, Metypred),

• leki biologiczne (Remsima, Enbrel, Hyrimoz, Yuflyma),

• leki immunosupresyjne (Methotrexat-Ebewe, Azathioprine, Mercaptopurinum VIS).

Leki bez recepty, które mogą być stosowane doraźnie (łagodzące bóle brzucha) to np.:

• NLPZ (Ibuprofen, Ibuprom, Dexak)

• leki rozkurczowe (No-Spa, Buscopan).

Naturalne sposoby pomagające w zapaleniu jelit

Zapalenia jelit to schorzenia o złożonej etiologii, które mogą wynikać z różnych czynników, w tym genetycznych, immunologicznych i środowiskowych. W ostatnich latach rośnie zainteresowanie naturalnymi metodami wspomagania terapii tych schorzeń.

Badania naukowe wskazują na korzystny wpływ niektórych elementów diety, takich jak: probiotyki, kwasy omega-3 i błonnik.

Probiotyki, które można znaleźć w fermentowanych produktach mlecznych, przyczyniają się do równoważenia mikrobioty jelitowej, co łagodzi objawy zapalenia. Kwasy omega-3 obecne w rybach morskich i olejach roślinnych wykazują działanie przeciwzapalne. Ponadto, spożycie błonnika może wspierać zdrowie jelit poprzez poprawę funkcji trawiennych oraz wzmocnienie odpowiedzi immunologicznej.

Zaostrzenie objawów choroby — dieta

W chorobach przewlekłych należy spodziewać się okresów zaostrzeń choroby — czyli czasu objawów lub klinicznych oznak choroby oraz okresów remisji — dobrego samopoczucia pacjenta.

Dieta w okresie zaostrzenia powinna zawierać łatwostrawne produkty, w większości obrobione termicznie. Kaloryczność diety powinna wynosić około 25-35 kcal/kg masy ciała. Ilość błonnika powinna zostać ograniczona do 25 g/dobę, zgodnie z założeniami diety lekkostrawnej.

Ważne jest, aby odstępy czasowe pomiędzy posiłkami były podobne, ponieważ regularność usprawnia procesy trawienne, a same posiłki powinny być niewielkie objętościowo. W diecie powinna znaleźć się również odpowiednia podaż wody, wynosząca około 1-1,5 litra na dzień.