Choroby, których sygnałem jest przybieranie na wadze

Otyłość i nadwaga – co warto wiedzieć?

Zarówno nadwaga, jak i otyłość to powszechne problemy, z którymi zmagają się miliony ludzi na całym świecie. Związane są z nadmiernym nagromadzeniem tkanki tłuszczowej w organizmie, jednak są to dwa inne stany.

Definiuje się je na podstawie wskaźnika masy ciała (BMI = masa w kg/wzrost² w metrach), według którego nadwagę to wartość BMI od 25 do 29,9, natomiast otyłość rozpoznaje się u osób z BMI powyżej 30. Ponadto w otyłości wyróżnia się 3 stopnie na podstawie BMI, a im wyższy stopień, tym większe ryzyko chorób towarzyszących.

Otyłość uznawana jest przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za chorobę przewlekłą, która jest poważnym zagrożeniem dla zdrowia, gdyż zwiększa ryzyko rozwoju wielu innych schorzeń, takich jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2, choroby serca czy nowotwory.

Co powoduje nagły wzrost wagi? Przyczyny tycia

Nagły przyrost masy ciała, szczególnie w krótkim czasie jest sygnałem ostrzegawczym, który może wynikać z problemów zdrowotnych wymagających uwagi i specjalistycznej opieki. Jednym z częstszych powodów przybierania na wadze są zaburzenia hormonalne, takie jak:

• niedoczynność tarczycy,

• insulinooporność,

• zespół policystycznych jajników,

• zespół Cushinga.

Przyczyną przybierania na wadze jest w wielu przypadkach także przyjmowanie niektórych leków, takich jak:

• glikokortykosteroidy,

• leki przeciwpsychotyczne,

• leki antydepresyjne,

• leki antykoncepcyjne.

Niezamierzony wzrost wagi może być również objawem chorób serca i niektórych nowotworów.

Choroby, których sygnałem jest przyrost masy ciała

Przyrost masy spowodowany jest w dużej mierze niezdrowym trybem życia, złą dietą i brakiem aktywności fizycznej, jednak niewiele osób wie, że wyższe wartości na wadze mogą sygnalizować poważne problemy zdrowotne. Do najczęstszych schorzeń, których objawem jest nadmiar kilogramów, należą:

• cukrzyca typu II;

• choroby tarczycy, głównie niedoczynność tarczycy;

• zaburzenia hormonalne, takie jak zespół policystycznych jajników, insulinooporność, zespół Cushinga;

• menopauza;

• choroby genetyczne, m.in.: zespół Downa, zespół Pradera-Williego;

• stres;

• zaburzenia snu;

• depresja.

Cukrzyca typu II

Cukrzyca typu 2 może być zarówno przyczyną przyrostu wagi, jak i konsekwencją otyłości. Osoby z cukrzycą typu 1 mają większe prawdopodobieństwo rozwoju nadwagi lub otyłości niż osoby zdrowe, a co najmniej 85% pacjentów z cukrzycą typu 2 choruje na otyłość.

U cukrzyków występują defekty metaboliczne, takie jak upośledzenie produkcji insuliny w trzustce oraz obniżenie progu wrażliwości na ten hormon w tkankach obwodowych, co może skutkować przybieraniem na masie. Zaburzenia wydzielania insuliny powodują nieprawidłową dystrybucję glukozy w organizmie, a to przyczynia się do nadmiernej produkcji lipidów i lipoprotein oraz odkładania tkanki tłuszczowej.

Co więcej, niektóre leki stosowane w leczeniu cukrzycy mogą powodować zwiększenie apetytu lub prowadzić do zatrzymywania płynów, a to sprzyja otyłości lub zwiększa jej nasilenie.

Niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy jest jedną z chorób przyczyniających się do otyłości w wyniku zaburzeń gospodarki hormonalnej. Wysoki poziom TSH w przebiegu tego schorzenia prowadzi do spowolnienia metabolizmu, co powoduje zmniejszenie dziennego zapotrzebowania organizmu na energię. W efekcie spożywanie takiej samej ilości kalorii jak wcześniej skutkuje dodatnim bilansem energetycznym, a to przekłada się na przyrost masy ciała.

Nadmiar kilogramów w niedoczynności tarczycy często związany jest też z obrzękami i zatrzymywaniem wody w organizmie. W leczeniu niedoczynności tarczycy niezwykle ważna jest farmakoterapia i suplementacja hormonów, a także dieta, która w połączeniu z lekami pomaga przywrócić prawidłową przemianę materii i obniżyć wagę.

Zaburzenia hormonalne

Jednym z zaburzeń hormonalnych jest zespół policystycznych jajników (PCOS), który dotyka kobiety w wieku rozrodczym. Według badań nawet połowa przedstawicielek płci żeńskiej zmagająca się z tą chorobą ma nadwagę lub otyłość typu brzusznego. Do wzrostu masy ciała przyczynia się obniżenie odczuwania sytości poprzez wzrost stężenia leptyny (hormonu sytości – za jego wydzielanie odpowiada tkanka tłuszczowa), czego skutkiem jest zwiększone odczucie głodu i wzmożony apetyt.

Kolejnym problemem wpływającym na funkcjonowanie układu hormonalnego jest insulinooporność – choroba, która charakteryzuje się brakiem wrażliwości tkanek na insulinę. Trzustka produkuje więcej hormonu, co skutkuje jego nadmiarem, a to przekłada się na tycie, gdyż insulina nasila odkładanie tłuszczów w tkance podskórnej. Leczenie insulinooporności obejmuje zmiany stylu życia, dietę oraz w niektórych przypadkach odpowiednie leczenie.

Także w zespole Cushinga dochodzi do wzrostu masy ciała na skutek nadmiernej produkcji kortyzolu – hormonu stresu, który odgrywa istotną rolę w metabolizmie węglowodanów, białek i tłuszczów. Podwyższony poziom kortyzolu prowadzi do redystrybucji tkanki tłuszczowej, co skutkuje charakterystycznym odkładaniem się tłuszczu w rejonie tułowia, na twarzy (tzw. twarz księżycowata) oraz na karku (tzw. bawoli kark). Kortyzol przyczynia się także do zwiększonego apetytu, sprzyjając dodatniemu bilansowi kalorycznemu i dalszemu przybieraniu na wadze. Nadmiar kilogramów jest często związany również z retencją wody i sodu, co prowadzi do obrzęków i nadciśnienia tętniczego.

Menopauza

Menopauza dla wielu dojrzałych kobiet wiąże się licznymi obawami, a także strachem przed przyrostem masy ciała. Otyłość należy postrzegać jako jedno z najistotniejszych zaburzeń związanych z klimakterium.

Tkanka tłuszczowa gromadzi się zwykle w okolicy centralnej, głównie na brzuchu. Mechanizmy zwiększenia masy ciała podczas menopauzy nie są jednoznaczne, ale za główne przyczyny przyjmuje się szybki spadek poziomu estrogenów we krwi, a także wpływ czynników środowiskowych i genetycznych.

Choroby genetyczne

W wielu przypadkach za otyłość odpowiedzialne są choroby genetyczne. Zespoły genetyczne, których sygnałem może być nadmiar tkanki tłuszczowej to m.in. zespół Pradera-Williego, zespół Downa, zespół Albrighta (rzekoma niedoczynność przytarczyc) czy zespół Turnera.

Stres

Przewlekły stres jest powszechnym problemem, który może wpływać na wzrost masy ciała. Badania pokazują, że wysokie poziomy kortyzolu, tzw. hormonu stresu wywierają znaczący wpływ na nasilenie apetytu i chęć spożywania wysokokalorycznych potraw, co skutkuje odkładaniem tkanki tłuszczowej w szczególności na brzuchu, karku i plecach.

Depresja

Osoby cierpiące na depresję lub zaburzenia lękowe mogą doświadczać zmian w masie ciała jako skutek uboczny przyjmowania leków psychiatrycznych. W zależności od mechanizmu działania wspomniane leki mogą wpływać na zwiększoną konsumpcję, a także stymulować rozrost tkanki tłuszczowej poprzez działanie na odpowiednie receptory, co skutkuje tyciem.

Osoby z depresją zmagają się również z brakiem energii, niechęcią wychodzenia z domu, co przekłada się na brak regularnej aktywności fizycznej, który niekorzystnie działa na utrzymanie prawidłowej wagi.

Nadwaga i otyłość – konsekwencje i powikłania niezdrowego stylu życia

Konsekwencje niezdrowego stylu życia i związanej z tym nadwagi, a co gorsza otyłości, są poważne i wpływają niemal na każdy układ w organizmie. Do najpowszechniejszych schorzeń rozwijających się na skutek nadmiaru masy ciała, należą:

• cukrzyca typu 2 (ryzyko zachorowania wzrasta nawet 90 razy u pacjentów otyłych w porównaniu do osób z prawidłową masą ciała);

• nadciśnienie tętnicze;

• dyslipidemia;

• choroby serca i układu krążenia, m.in.: choroba wieńcowa, choroba niedokrwienna serca, zawał, udar mózgu, miażdżyca, niewydolność serca;

• zespół obturacyjnego bezdechu sennego;

• zwyrodnienia, zapalenia stawów, kości;

• dna moczanowa.

Należy także wspomnieć o powiązaniu otyłości ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia niektórych nowotworów, zwłaszcza:

• raka jelita grubego,

• raka gruczołu krokowego,

• gruczolakoraka przełyku,

• oraz typowo kobiecych raków: jajnika, trzonu macicy i piersi.

Do ważnych konsekwencji należą także zaburzenia hormonalne, prowadzące do problemów z miesiączkowaniem, trudności z zajściem w ciążę i niepłodności zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Nadwaga i otyłość sprzyja również obniżonej samoocenie, która często rozwija się w poważniejsze schorzenia natury psychicznej, takie jak depresja czy zaburzenia lękowe.

„Dlaczego tyję, mimo że mało jem?” – odpowiadamy na najczęściej zadawane pytanie!

Często można spotkać się z pytaniem: „Dlaczego tyję, mimo że mało jem?”. Przyczyną takiego stanu może być szereg czynników zdrowotnych i metabolicznych, które wpływają na pracę naszego organizmu. Jedną z najczęstszych chorób spowalniających metabolizm jest niedoczynność tarczycy. Osoby cierpiące na to schorzenie przybierają na wadze, mimo niewielkiej ilości spożywanych dziennie kalorii, gdyż niewystarczająca ilość hormonów tarczycy obniża efektywność ich spalania, co przekłada się na odkładanie tkanki tłuszczowej.

Innym powodem może być wspomniana już insulinooporność, czyli stan, w którym komórki ciała nie reagują prawidłowo na insulinę, co skutkuje nadmiernym magazynowaniem glukozy jako tłuszczu.

Dodatkowo przewlekły stres prowadzi do zwiększenia masy ciała, ze względu na podnoszenie poziomu kortyzolu we krwi, czyli hormonu sprzyjającemu odkładanie tłuszczu szczególnie w okolicy brzucha.

Szybki przyrost tkanki tłuszczowej – jakie badania wykonać?

W sytuacji, gdy zauważamy szybki przyrost masy ciała, pojawiający się bez wyraźnej przyczyny, warto zgłosić się do lekarza, który wystawi skierowanie na odpowiednie badania laboratoryjne w celu zidentyfikowania ewentualnego procesu chorobowego. Przede wszystkim należy wykonać podstawowe badania krwi, dzięki którym uzyskamy ogólne informacje o stanie naszego zdrowia, takie jak:

• morfologia,

• poziom glukozy,

• lipidogram.

Zwykle konieczna jest także ocena układu hormonalnego, gdyż zaburzenia w tej sferze są jedną z częstszych przyczyn nadwagi i otyłości. W pierwszej kolejności zaleca się oznaczenie poziomów hormonów tarczycy (TSH, fT3, fT4, przeciwciała anty-TPO), aby potwierdzić lub wykluczyć niedoczynność tego gruczołu. Należy także wykonać badania w kierunku cukrzycy i insulinooporności, a także oznaczyć stężenie wolnego kortyzolu i ACTH w osoczu przy podejrzeniu zespołu Cushinga.