5 typów cukrzycy – jak je rozróżnić?

Rodzaje cukrzycy

W praktyce klinicznej wyróżnia się kilka rodzajów cukrzycy, jednak wśród nich pięć najczęściej diagnozowanych to: 

• cukrzyca typu 1, 
• cukrzyca typu 2, 
• cukrzyca typu 3 (cukrzyca wtórna), 
• cukrzyca ciążowa, 
• cukrzyca typu LADA (cukrzyca utajona). 

Cukrzyca typu 2, zwana również insulinoniezależną, jest najczęściej diagnozowaną postacią cukrzycy, stanowiącą około 90-95% wszystkich przypadków zachorowań. Należy do chorób metabolicznych, która charakteryzuje się wysokim stężeniem glukozy we krwi przy jednoczesnej oporności na insulinę i jej względnym niedoborem. To właśnie insulinooporność odróżnia ją od cukrzycy typu 1, w przebiegu której występuje pierwotny brak insuliny przy zachowaniu prawidłowej wrażliwości tkanek na ten hormon. 

W cukrzycy typu 2 również dochodzi do uszkodzenia komórek beta w wyspach trzustkowych, jednak jest ono spowodowane nadmierną produkcją insuliny, która przekracza zdolności wydzielnicze trzustki, prowadząc do wysokiego stężenia glukozy we krwi. Podłożem cukrzycy typu 2 mogą być uwarunkowania genetyczne, jednak najczęściej za jej rozwój odpowiadają czynniki środowiskowe, takie jak otyłość (zwłaszcza centralna), brak aktywności fizycznej czy niewłaściwa dieta. Choroba potrafi przez długi czas nie dawać żadnych objawów, co utrudnia jej zdiagnozowanie. Cukrzyca typu drugiego jest najczęściej diagnozowaną cukrzycą u osób starszych, jednak może pojawić się w każdym wieku. 

Cukrzyca ciążowa związana jest z zaburzeniami hormonalnymi, które zachodzą w organizmie kobiety w czasie ciąży. Pojawia się najczęściej w drugim lub trzecim trymestrze, zwykle między 24. a 28. tygodniem ciąży, kiedy stężenie hormonów jest najwyższe. Dolegliwości mają charakter przejściowy i ustępują zwykle zaraz po porodzie. Cukrzyca ciążowa pojawia się u zdrowych dotąd kobiet i jest diagnozowana na podstawie podwyższonego stężenia glukozy we krwi, której obecność może zostać wykryta również w moczu. Wysoki poziom cukru stanowi zagrożenie dla zdrowia matki i prawidłowego rozwoju płodu, a także zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia komplikacji okołoporodowych. Cukrzyca w ciąży jest często czynnikiem ryzyka cukrzycy jako choroby przewlekłej w przyszłości. 

Główną przyczyną cukrzycy w ciąży jest insulinooporność spowodowana hormonami wydzielanymi przez łożysko (w tym laktogenu łożyskowego, estrogenów, progesteronu i prolaktyny), które są antagonistami insuliny i zaburzają jej prawidłowe działanie. U niektórych kobiet trzustka nie jest w stanie zaspokoić zwiększonego zapotrzebowania na insulinę, dlatego cukrzyca ciążowa może być również wynikiem nadmiernego wydzielania glukozy przez wątrobę. 

Wśród najczęstszych powikłań okołoporodowych znajduje się zagrożenie przedwczesnym porodem, stan przedrzucawkowy i konieczność wykonania cesarskiego cięcia m.in. z powodu nadmiernej masy ciała dziecka. Cukrzyca ciążowa zwiększa również ryzyko wrodzonych wad rozwojowych, cukrzycy u niemowlaka i zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego. Cukrzycę ciężarnych leczy się przede wszystkim dietą, natomiast w zaawansowanych stadiach – insuliną lub doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi. 

Jaki typ cukrzycy jest najgorszy?

Cukrzyca typu 1, określana również cukrzycą insulinozależną, jest przewlekłą chorobą autoimmunologiczną, której przyczyny nie są do końca znane. Jest najczęściej diagnozowaną postacią cukrzycy u dzieci, młodzieży i osób przed 30. rokiem życia, jednak może pojawić się w każdy wieku. 

Cukrzyca typu 1 związana jest z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu odpornościowego, który atakuje i niszczy komórki wysepek trzustkowych, czego konsekwencją jest rzeczywisty brak insuliny i wysokie stężenie glukozy we krwi. Najczęściej dotyka osób z dodatnim wywiadem rodzinnym, jednak wpływ na nią mogą mieć również czynniki środowiskowe (otyłość, złe nawyki żywieniowe, brak aktywności fizycznej). Dynamiczne tempo rozwoju choroby widoczne jest zwłaszcza u dzieci, natomiast u osób dorosłych cukrzyca zwykle postępuje wolno i nosi nazwę cukrzycy utajonej. 

Leczenie cukrzycy typu 1 wymaga regularnych pomiarów stężenia glukozy we krwi, opiera się także na podawaniu insuliny o krótkim czasie działania (do posiłków) oraz działaniu długotrwałym, która wstrzykiwana jest podskórnie raz na dobę. Insulinoterapia jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka i zwykle wymaga podawania hormonu do końca życia pacjenta. Nieleczona cukrzyca typu 1 jest chorobą śmiertelną. 

Cukrzyca wtórna, określana również cukrzycą typu 3, jest stosunkowo nowym terminem we współczesnej praktyce klinicznej. Choroba jest trudna do zdiagnozowania, ponieważ nie wszyscy lekarze uznają ją za odrębną jednostkę chorobową, a jej objawy przypominają zwykle charakterystyczne symptomy dla pozostałych postaci cukrzycy. Podłożem cukrzycy wtórnej są schorzenia, które zaburzają prawidłową pracę trzustki lub powodują jej uszkodzenie. Czynnikiem ryzyka jest także przyjmowanie niektórych leków, takich jak glikokortykosteroidy czy tiazydy. 

Przyczyny cukrzycy typu 3 są zróżnicowane i należą do nich zarówno schorzenia prowadzące do uszkodzenia miąższu trzustki (w tym stany zapalne i toczące się w organizmie procesy chorobowe, m.in. nowotwory), jak i urazy jamy brzusznej, zaburzenia hormonalne oraz toksyczne czynniki środowiskowe (nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu, niewłaściwa dieta), które niszczą komórki narządu i zaburzają jego zdolność do wytwarzania i wydzielania insuliny, co skutkuje podwyższonym stężeniem glukozy we krwi. 

Czynnikami wywołującymi cukrzycę wtórną są również choroby trzustki, do których należą m.in.: 

• choroby nowotworowe trzustki, 
• ostre i przewlekłe zapalenie trzustki, 
• choroby wewnątrzwydzielniczej części trzustki w przebiegu chorób o podłożu genetycznym, takich jak mukowiscydoza czy hemochromatoza,  
• choroby części zewnątrzwydzielniczej, 
• całkowite lub częściowe usunięcie trzustki, 

a także choroby o podłożu endokrynologicznym: 

• zespół Cushinga, 
• zespół Conna, 
• nadczynność tarczycy, 
• akromegalia, 
• guz chromochłonny. 

Objawy cukrzycy wtórnej związane są z wysokim stężeniem glukozy we krwi i zwykle nie różnią się zasadniczo od symptomów pozostałych rodzajów cukrzycy. Należy do nich m.in. częste oddawanie moczu, wzmożone pragnienie, zaburzenia widzenia, ciągłe uczucie głodu oraz nadmierna senność i zmęczenie, a także świąd skóry, nawracające infekcje układu moczowo-rozrodczego, problemy z erekcją i nagła utrata masy ciała. 

Leczenie cukrzycy wtórnej opiera się przede wszystkim na wyrównaniu gospodarki węglowodanowej oraz leczeniu chorób podstawowych, które wpływają na wysokie stężenie glukozy we krwi. W tym celu u większości pacjentów stosuje się doustne leki przeciwcukrzycowe i, jeśli to konieczne, podskórne podawanie insuliny.  

Cukrzyca typu LADA jest wolno postępującą, autoimmunologiczną postacią cukrzycy, zbliżoną do cukrzycy typu 1. Najczęściej dotyka osób dorosłych powyżej 30. roku życia. Początkowo choroba może zostać zdiagnozowana jako cukrzyca typu 2 na podstawie wieku pacjentów, zwiększonego ryzyka zachorowania oraz uwarunkowań genetycznych. Cukrzyca typu LADA dotyka zwykle osób z prawidłową masą ciała lub lekką nadwagą, które mają skłonność do innych chorób autoimmunologicznych, takich jak nadczynność i niedoczynność tarczycy czy celiakia. 

Cukrzyca utajona rozwija się w wyniku powstania przeciwciał, które niszczą komórki beta wysepek trzustkowych oraz niskiego stężenia peptydu C. Niewydolność wysp Langerhansa sprawia, że trzustka nie wytwarza wystarczającej ilości insuliny do zaspokojenia potrzeb organizmu lub nie produkuje jej wcale, co skutkuje podniesionym poziomem cukru we krwi. Objawy cukrzycy typu LADA nie różnią się zasadniczo od symptomów pozostałych postaci choroby. Może być leczona doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi, jednak zwykle konieczne jest zastosowanie insulinoterapii i diety cukrzycowej. Cukrzyca typu LADA rozwija się powoli i stopniowo, przez co najczęściej jest rozpoznawana podczas rutynowych, kontrolnych badań krwi. 

Leczenie cukrzycy opiera się na właściwej diagnostyce choroby (zwykle poprzez oznaczenie glikemii we krwi), kontroli gospodarki węglowodanowej i jej regulacji, zachowaniu poziomu glukozy w przedziale wartości prawidłowych, a także na leczeniu wszystkich zaburzeń towarzyszących chorobie, w tym chorób podstawowych. Utrzymywanie prawidłowej masy ciała, regularna aktywność fizyczna, zmiana nawyków żywieniowych i rezygnacja z używek zmniejszają ryzyko rozwoju powikłań choroby. Regularna kontrola stężenia cukru we krwi daje szansę na wczesne wykrycie cukrzycy i wdrożenie właściwego leczenia doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi lub terapii insuliną.