Refluks krtaniowo-gardłowy – objawy, przyczyny, diagnostyka

Refluks krtaniowo-gardłowy – objawy

Objawy refluksu krtaniowo-gardłowego, podobnie jak choroby refluksowej przełyku, dzielą się na przełykowe i pozaprzełykowe. Ze względu na podrażnienie błony śluzowej krtani i gardła w wyniku cofania się treści pokarmowej z żołądka do narządów układu oddechowego, refluks krtaniowo-gardłowy daje przede wszystkim objawy pozaprzełykowe, do których należą:

• uporczywa chrypka, pojawiająca się najczęściej rano, 
• ból gardła, 
• trudności w przełykaniu (uczucie guli w gardle), 
• suchy kaszel,
• uczucie pieczenia w gardle, 
• świszczący oddech,  
• ból w klatce w piersiowej, 
• duszności, 
• nieprzyjemny zapach z ust, 
• kwasowa erozja szkliwa, 
• chrząkanie, 

a także dolegliwości charakterystyczne dla refluksu żołądkowo-przełykowego: 

• zgaga (uczucie pieczenia lub palenia za mostkiem), 
• regurgitacje (wyczuwalne cofanie się pokarmu lub kwaśnej treści żołądkowej do przełyku i górnego odcinka układu oddechowego), 
• częste odbijanie,
• niestrawność, 
• ból w nadbrzuszu. 

Objawy te mogą nasilać się w pozycji leżącej (zwłaszcza na wznak) i podczas pochylania się, a także po posiłku. 

Ze względu na niespecyficzność objawów, refluks krtaniowo-gardłowy bywa trudny w diagnostyce, przez co często mylony jest z pozostałymi chorobami układu oddechowego, takimi jak zapalenie krtani, astma oskrzelowa czy zapalenie zatok przynosowych. W niektórych przypadkach schorzenie może przebiegać bezobjawowo. Jeśli natomiast dodatkowo pojawią się takie dolegliwości jak problemy z przełykaniem, nagła utrata masy ciała czy krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Nieleczony refluks krtaniowo-gardłowy zwiększa ryzyko rozwoju powikłań zdrowotnych, w tym zapalenia ucha środkowego, astmy oskrzelowej, raka przełyku oraz zapalenia krtani i zatok przynosowych. 

Refluks krtaniowo-gardłowy – przyczyny

Niewłaściwe funkcjonowanie dolnego zwieracza przełyku jest jedną z głównych przyczyn powstawania refluksu krtaniowo-gardłowego. Jest on mięśniem, którego działanie zapobiega cofaniu się treści żołądkowej do górnego odcinka przewodu pokarmowego. Jego nieprawidłowa czynność, a zwłaszcza zbyt słaby skurcz lub przepuklina rozworu przełykowego, powoduje podrażnienie błony śluzowej gardła i krtani, wywołując objawy refluksu. 

Do refluksu krtaniowo-gardłowego mogą przyczyniać się także zaburzenia motoryki przełyku (dzięki skurczom mięśni gładkich w jego ścianie możliwe jest przemieszczanie się pokarmu do żołądka), a także uszkodzenie błony śluzowej i rzęsek wyściełających nabłonek układu oddechowego. Zaleganie jedzenia w przełyku w wyniku nieprawidłowej pracy tych mięśni powoduje zarzucanie treści pokarmowej w kierunku krtani i gardła. 

Kolejną przyczyną rozwoju refluksu krtaniowo-gardłowego jest gastropareza, czyli zaburzenie prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego, w wyniku którego dochodzi do przewlekłego opóźnienia opróżniania żołądka i zalegania w nim treści pokarmowej. Częstym podłożem choroby jest również nadkwasota, która związana jest z nadprodukcją kwasu solnego w żołądku. 

Częstym zjawiskiem jest również refluks w ciąży, a dolegliwości zwykle nasilają się w III trymestrze. Jest to związane z powiększającą się macicą, wzrostem masy ciała oraz działaniem hormonów, które powodują obniżenie ciśnienia dolnego zwieracza przełyku. 

Na chorobę narażone są także osoby zmagające się z nadwagą i otyłością oraz przyjmujące niektóre leki, zwłaszcza doustne środki antykoncepcyjne, leki na nadciśnienie, środki przeciwastmatyczne oraz leki przeciwbólowe z aspiryną i ibuprofenem. Wpływ na refluks krtaniowo-gardłowy ma zwykle również niewłaściwa dieta i przewlekły stres (prowadzący do rozwoju refluksu stresowego), a także palenie papierosów i nadużywanie alkoholu. Dolegliwości mogą wywołać również niektóre choroby ogólnoustrojowe, takie jak cukrzyca, zaburzenia hormonalne czy polineuropatia alkoholowa. 

Refluks krtaniowo-gardłowy – diagnostyka

Refluks krtaniowo-gardłowy bywa trudny do zdiagnozowania, ponieważ jego objawy przypominają inne choroby układu oddechowego, takie jak zapalenie gardła i krtani, astma oskrzelowa czy zapalenie zatok przynosowych. 

Diagnozę refluksu krtaniowo-gardłowego opiera się na wywiadzie lekarskim i badaniu fizykalnym. Dodatkowo, w celu właściwego rozpoznania choroby, wykonuje się badanie rentgenowskie lub endoskopowe przełyku, gardła i krtani w celu oceny błony śluzowej tych struktur, w tym patologicznych zmian na nich widocznych, takich jak owrzodzenia czy nadżerki. W niektórych przypadkach lekarz może zlecić przeprowadzenie pH-metrii przełyku i gardła, która przez dobę mierzy poziom kwasowości w tych narządach w określonych odstępach czasu. 

W diagnostyce chorób związanych z refluksowym zapaleniem błony śluzowej gardła i krtani przydatna może okazać się również laryngoskopia, która pozwala na rozpoznanie stanów zapalnych, powstających na skutek cofania się kwaśnej treści żołądkowej, a także manometria przełyku, umożliwiająca pomiar ciśnienia w mięśniu jego dolnego zwieracza. 

Refluks krtaniowo-gardłowy – objawy, leczenie

Leczenie refluksu krtaniowo-gardłowego, podobnie jak żołądkowo-przełykowego, opiera się przede wszystkim na wdrożeniu farmakoterapii i zmianie stylu życia. Leczenie chirurgiczne (w tym laparoskopowa fundoplikacja sposobem Nissena) wykorzystywane jest znacznie rzadziej, w zależności od stopnia zaawansowania choroby i skuteczności stosowanych dotychczas metod leczenia. 

Wśród leków, które znalazły zastosowanie w leczeniu refluksu krtaniowo-gardłowego i łagodzeniu jego objawów, znajdują się: 

• inhibitory pompy protonowej, hamujące wydzielanie kwasu solnego w żołądku, 
• alginiany, które ograniczają zarzucanie treści żołądkowej do przełyku, 
• leki osłonowe, łagodzące podrażnienia błony śluzowej przełyku i zmniejszające objawy refluksu górnych dróg oddechowych (w Polsce dostępny jest obecnie jeden preparat – Esoxx One), 
• leki prokinetyczne, zwiększające perystaltykę przewodu pokarmowego i opróżnianie żołądka oraz stymulujące wzrost ciśnienia w mięśniu dolnego zwieracza przełyku, 
• leki alkalizujące, zobojętniające kwaśną treść żołądka, 
• blokery H2, zmniejszające produkcję kwasu solnego. 

Leczenie chirurgiczne w przebiegu refluksu krtaniowo-gardłowego wykorzystywane jest głównie w przypadku, gdy stosowane dotychczas metody leczenia nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. 

Refluks krtaniowo-gardłowy a domowe leczenie

Kluczową rolę w leczeniu refluksu krtaniowo-gardłowego odgrywa zmiana stylu życia, a zwłaszcza dotychczasowych nawyków żywieniowych, która dodatkowo pozwala na redukcję nadmiernej masy ciała. Pomocne jest również spanie na lewym boku (najlepiej z uniesionym wezgłowiem) i zrezygnowanie z noszenia zbyt ciasnych ubrań. 

Refluks krtaniowo-gardłowy – dieta

Dieta przy refluksie krtaniowo-gardłowym powinna opierać się na: 

• regularnych posiłkach w niewielkich odstępach czasu, 
• zmniejszeniu zjadanych porcji, 
• spożywaniu ostatniego posiłku najpóźniej 2-3 godziny przed snem, 
• unikaniu pokarmów bogatych w tłuszcze zwierzęce i cukry proste, a także kwaśnych i pikantnych potraw oraz pełnotłuszczowego nabiału, 
• ograniczeniu spożycia kofeiny, 
• rezygnacji ze spożywania owoców cytrusowych, 
• rzuceniu palenia, 
• ograniczeniu spożycia alkoholu i napojów gazowanych, 
• wprowadzeniu diety alkalicznej (bogatej w składniki mineralne), 
• ograniczeniu spożycia żywności wysokoprzetworzonej, 
• unikaniu ciężkostrawnych, tłustych i smażonych potraw.

Refluks krtaniowo-gardłowy u dziecka

Refluks krtaniowo-gardłowy u dzieci jest złożonym problemem, ponieważ występuje on zwykle w różnych postaciach klinicznych, a jego objawy są zależne od grupy wiekowej dziecka. 

Refluks u niemowlaka, zwłaszcza do 8. miesiąca życia, jest częstym zjawiskiem, związanym z niedojrzałością przewodu pokarmowego (szczególnie dolnego zwieracza przełyku, który odpowiada za cofanie się treści żołądkowej). Nadmierne ulewanie jest naturalnym procesem fizjologicznym, dlatego jeśli nie towarzyszą mu dodatkowe objawy, nie ma powodów do niepokoju. Dolegliwości ze strony układu oddechowego, takie jak świszczący oddech, bezdech czy uporczywy kaszel są stanem zagrażającym życiu, dlatego w takim przypadku należy jak najszybciej wezwać pomoc medyczną. 

Refluks u dzieci starszych nie różni się znacząco od refluksu diagnozowanego u dorosłych. Jego objawy są podobne do choroby refluksowej przełyku, jednak w przypadku refluksu krtaniowo-gardłowego dominują objawy ze strony układu oddechowego.

Leczenie refluksu krtaniowo-gardłowego uzależnione jest od wieku dziecka. Najczęściej obejmuje modyfikacje w sposobie karmienia i zmianę układania dziecka w czasie snu (z lekko uniesionym wezgłowiem). Postępowanie z refluksem krtaniowo-gardłowym u dzieci powyżej 2. roku życia, podobnie jak u osób dorosłych, obejmuje przede wszystkim zmianę nawyków żywieniowych i leczenie farmakologiczne.