Leki na zaparcia: jak pobudzić jelita do pracy?

Przyczyny zaparć

Z definicji, zaparcie to zbyt mała częstotliwość wypróżnień (poniżej 2 na tydzień) lub oddawanie twardych stolców, często z towarzyszącym uczuciem niepełnego wypróżnienia. Natomiast zaparcie ciężkie to poniżej 2 wypróżnień na miesiąc.

Najczęstszy typ zaparcia to zaparcie bez przyczyny organicznej — dotyczą aż 90% przypadków. Kategoria ta obejmuje zespół jelita drażliwego i zaparcie czynnościowe, które może pojawić się w konsekwencji zwolnionego pasażu jelitowego, czyli zaburzeń przechodzenia pokarmu przez jelito lub jako wynik nieprawidłowości związanych z samym aktem defekacji, czyli oddawania stolca.

Zaparcia często nie występują jako izolowany problem, towarzyszą im: ból brzucha, wzdęcia, brak apetytu, nudności, niejednokrotnie naprzemiennie z nimi występuje również biegunka.

Zaparcia jako objaw

Zaparcia to dolegliwość, która może sygnalizować różnorodne problemy zdrowotne, od prostych zaburzeń pracy jelit, które raczej nie powinny być powodem do niepokoju, po poważniejsze schorzenia, takie jak np.:

• choroby jelita grubego, odbytu i odbytnicy – zespół jelita drażliwego, uchyłkowatość, nowotwory, zwężenia w przebiegu różnych zapaleń, przepuklina, guzki krwawnicze, zwężenie odbytu;
• choroby endokrynologiczne i metaboliczne – cukrzyca, niedoczynność tarczycy, niedoczynność przysadki, mocznica;
• choroby obwodowego układu nerwowego – rzekoma niedrożność jelit, choroba Hirschsprunga, neuropatia cukrzycowa;
• choroby ośrodkowego układu nerwowego – choroby naczyniowe mózgu, stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, nowotwory;
• choroby psychiczne – depresja, jadłowstręt psychiczny.

Mimo że zaparcia często występują jako objaw określonych chorób, to ich przyczyny bywają złożone – mogą wynikać z niewłaściwej diety ubogiej w błonnik, stresu, a także stosowania niektórych leków, takich jak tabletki na: nadciśnienie, depresję, leki przeciwdrgawkowe, czy preparaty żelaza. Zaparcia są także częstym następstwem niewłaściwej diety odchudzającej i nagminnie zażywanych tabletek przeciwbólowych.

Leki na zaparcia — rodzaje

W leczeniu zaparć warto sięgnąć po suplementy diety wspierające perystaltykę jelit oraz leki przeczyszczające w postaci tabletek, czopków lub roztworów doustnych. Zanim zdecydujesz się zażyć jakikolwiek wyrób medyczny, skonsultuj się z lekarzem i dokładnie przeczytaj ulotkę dołączoną do opakowania. Większość leków na zaparcia dla dorosłych dostępnych jest bez recepty.

Leki na zaburzenia pracy jelit

Makrogole to jedna z grup leków o działaniu przeczyszczającym. Wiążą wodę w świetle jelita i nie wchłaniają się w przewodzie pokarmowym. Mechanizm działania związany jest z aktywnością osmotyczną leku, co powoduje napływ wody do jelita i upłynnienie bądź rozluźnienie mas kałowych. Przykładowe nazwy makrogoli to:

• Dicopeg,
• Forlax,
• Xenna Balance,
• Fortrans.Dicopeg,

Inne leki osmotyczne to:

• laktuloza – Solaq syrop, Lactulosum Hasco;
• glicerol – MiLAX-M czopki glicerolowe, Mentho-Paraffinol Hasco.

Leki zwiększające objętość stolca

Leki zwiększające objętość stolca – po podaniu doustnym silnie pochłaniają wodę, w wyniku czego pęcznieją. Powoduje to zwiększenie treści jelitowej, co ma korzystny wpływ na perystaltykę i proces wypróżniania. Mogą być stosowane przewlekle, rzadko wywołują działania niepożądane:

• babka płesznika – Ispagul S, MyVita Babka Płesznik;
• babka jajowata – Babka jajowata nasiona Herbapol, Intenson Babka Jajowata łupina.

Lek na zaparcia pobudzający jelita

Leki pobudzające działają bezpośrednio na komórki błony śluzowej, mięśniowej i zwoje nerwowe w obrębie jelita grubego, powodując nasilenie perystaltyki, pobudzenie wydzielania wody oraz elektrolitów do światła jelita grubego, co ułatwia rozmiękczenie kału oraz defekację. Działają na krótko po zażyciu.

Należy, unikać przewlekłego stosowania leków z tej grupy, ponieważ może prowadzić to do paradoksalnego nasilenia zaparcia. Przykłady leków:

• bisakodyl – Dulcobis, Bisacodyl VP;
• liść senesu – Xenna, Radirex.

Niekiedy pomocne mogą okazać się także preparaty zawierające olej rycynowy, który wspomaga proces defekacji, zwiększając objętość mas kałowych w jelicie grubym.

Leki działające poślizgowo  

Leki przeciw zaparciom pomagają również wydalić stolec. Ten typ produktu, czyli farmaceutyki działające poślizgowo, powlekają kał śliską warstwą, przez co łatwiej o defekację. Podczas ich stosowania mogą wystąpić niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. W ich składzie zawarta jest zwykle parafina (Parafina Ciekła Aflofarm, Parafina Ciekła – Avena).

Parafina jest niezalecana u dzieci poniżej 4. roku życia ze względu na ryzyko zachłyśnięcia i chemicznego zapalenia płuc.

Leki zmiękczające masy kałowe

Poprzez zmniejszenie napięcia powierzchniowego na granicy nabłonka przewodu pokarmowego i mas kałowych oraz zwiększenie wydzielania elektrolitów i wody przez ścianę jelita ułatwiają wnikanie tłuszczu i wody w głąb mas kałowych, powodując zwiększenie objętości i zmianę konsystencji mas kałowych, co usprawnia defekację. Leki zmiękczające masy kałowe zawierają dokuzan sodowy – Laxol, Ulgix Laxi.

Sposoby na zaparcia

Chociaż leki na zaparcia to zwykle pierwsza linia w przeciwdziałaniu tej nieprzyjemnej dolegliwości, to czasami naturalny sposób, by wspomóc trawienie i zwalczyć niestrawność, może okazać się równie skuteczny.

Jeśli zatwardzenie i zaparcia to przypadłość, która często cię dotyka, pomyśl o tym, by zmienić styl życia. Podstawą jest zmiana diety, która powinna być bogata w błonnik. Błonnik zwiększa objętość mas kałowych, co ułatwia proces defekacji i poprawia pracę jelit. Produkty, które w niego obfitują to np.: ciemne pieczywo, kasza, płatki owsiane, czy suszone owoce.

Szczególnie ważne podczas leczenia dolegliwości związanych z zaparciami jest wypijanie dużej ilości wody — ok. 3 litrów dziennie. Przy zaparciach wskazane są także fermentowane produkty mleczne, soki owocowe z miąższem, herbaty ziołowe lub owocowe.

Kiedy udać się do lekarza?

Warto rozważyć wizytę u lekarza, jeśli zaparcia trwają dłużej niż kilka dni lub współwystępują z nimi inne niepokojące objawy, takie jak np.: bóle brzucha, krew w stolcu, guz brzucha, brak apetytu czy nagła zmiana częstotliwości wypróżnień.

Diagnostyka jest wskazana także wtedy, gdy zaparcia występują regularnie, mimo stosowania diety bogatej w błonnik lub suplementów diety wspomagających przemianę materii. W przypadku osób z chorobami przewlekłymi odpowiednie leczenie zaparć może wymagać bardziej zaawansowanych metod niż tylko leki przeczyszczające. Jeśli należysz do tej grupy, koniecznej skonsultuj się ze specjalistą, który może przepisać leki osmotyczne lub leki w postaci tabletek, roztworów doustnych czy nawet czopków.