Leki i tabletki na obrzęk limfatyczny. Co warto wiedzieć?

Czym jest obrzęk limfatyczny i jakie są jego przyczyny?

Obrzęk limfatyczny to przewlekłe nagromadzenie limfy (chłonki) w tkankach, spowodowane niewydolnością lub uszkodzeniem układu limfatycznego. Limfa to płyn bogaty w komórki układu odpornościowego i białka.

W prawidłowych warunkach krąży w naczyniach chłonnych, a przez węzły chłonne wraca do krwiobiegu. Natomiast, jeśli jej przepływ zostanie zaburzony, płyn gromadzi się w przestrzeni międzykomórkowej, prowadząc do obrzęku.

Jakie są przyczyny obrzęku limfatycznego?

Obrzęk limfatyczny dzielimy na pierwotny i wtórny.

Pierwotny (wrodzony) obrzęk limfatyczny wynika z wad wrodzonych węzłów i naczyń limfatycznych. Może ujawnić się już w dzieciństwie lub w wieku dorosłym.

Wtórny obrzęk limfatyczny (nabyty) może rozwijać się na skutek:

• choroby nowotworowej – jako skutek zajęcia lub ucisku naczyń i węzłów chłonnych, lub leczenia onkologicznego (radioterapia, usunięcie węzłów chłonnych).
• urazów i operacji;
• przewlekłej niewydolności żylnej;
• obecności w ciele pasożytów (z czego większość z nich można zarazić się raczej w krajach tropikalnych aniżeli w Europie);
• otyłości i stanów zapalnych tkanek.

Jakie są objawy obrzęku limfatycznego?

Główne objawy związane z występowaniem obrzęku limfatycznego to:

• uczucie ciężkości i napięcia kończyny;
• powiększenie obwodu kończyny;
• ograniczenie ruchomości stawów;
• pogrubienie i stwardnienie skóry (objaw „skórki pomarańczowej”);
• częste infekcje skóry, np. róża.

Czym różni się obrzęk limfatyczny i obrzęk żylny – czy to jest to samo?

Co prawda oba wspomniane stany objawiają się obrzękiem, jednak mają inne przyczyny i przebieg. Obrzęk limfatyczny jest związany z niewydolnością układu limfatycznego, zwykle rozwija się powoli i może być nieodwracalny. Ten rodzaj obrzęku jest twardy w dotyku, nie ustępuje po nocnym odpoczynku, często rozpoczyna się od rąk lub stóp, a skóra w miejscu jego występowania jest pogrubiała i stwardniała (wspomniany już objaw „skórki pomarańczowej”). Ponadto charakteryzuje się wysokim ryzykiem infekcji.

Z kolei obrzęk żylny wiąże się z niewydolnością zastawek żylnych i zastojem krwi, jest miękki w dotyku, przeważnie nasila się wieczorem i ustępuje po odpoczynku, szczególnie po przyjęciu pozycji z uniesionymi nogami. Może być częściowo odwracalny, a ryzyko infekcji jest mniejsze, niż w obrzęku limfatycznym.

Czy istnieją tabletki na obrzęk limfatyczny?

Wielu osobom nasuwać się może pytanie: czy istnieje skuteczna tabletka na obrzęk limfatyczny? Niestety, farmakoterapia dedykowana dla tego schorzenia pozostaje ograniczona i nie jest w stanie samodzielnie usunąć problemu.

To nie oznacza, że leki stosowane wspomagająco nie mają żadnego znaczenia klinicznego: dostępne na rynku leki i suplementy diety mogą wspomóc pracę naczyń limfatycznych, zmniejszyć stan zapalny, poprawić mikrokrążenie i ograniczyć dolegliwości bólowe, jednak nie zastąpią takich metod leczenia jak drenaż limfatyczny, kompresjoterapia, masaże czy ćwiczenia. 

Jakie są ograniczenia leczenia farmakologicznego?

Efekty farmakoterapii widoczne są jedynie w początkowych stadiach leczenia schorzenia. Jej największe ograniczenie to fakt, że brak jest obecnie leku działającego przyczynowo. Nie bez znaczenia jest też ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, szczególnie przy przewlekłym stosowaniu. Z tych powodów leki stosowane są raczej jako uzupełnienie kompleksowej terapii składającej się niefarmakologicznych sposobów leczenia, a nie jako samodzielna metoda leczenia. 

Jakie leki stosuje się w leczeniu obrzęku limfatycznego?

Farmakologiczne leczenie obrzęku limfatycznego ma na charakter wspomagający. Nie usuwa przyczyny choroby, ale może łagodzić objawy, zmniejszyć stan zapalny, poprawić mikrokrążenie, a w konsekwencji – w połączeniu z fizjoterapią – pozytywnie wpłynąć na codziennie funkcjonowanie chorego. Najczęściej stosuje się następujące grupy leków i preparatów:

Substancje flebotropowe (flawonidy i ich pochodne)

Flawonidy są naturalnymi związkami występującymi w roślinach. Wzmacniają ściany naczyń żylnych i limfatycznych, zmniejszając ich przepuszczalność i poprawiając napięcie naczyniowe. Dodatkowo wykazują działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Najczęściej stosowane substancje z tej grupy to:

• Diosmina – dostępna w preparatach takich jak np. Phlebodia, DIH Max Comfort, lub jako suplement diety: RedBlocker. Dawkowanie może się różnić w zależności od preparatu, dlatego, jeśli lekarz nie dał jasnych zaleceń co do stosowania okrślonego preparatu, przed jego zastosowaniem należy zapoznać się z ulotką dołączoną do opakowania, lub zapytać o radę farmaceutę. Środki z diosminą nie ograniczają się wyłącznie do tabletek. Istnieją również produkty w postaci żelu przeznaczone do stosowania na skórę,: Diosminex szybka ulga dla nóg.
• Hesperedyna – zazwyczaj stosowana jest w połączeniu z diosminą lub wyciągiem z ruszczyka kolczastego. Dostaniemy ją w suplementach diety takich jak Detramax i Venalex oraz w postaci leku, np. Cyclo 3 Fort. 
• Rutyna – popularny składnik suplementów diety na poprawę przepływu krwi. W aptece dostępna jest np. w leku Venoruton Forte.

Dobezylan wapnia

Dobezylan wapnia jest substancją wykazującą ochronne działanie na naczynia. Stabilizuje błony naczyniowe i zmniejsza przepuszczalność naczyń limfatycznych.  Powinien być przyjmowany w dawce 0,5-1 g/dobę podczas posiłku, ale oczywiście jak w każdym przypadku dawkowanie najlepiej jest skonsultować z lekarzem. Leczenie może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy. Skutki uboczne są rzadkie, a zalicza się do nich np. reakcje alergiczne, dolegliwości związane z układem pokarmowym (nudności, wymioty, ból w nadbrzuszu, biegunkę), ból stawów. 

Związek znajduje się w wielu preparatach – zaczynając od kosmetyków, np., Galvenox Żel, w którego skład wchodzi także pantenol aloes, mentol i wyciąg z kasztanowca, przez tabletki dostępne bez recepty: Galvenox Veno, Rostil, Dobenox, po wyroby medyczne dostępne wyłącznie na receptę: Calcium dobesitale Hasco, Calcium dobesitale Galena, Galvenox.

Enzymy proteolityczne

Enzymy, takie jak np. bromelaina (występująca naturalnie w ananasie) wykazują działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe. Mogą zmniejszać stan zapalny, który towarzyszy przewlekłemu obrzękowi i wspierać regenerację tkanek, jednak ich skuteczność nie jest jeszcze jednoznacznie potwierdzona. Stosowane są w formie tabletek lub kapsułek. Bromelainę znajdziemy m.in. w preparacie Aliness Bromelanina 500 mg/Papaina 200 mg.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)

Niesteroidowe leki przeciwzapalne hamując enzym cyklooksygenazę zmniejszają stan zapalny, który może towarzyszyć przewlekłemu obrzękowi, dodatkowo przynoszą pacjentom ulgę w bólu. Dlaczego? Cyklooksygenaza odpowiada za wytwarzanie prostaglandyn biorących udział w procesach zapalnych i bólowych. NLPZ nie wpływają jednak na przyczynę obrzęku, dlatego powinno się je przyjmować doraźnie. Przykładowe leki z tej grupy to:

• Ibuprofen (Ibuprom, Ibum Forte, Ibupar Forte, Dolgit) – stosowany doustnie w formie tabletek w dawce 200-400 mg 4-6 razy dziennie. Maksymalna dawka dobowa to 2400 mg. Na rynku dostępne są równiez środki w formie kremu lub żelu (Ibuprom Effect, Ibumet);
• Ketoprofen (Ketokaps Med, Ketonal Forte, Ketonal) – może być stosowany w formie doustnych tabletek w dawce 50-200 mg raz dziennie lub miejscowo w postaci żelu. 

NLPZ mogą powodować działania niepożądane, m.in. uszkodzenie błony śluzowej żołądka (krwawienie, wrzody), ponadto zwiększają ryzyko zakrzepicy.

Preparaty roślinne, zioła

Także niektóre preparaty roślinne zawierają substancje, które mogą wywierać pozytywny wpływ na naczynia limfatyczne. Zalicza się do nich m.in. ruszczyk kolczasty, mniszek lekarski czy wyciąg z kasztanowca zwyczajnego. 

Czy fizjoterapia jest ważna w leczeniu obrzęku limfatycznego?

Najważniejszą i najbardziej skuteczną metodą leczenia obrzęku limfatycznego jest fizjoterapia. Międzynarodowe Towarzystwo Limfologiczne zaleca tzw. kompleksową terapię udrażniającą jako podstawowy sposób leczenia. Obejmuje ona manualny drenaż limfatyczny, kompresję tkanek (bandażowanie wielowarstwowe, stosowanie elastyczne materiały uciskowe, np. pończochy uciskowe), ćwiczenia poprawiające odpływ płynu limfatycznego i pielęgnację skóry.

Nie powinno także dziwić, że istotnym elementem walki z obrzękiem limfatycznym jest także ruch – w tym czynne ćwiczenia o niskiej intensywności, czy ćwiczenia oddechowe. Należy pamiętać o tym, że chorym z obrzękiem limfatycznym nie zaleca się zbyt obciążających i intensywnych ćwiczeń. Nadmierny wysiłek fizyczny pobudza przepływ krwi, a to powoduje gromadzenie się większej ilości płynu w tkankach. 

Ogólne znaczenie fizjoterapii sprowadza się do możliwie maksymalnej redukcji obrzęku poprzez pobudzenie aktywności naczyń limfatycznych, opróżnianie dróg chłonnych i odprowadzenie chłonki a w konsekwencji zmniejszenie obrzęku tkanek, a także utrwalenie i jak najdłuższe utrzymanie tych efektów.

Przed rozpoczęciem fizjoterapii należy upewnić się, że u chorego nie występują przeciwwskazania do jej zastosowania. Bezwzględne przeciwwskazania to zakrzepica żył głębokich i zapalenie skóry i tkanki podskórnej, zaś do przeciwwskazań względnych zalicza się: zaawansowaną niewydolność serca (NYHA III lub IV), upośledzenie krążenia obwodowego i cukrzycę z objawami neuropatii cukrzycowej.

FAQ