Lek na HPV: czy można pozbyć się wirusa HPV?

Czym jest wirus HPV?

HPV to skrót nazwy Human Papillomavirus. W Polsce stosujemy określenie, które jest jej dosłownym tłumaczeniem — wirus brodawczaka ludzkiego.

Wirusy HPV są grupą ponad 200 różnych wirusów, które mogą infekować skórę oraz błony śluzowe. Spośród nich około 40 typów jest przenoszonych drogą płciową i może prowadzić do zakażeń narządów płciowych, gardła i jamy ustnej. 

W zależności od rodzaju wirusa HPV dzieli się je na niskoonkogenne (o niskim ryzyku onkologicznym) i wysokoonkogenne (o wysokim ryzyku onkologicznym).

Wirusy niskoonkogenne (np. HPV 6 i 11) są odpowiedzialne za powstawanie brodawek płciowych, które są nieestetyczne, ale w dłuższej perspektywie najczęściej nie stanowią dużego zagrożenia dla zdrowia. Natomiast wirusy wysokoonkogenne (m.in. HPV 16 i 18) mogą prowadzić do poważnych zmian przednowotworowych i nowotworowych — szczególnie w szyjce macicy, ale także odbytu, gardła czy prącia.

Wirus brodawczaka ludzkiego — drogi zakażenia i objawy

Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego związane jest głównie z inicjacją seksualną. Obejmuje to nie tylko tradycyjny stosunek, ale także drogi oralnych i analnych kontaktów seksualnych. Wirus przenosi się przez mikrouszkodzenia skóry lub błon śluzowych, które są niemal niewidoczne gołym okiem. Warto zaznaczyć, że do infekcji nie dochodzi jedynie przez bezpośredni kontakt seksualny, ale także przez dotyk skóry z zakażonym obszarem ciała.

Większość zakażeń HPV może przebiegać bezobjawowo. Właśnie to stanowi największy problem z perspektywy rozprzestrzeniania się wirusa — istnieje duże ryzyko, że nosiciele wirusa HPV nie są tego świadomi. Objawy mogą pojawić się dopiero po wielu latach od zakażenia, co z kolei jeszcze bardziej utrudnia identyfikację źródła infekcji.

W przypadku wirusów niskoonkogennych mogą wystąpić brodawki narządów płciowych, które są miękkie i mają różowy lub biały kolor. Z kolei wirusy wysokoonkogenne mogą prowadzić do poważniejszych zmian w strukturze skóry i błon śluzowych, które mogą rozwijać się w kierunku raka.

Jak przebiega postępowanie i leczenie w przypadku wykrycia wirusa HPV?

W przypadku stwierdzenia obecności wirusa HPV postępowanie zależy od rodzaju wirusa oraz stopnia zaawansowania ewentualnych zmian chorobowych.

W pierwszej kolejności należy wykonać badania diagnostyczne — cytologię i/lub test na obecność DNA HPV — które pozwalają określić typ wirusa oraz ocenić ryzyko rozwoju raka.

• Badanie cytologiczne polega na pobraniu komórek z szyjki macicy i ich analizie pod kątem zmian przednowotworowych, podczas gdy test DNA identyfikuje obecność materiału genetycznego wirusa.

W przypadku wykrycia niskoonkogennych typów HPV leczenie może polegać na usunięciu brodawek narządów płciowych (za pomocą krioterapii, elektrokauteryzacji lub laseroterapii) oraz stosowania leków. Zastosowanie wybranej metody ma na celu zniszczenie zakażonych tkanek. Należy podkreślić, że nie eliminuje to wirusa z organizmu — wiąże się to z tym, że brodawki mogą nawracać.

• Podofilotoksyna i imikwimod to substancje zawarte w lekach (w formie maści i kremów), które są stosowane miejscowo w leczeniu zmian skórnych spowodowanych zakażeniem HPV wirusem brodawczaka ludzkiego. Ich aplikowanie jest szczególnie użyteczne w leczeniu brodawek narządów płciowych (kłykcin kończystych), które są jedną z najbardziej powszechnych manifestacji klinicznych zakażenia HPV.

Podofilotoksyna

Podofilotoksyna jest związkiem o działaniu miejscowym, który stosuje się na zewnętrzne brodawki płciowe. Działa poprzez niszczenie komórek zakażonych HPV — prowadzi do ich obumierania i złuszczania, a tym samym hamuje ich podział. Aplikowany bezpośrednio na brodawki powoduje martwicę (śmierć) tkanek zmienionych chorobowo i prowadzi do ich zaniku.

Głównym założeniem terapii jest eliminacja widocznych brodawek narządów płciowych, które mogą być bolesne, krwawić lub powodować dyskomfort psychiczny. Tak, jak wyżej podkreślaliśmy, leczenie nie usuwa wirusa HPV z organizmu, dlatego pacjent pozostaje nosicielem wirusa, a nowe zmiany mogą pojawiać się nawet po skutecznym zakończeniu cyklu leczenia.

Imikwimod

Imikwimod także jest składnikiem leków stosowanych miejscowo, jednak jego działanie różni się od podofilotoksyny. Związek pobudza organizm do zwalczania komórek zakażonych wirusem HPV.

Imikwimod jest modulatorem odpowiedzi immunologicznej. Po aplikacji na skórę aktywuje układ odpornościowy. Nasila produkcję cząsteczek (interferonu alfa oraz innych cytokin), które pomagają w niszczeniu komórek zakażonych wirusem HPV. W efekcie wspomaga organizm w zwalczaniu brodawek narządów płciowych, a także zmniejsza ryzyko nawrotów.

Chociaż lek nie eliminuje samego wirusa brodawczaka ludzkiego, pomaga w kontrolowaniu objawów infekcji i zapobieganiu dalszemu rozprzestrzenianiu się zmian.

Leczenie wysokoonkogennych typów wirusa brodawczaka ludzkiego

Jeśli testy materiału genetycznego wykryją obecność wirusów, które wykazują większe prawdopodobieństwo rozwoju raka, konieczne staje się przyprowadzenie bardziej zaawansowanych badań. W przypadku stwierdzenia zmian przednowotworowych leczenie polega na ich usunięciu (chirurgicznie lub laserowo).

Czy istnieje lek na HPV? Czy wirusa da się całkowicie wyleczyć?

Obecnie w medycynie nie istnieje lek, który byłby w stanie całkowicie usunąć wirusa HPV z organizmu. Leczenie koncentruje się na kontrolowaniu objawów i zapobieganiu powikłaniom. W przypadku zakażeń o wysokim ryzyku onkologicznym bardzo ważne jest regularne monitorowanie i usuwanie zmian przednowotworowych.

Rak szyjki macicy, brodawki narządów płciowych i inne powikłania wirusa HPV

Wirus HPV jest głównym czynnikiem ryzyka rozwoju raka szyjki macicy, który jest jednym z najczęstszych nowotworów u kobiet na całym świecie. Typy wirusa HPV 16 i 18 odpowiadają za około 70% przypadków raka szyjki macicy. Infekcja prowadzi do zmian komórek nabłonka w obrębie szyjki macicy, które z czasem mogą przekształcić się w nowotwór.

Inne powikłania zakażenia HPV to brodawki narządów płciowych, a także zmiany przednowotworowe w innych częściach ciała: jamie ustnej, gardle, odbycie czy prąciu. W badaniach rak odbytu oraz rak jamy ustnej i gardła są coraz częściej kojarzone z infekcją HPV, zwłaszcza w przypadkach związanych z typami wirusa wysokiego ryzyka.

Szczepienie na wirus brodawczaka ludzkiego

Szczepionka przeciw HPV jest najskuteczniejszą metodą profilaktyki zakażenia wirusem, która może zapobiec powikłaniom związanym z infekcją. Dostępne szczepionki mogą chronić przed kilkoma typami wirusa HPV — w tym także przed tymi o wysokim ryzyku onkologicznym. 

Szczepienia są zalecane zarówno dla dziewcząt, jak i chłopców, najlepiej przed rozpoczęciem aktywności seksualnej. Jednak również osoby dorosłe, które nie miały wcześniej kontaktu z wirusem HPV, mogą (a nawet powinny) skorzystać ze szczepienia.

Szczepionka jest podawana w trzech dawkach, a jej skuteczność wynosi około 99% w zapobieganiu zakażeniom.

Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego  to poważne zagrożenie zdrowotne. Chociaż nie istnieje lek, który całkowicie eliminuje patogen z organizmu, możliwe jest kontrolowanie objawów i zmniejszenie ryzyka powikłań poprzez regularne badania oraz szczepienia.

Pamiętaj, że najskuteczniejszą metodą walki z HPV jest profilaktyka.