Jaka maść jest najlepsza na blizny pooperacyjne? Plastry, żele, kremy i maści na blizny – co wybrać?

Czym jest blizna pooperacyjna i jak powstaje?

Blizny powstają w wyniku gojenia się skóry po zabiegu chirurgicznym, urazie, oparzeniu, czy nawet nasilonym trądziku. Do powstania blizny dochodzi w wyniku zastępowania uszkodzonej tkanki skóry właściwej tkanką łączną włóknistą, której podstawowym składnikiem jest kolagen. Początkowo blizna jest czerwona, twarda, niekiedy może wywoływać dyskomfort. Z czasem zmienia się jej struktura i barwa, ale na jej wygląd końcowy składa się wiele czynników. Jakich? Są to między innymi predyspozycje genetyczne, wiek pacjenta, lokalizacja rany, metody szycia, a także – sposób pielęgnacji. 

Aby rana goiła się prawidłowo, niezbędne jest dbanie o nią od samego początku. Utrzymywanie rany w czystości i dezynfekcja zapobiegają zakażeniu i rozwinięciu się stanu zapalnego, który może zaburzać gojenie się rany i spowoduje, że blizna będzie wyglądać nieestetycznie. 

Wyróżnia się 4 etapy gojenia się rany:

1. Hemostazę – rozpoczyna się świeżo po uszkodzeniu skóry. Tworzy się skrzep, który zamyka ranę i stanowi tymczasową barierę dla drobnoustrojów. Jest on jednocześnie źródłem czynników wzrostu, które niezbędne są dla dalszych etapów gojenia.
2. Zapalenie – do miejsca uszkodzenia napływają leukocyty, które oczyszczają ranę z martwych tkanek, drobnoustrojów, czy resztek skrzepu. Obecne w ranie makrofagi wydzielają czynniki wzrostu uruchamiające kolejny etap gojenia. Zapalenie może wiązać się z obrzękiem, zaczerwienieniem i bólem.
3. Proliferację – fibroblasty (komórki tkanki łącznej) produkują kolagen typu III, ubytek wypełnia się ziarniną, a rana stopniowo się zamyka.
4. Remodeling tkanki – mocniejszy kolagen typu I zastępuje kolagen typu III. Blizna ulega przebudowie, staje się jaśniejsza i bardziej elastyczna.

Rodzaje blizn

Wyróżnia się następujące rodzaje blizn:

• normotroficzne – płaskie, nie wystają ponad powierzchnię skóry ani nie są zapadnięte, początkowo różowe lub zaczerwienione, z czasem upodabniają się kolorem do reszty skóry, są miękkie i elastyczne, nie bolą ani nie swędzą. Powstają w wyniku niezaburzonego gojenia się rany.
• atroficzne – charakteryzują się zmniejszoną ilością kolagenu. Prezentują się jako ubytek w skórze wtórny do procesu zapalnego. 
• hipertroficzne – charakteryzują się nadprodukcją kolagenu, powstają w warunkach niekontrolowanego podziału fibroblastów i nadmiaru macierzy pozakomórkowej. Blizna hipertroficzna manifestuje się jako trwała, wypukła zmiana, która powinna być różnicowana z keloidem. Czynniki predysponujące do powstawania tego rodzaju blizn to: uwarunkowania genetyczne, rasa afrykańska, lokalizacja (ramiona, tułów, małżowiny uszne), infekcje.
• keloidy (bliznowce) – w odróżnieniu od blizn przerosłych, nie mają tendencji do samoistnego zanikania. 

Jakie składniki aktywne powinna zawierać skuteczna maść na blizny?

Podczas wyboru skutecznej maści na blizny, warto zwrócić uwagę na obecność poniższych składników medycznych.

Silikon medyczny – silikony (polisiloksany) to syntetyczne polimery związków organicznych zawierających krzem. Silikon uważany jest za złoty standard w procesie leczenia blizn. Mechanizm działania silikonów w kontekście leczenia blizn polega na okluzji blizny i nawodnieniu jej łożyska – silikon, przykrywając bliznę, tworzy na jej powierzchni cienką powłokę przepuszczalną dla gazów, ale nieprzepuszczalną dla wody. Na skutek tego dochodzi do stłumienia i normalizacji aktywności fibroblastów i zahamowania wytwarzania przez nie kolagenu. Można stosować go np. w postaci żeli i plastrów.

Wyciąg z cebuli – zawiera wiele substancji o działaniu przeciwzapalnym i przeciwinfekcyjnym, takich jak flawonidy (kemferol) czy kwercytyna. Wymienione substancje aktywują enzym metaloproteinazę 1, która odpowiada za rozkład białek, między innymi – kolagenu oraz wpływają na pracę fibroblastów, hamując jego wytwarzanie. Skutkiem tego jest redukcja blizny i poprawa jej elastyczności. Zapobiega to powstawaniu keloidów i blizn przerostowych. Substancje aktywne obecne w wyciągu z cebuli wykazują także działanie redukujące przebarwienia, co przyspiesza proces blednięcia blizny i ujednolica jej odcień z odcieniem skóry.

Heparyna – jest substancją stosowaną powszechnie jako lek przeciwzakrzepowy. Używa się jej w leczeniu np. zatorowości płucnej, zakrzepicy żył głębokich lub w profilaktyce powikłań zakrzepowych po operacjach. Jak się okazuje, heparyna znalazła zastosowanie także w leczeniu i pielęgnacji blizn pooperacyjnych. Dzięki swojemu działaniu przeciwzapalnemu ogranicza procesy, które mogą prowadzić do nadmiernego odkładania kolagenu i powstawania blizn przerostowych lub keloidów. Dodatkowo heparyna, wpływając na fibroblasty, hamuje syntezę kolagenu, a łącząc się z nim i elastyną zmiękcza i uelastycznia tkankę blizny.

Kiedy zacząć stosowanie maści na blizny pooperacyjne?

Preparaty na blizny wolno stosować dopiero po całkowitym zagojeniu się rany, tzn. po zdjęciu szwów i opatrunku i gdy nie obserwuje się objawów infekcji. Zazwyczaj jest to czas około 2-3 tygodni po zabiegu. Wcześniejsze stosowanie maści na blizny mogłoby zaburzyć proces gojenia się rany, a w efekcie przynieść odwrotny skutek – zaburzyć formowanie się blizny. 

Czas leczenia blizn – jak długo stosować krem, aby efekty były jak najlepsze?

Pierwsze efekty stosowania produktów do pielęgnacji mogą być widoczne już po kilku tygodniach regularnego używania, jednak aby trwale poprawić wygląd blizny, nie należy zaprzestawać ich stosowania po tym czasie. Przebudowa blizny może trwać nawet rok, dlatego zaleca się stosowanie maści lub żeli na blizny nawet przez kilka miesięcy, a w przypadku blizn skłonnych do przerostu, jeszcze dłużej.

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości związanych ze sposobem stosowania danego preparatu skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

Jakie są dostępne maści na blizny pooperacyjne i blizny po szwach?

W aptece dostaniemy wiele preparatów na blizny, skąd więc wiadomo, jakie są najlepsze kremy, które wspomogą naturalny proces gojenia, zmniejszą i rozjaśnią bliznę? Warto szukać maści zawierających substancje czynne, które opisywaliśmy wyżej. Przypominamy: są to przede wszystkim silikony, wyciąg z cebuli, heparyna. 

Jeden z takich preparatów to Cepan. Zawiera w swoim składzie rumianek, alantoinę, wyciąg z cebuli, heparynę. Cepan poza bliznami po zabiegach chirurgicznych (w tym także po cesarskim cięciu) może być stosowany na blizny po oparzeniach i blizny potrądzikowe. Powoduje on spłaszczenie blizny, zblednięcie oraz uelastycznia ją, wpływając na strukturę i produkcję kolagenu. 

Inna popularna maść na blizny to Conctractubex. Ten z kolei zawiera wyciąg z cebuli, heparynę, alantoinę. Działa wielokierunkowo: przeciwzapalnie, wygładzająco, antyproliferacyjnie i rozluźniająco na tkankę blizny. Wskazania do stosowania Conctractubexu to: blizny obrzmiałe, ograniczające ruch, blizny keloidowe, nieestetyczne blizny po operacjach, blizny po amputacjach, blizny oparzeniowe i powypadkowe, leczenie przykurczów. 

Sutricon to żel silikonowy. Stosowany w leczeniu wszystkich rodzajów blizn: po urazach, oparzeniach, operacjach, a także na rozstępy. Regularnie stosowany zmniejsza wielkość blizny, uelastycznia ją i rozjaśnia, ponadto nawilża skórę wokół blizny i chroni bliznę przed działaniem czynników zewnętrznych.

Jak prawidłowo aplikować maść na blizny?

Stosując maść na blizny, należy przestrzegać kilku podstawowych zasad:

1. Maść powinna być aplikowana na czystą, suchą skórę.
2. Regularność – niewielką ilość należy wcierać codziennie, 2-3 razy dziennie.
3. Na początku powinno się unikać mocnego uciskania blizny. Z czasem można wprowadzać jej delikatne masowanie i ugniatanie – poprawi to jej elastyczność.

Kiedy warto wybrać plastry silikonowe na blizny?

Plaster z silikonu medycznego zaaplikowany na bliznę działa na zasadzie ucisku i hydratacji i hamuje wytwarzanie kolagenu przez fibroblasty. Stosowanie takich plastrów redukuje wygląd i rozmiar blizny nawet w 60-80%, a działania niepożądane ograniczają się do miejscowej maceracji i świądu, choć z reguły silikon raczej redukuje świąd, aniżeli go nasila lub powoduje.

Takie plastry zazwyczaj stosuje się przez około 12 godzin dziennie przez co najmniej rok. Polecane są szczególnie w przypadku dużych blizn pooperacyjnych. Plastry silikonowe nie będą skuteczne lub będą skuteczne w niewielkim stopniu w przypadku dojrzałych keloidów i blizn hipertroficznych. 

Przykładowe plastry na blizny to: Sutricon plastry, SKIN AID,  Sikatris Max. 

Czym są i kiedy stosować żele silikonowe?

Żele silikonowe pełnią podobną funkcję, co plastry. Co więc odróżnia je od plastrów i kiedy warto po nie sięgnąć? Jest to przede wszystkim kwestia wygody. Żel silikonowy może okazać się wygodniejszym rozwiązaniem w przypadku blizn położonych w miejscach stale narażonych na ruch, w związku z czym używanie plastrów może być utrudnione.

Mogą być dobrą opcją również w przypadku blizn na twarzy i szyi – po nałożeniu na skórę tworzą cienką, przezroczystą warstwę. Żele powinny być stosowane 2 razy dziennie przez okres 3-6 miesięcy.        

Żele sylikonowe dostępne na rynku to np. Kelo-cote, Biznasil, UniGel. 

Czy są inne domowe sposoby na blizny pooperacyjne?

Poza stosowaniem metod takich jak maści, kremy czy plastry, prawidłowe gojenie się blizny można wspomóc innymi sposobami. 

Jednym z nich jest masaż blizny. Masaż poprawia ukrwienie, zwiększa elastyczność tkanek, może zapobiegać zrostom i przykurczom. Można rozpocząć go po całkowitym zagojeniu rany i warto skonsultować to najpierw z lekarzem. Masaż należy wykonywać delikatnymi, kolistymi ruchami przez kilka minut, 1-2 razy dziennie, np. podczas aplikowania maści.

Ochrona przed słońcem to kolejna ważna kwestia, która może pomóc w zmniejszeniu widoczności blizny. Promienie UV, szkodliwe nawet dla zdrowej skóry, mogą powodować trwałe przebarwienia i sprawić, że blizna pozostanie ciemna. Aby temu zapobiec, należy stosować kremy z filtrem SPF 50 przez co najmniej rok od operacji, szczególnie latem i w miarę możliwości unikać bezpośredniej ekspozycji blizny na słońce.

Warto pamiętać też o nawilżaniu skóry. Dlaczego to jest ważne? Sucha skóra sprzyja napięciu skóry i jej swędzeniu, co może nasilać widoczność blizny. Aby dobrze nawilżyć skórę, można stosować balsamy do ciała, np. z masłem shea, ceramidami, pantenolem czy alantoiną.

Czy preparaty dostępne w aptece będą działać na stare blizny?

Mogą, aczkolwiek ich skuteczność wobec blizn starszych niż 12-18 miesięcy może być ograniczona. Efekty mogą dotyczyć poprawy kolorytu i elastyczności blizny, ale nie dojdzie do jej całkowitej redukcji. 

FAQ – najczęściej zadawane pytania przez pacjentów