Dieta przy atopowym zapaleniu skóry (AZS). Co można jeść, a czego lepiej unikać?

Atopowe zapalenie skóry – przyczyny i objawy dermatozy

Zanim wyjaśnimy, jak powinna wyglądać dieta przy AZS, należy przybliżyć specyfikę tej dermatozy. Otóż atopowe zapalenie skóry to jedna z postaci egzemy, które najczęściej dotyka małe dzieci, ale nie tylko. Z AZS zmagają się także dorośli pacjenci. Choroba ma nawrotowy charakter, dość częstym zjawiskiem jest nawrot objawów atopowego zapalenia skóry w ciąży (zwykle już w I trymestrze).

Egzema może przybierać rozmaite formy i obejmować różne obszary ciała. Szczególnie uciążliwa dla wielu pacjentów jest egzema dłoni oraz egzema wokół ust, gdyż ze względu na lokalizację - zmian skórnych nie da się ukryć pod ubraniami. Podobnie jest z AZS powiek, któremu niekiedy towarzyszy zapalenie spojówek oka. Wróćmy jednak do źrodła - jaka jest przyczyna AZS u dzieci i dorosłych? Jest to choroba uwarunkowana genetycznie, o nie do końca znanej etiologii. Jak wykazują badania przypadki atopowego zapalenia skóry u członków rodziców i rodzeństwa zwiększają ryzyko rozwoju choroby u niemowlęcia. 

AZS zaliczamy do zapalnych alergicznych chorób skóry. Schorzenie jest związane z uczuleniem na różne substancje obecne w środowisku zewnętrznym. Nieprawidłowo funkcjonujący system immunologiczny atopika nie potrafi obronić się nawet przed niewielką dawką alergenów. Co sprzyja nasileniu przebiegu tej choroby dermatologicznej? Przede wszystkim:

• silny stres,
• palenie tytoniu,
• zmiany temperatur,
• alergeny wziewne,
• alergeny pokarmowe,
• substancje drażniące (np. zawarte w kosmetykach i detergentach),
• długotrwałe przebywanie w zanieczyszczonym środowisku.

Jak w takim razie manifestuje się atopowe zapalenie skóry? Otóż ze względu na defekt bariery naskórkowej, skóra chorych na AZS jest przede wszystkim bardzo sucha, zaczerwieniona i ma tendencje do łuszczenia się. Objawom tym towarzyszy uporczywy świąd, który w przypadku młodszych dzieci często powoduje płaczliwość, rozdrażnienie, niepokój. W przebiegu atopowego zapalenia skóry pojawiają się też inne zmiany chorobowe:

• ogniska rumieniowe, 
• grudki,
• pęcherzyki.

Wykwity na skórze często są umiejscowione na zgięciach łokci i kolan, twarzy (u dzieci w szczególności na policzkach, czole oraz skórze owłosionej głowy dziecka , szyi, w ciężkich postaciach obejmują też tułów, pośladki.

Pierwsze objawy AZS u dziecka pojawiają się zwykle przed ukończeniem 2. roku życia. Szacuje się, iż częstość występowania zmian skórnych typowych dla AZS ocenia się na 45% u niemowląt do 6 mies.ż., 60% do 1 r.ż. oraz 85% do 5 r.ż. Jeśli chodzi o dorosłych, dermatoza dotyczy 2-10% osób. Jak już wspomnieliśmy wcześniej, co prawda atopowe zapalenie skóry ma przewlekły charakter, jednak w ok. 60% przypadków objawy kliniczne ustępują, nim atopik osiągnie dorosłość. Wielu pacjentów zastanawia się, kiedy iść do dermatologa? Najlepiej od razu, gdy zauważymy u siebie lub dziecka zmiany skórne przebiegające z silnym świądem. Im szybciej wdrożona zostanie odpowiednia terapia, tym szybciej dojdzie do złagodzenia objawów AZS i tym samym poprawy komfortu życia.

Warto nadmienić, iż u około 80% chorych na atopowe zapalenie skóry, widoczne jest zwiększone stężenie przeciwciał IgE.

Dieta przy AZS – czy warto stosować dietę eliminacyjną?

Jaka dieta przy atopowym zapaleniu skóry przyniesie najwięcej korzyści choremu? Przede wszystkim zbilansowana i indywidualnie dopasowana do potrzeb danego pacjenta, dzięki czemu może wspierać proces leczenia. W tym celu warto udać się do wykwalifikowanego i doświadczonego dietetyka klinicznego, który opracuje dla nas odpowiedni plan żywieniowy, uwzględniając informacje, jakie dostarczą mu wyniki testów alergicznych pokarmowych. Dietoterapia pozwala wykluczyć z codziennego menu chorego alergeny występujące w żywności - żle tolerowane pokarmy. Należy zaznaczyć, że eliminacyjna dieta przy atopowym zapaleniu skóry jest rekomendowana tylko w razie potwierdzenia alergii pokarmowej przez lekarza (nie należy stosować jej prewencyjnie). Czego nie jeść przy AZS?

Czego nie jeść przy atopowym zapaleniu skóry?

Wielu chorych zastanawia się, czego nie można jeść przy atopowym zapaleniu skóry. Jak już wspomnieliśmy wcześniej, dieta w AZS powinna zawierać przede wszystkim produkty dobrze tolerowane przez atopika. Niekorzystny wpływ na zdrowie pacjenta mogą mieć pokarmy określane przez dietetyków „wielką ósemką alergenów pokarmowych”, a są to m.in.: 

• białko mleka krowiego, 

• białko jaj kurzych, 

• skorupiaki, 

• mięczaki, 

• soja, 

• pszenica,

• ryby, 

• orzeszki arachidowe i orzechy.

Wysoki potencjał alergizujący wykazuje też seler, łubin, gorczyca, mięso, sezam. Oczywiście nie można wykluczyć powyższych pokarmów z diety bez przeprowadzenia odpowiednich testów alergicznych. 

Należy unikać produktów wysokoprzetworzonych, które zawierają m.in. barwniki i konserwanty mogące zaostrzyć zmiany skórne w AZS. Badania pokazały, że nadmierne spożywanie pokarmów wysokoprzetworzonych takich jak np.: białe pieczywo, słodycze, dania typu instant, fast food, produkty z białej mąki - zwiększa też ryzyko wystąpienia atopowego zapalenia skóry.

Co jeść przy atopowym zapaleniu skóry? 

Dieta przy AZS powinna obfitować w pokarmy zawierające substancje o działaniu przeciwzapalnym. W codziennym jadłospisie nie może zabraknąć warzyw i owoców, które dostarczają organizmowi karotenoidy, flawonoidy, witaminy i składniki mineralne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania. Szczególnie wartościowe dla chorych na atopowe zapalenie skóry są produkty spożywcze zawierające nienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 (kwas eikozapentaenowy EPA i kwas dokozaheksaenowy DHA), witaminę E i cynk. Pomocna może okazać się też suplementacja witaminy D (zalecana przez Polskie Towarzystwo Chorób Atopowych). Witamina D poprawia szczelność bariery naskórkowej i  jest istotnym modulatorem odpowiedzi immunologicznej.

Pozytywny wpływ na atopowe zapalenie skóry może wykazywać kwas γ-linolenowego należący do kwasów tłuszczowych omega-6. Cennym źródłem tej substancji jest m.in. wiesiołek, ogórecznik, czarna porzeczka. Warto wspomnieć również o probiotykach. Jak udowadniają badania, szczep bakterii kwasu mlekowego Lactobacillus plantarum wpływa korzystnie na leczenie AZS. Warto więc rozważyć suplementację probiotykami. Ważnym elementem diety przy AZS jest również dbanie o odpowiednie nawodnienie organizmu. Rekomendujemy, by przyjmować dziennie około 2 l płynów pod różną postacią.

Podsumowując, pamiętajmy, aby na własną rękę nie wykluczać z jadłospisu żadnych pokarmów, gdyż szczególnie w przypadku dzieci grozi to niedoborami witamin oraz minerałów. Dieta przy atopowym zapaleniu skóry powinna bazować na produktach niskoprzetworzonych, bogatych m.in. w witaminę D, witaminę E, cynk, kwasy omega-3 i omega-6.