Depresja reaktywna (egzogenna): przyczyny, objawy i leczenie

Co to jest depresja reaktywna?

Depresja reaktywna, określana również egzogenną, stanowi odmianę depresji pojawiającą się u pacjenta w wyniku oddziaływania czynników pochodzenia zewnętrznego – psychospołeczne bądź traumatyzujące wydarzenia. Dlatego też może pojawić się w konsekwencji występowania problemów osobistych bądź zawodowych, doświadczeniem  traumatycznych przeżyć, choroby, wypadku lub śmierci w rodzinie. Zaburzenie to polega jednak nie na chwilowym pogorszeniu nastroju, lecz na objawach, które utrzymują się ponad dwa tygodnie i w znacznym stopniu wpływają na codzienne funkcjonowanie chorego.

Depresja psychotyczna – przyczyny

Wśród przyczyn pojawienia się depresji psychotycznej zwraca się uwagę na zaburzenia hormonalne, szczególnie utrzymujący się wysoki poziom kortyzolu u osób chorych. Uważa się również, że pojawienie się depresji psychotycznej może mieć podłoże genetyczne. W badaniach rodzin z depresją psychotyczną wykazano że 10% chorych miało krewnego z tym samym schorzeniem, a 5% – krewnego z innymi zaburzeniami psychotycznymi. Uważa się również, że występowanie w rodzinie chorego zaburzenia dwubiegunowego wiąże się z pojawieniem się depresji psychotycznej.

Zwraca się również uwagę na podobne przyczyny powstawania depresji psychotycznej jak w innych zaburzeniach depresyjnych. Mowa tu o zaburzeniu funkcjonowania neuroprzekaźników w mózgu oraz doświadczeniu traumatycznych zdarzeń życiowych.

Przyczyny depresji reaktywnej

Trudno jednoznacznie wskazać przyczyny występowania depresji reaktywnej, Wpływ na jej pojawienie się ma przede wszystkim sytuacja życiowa pacjenta, traumatyczne przeżycia czy przykre doświadczenia. Do typowych czynników stymulujących rozwój depresji reaktywnej należą jednak:

• śmierć bliskiej osoby,
• ciężka, przewlekła choroba lub kalectwo,
• rozstanie z partnerem życiowym,
• utrata pracy i źródła utrzymania, związana z tym niestabilna sytuacja finansowa,
• długotrwały konflikt rodzinny,
• alienacja społeczna lub prześladowanie,
• toksyczna, wyniszczającą relacja,
• problemy zdrowotne wśród bliskich osób.

Objawy depresji reaktywnej

W przebiegu depresji reaktywnej mogą wystąpić wszystkie objawy depresji. Niemniej jednak jej obraz zdecydowanie różni się od epizodu depresji endogennej, czyli występującej samoistnie. W tym znaczeniu depresji reaktywnej oprócz uczucia smutku i przygnębienia towarzyszy również drażliwość, czyli skłonność do reagowania zdenerwowaniem oraz irytacją. Częstym objawem depresji egzogennej jest również lęk, a objawy są wyraźnie związane z okolicznościami, które je wywołują. Dodatkowo, wśród typowych objawów depresji reaktywnej wymienić można:

• nastrój depresyjny, smutek i przygnębienie,
• utrata zainteresowań i zdolności do przezywania przyjemności,
• niska samoocena, brak wiary w siebie,
• pesymizm i poczucie beznadziei,
• permanentne zmęczenie i utrata energii życiowej,
• anhedonia,
• problemy z koncentracją, pamięcią i skupieniem uwagi,
• brak chęci do podejmowania nowych wyzwań i rozwoju,
• uogólniony lęk, w tym lęk napadowy i depresyjny,
• drażliwość, płaczliwość, a nawet rozpacz,
• zaburzenia snu – nadmierna senność lub bezsenność,
• brak apetytu i związany z tym spadek wagi lub wręcz przeciwnie nadmierny apetyt i przyrost masy ciała.

Co więcej, u osób z depresją reaktywną zaobserwować można zaburzenia snu i utratę zainteresowań, unikanie kontaktu z ludźmi, a w skrajnych przypadkach występować mogą zachowania autodestrukcyjne oraz myśli samobójcze.

Leczenie depresji egzogennej

Każdy epizod zaburzeń depresyjnych wiąże się z koniecznością kompleksowej diagnozy psychologicznej oraz psychiatrycznej, a następnie rozpoczęcie kompleksowego leczenia. Podstawową formą leczenia depresji egzogennej jest wdrożenie odpowiedniej psychoterapii. Niemniej jednak należy wskazać, że w niektórych przypadkach konieczne jest również rozpoczęcie farmakoterapii. W leczeniu depresji egzogennej zastosowanie mają przede wszystkim leki z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny. Co ważne, zdecydowanie większe znaczenie ma jednak pomoc psychoterapeutyczna, która polega na zaproponowaniu i nauczeniu technik relaksacyjnych, praca z myślami, a także uczeniem się tolerowania sytuacji rynkowych. Dzięki temu chory ma szansę na zmianę sposobów reagowania oraz strategii radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, co w konsekwencji umożliwia zmniejszenie natężenia lęku. Z tego względu psychoterapia ma również znaczenie w zapobiegania nawrotom depresji reaktywnej. W tym znaczeniu należy wskazać, że celem leczenia depresji reaktywnej jest nie tylko ustąpienie objawów i uzyskanie remisji, ale również minimalizowanie ryzyka wystąpienia nawrotów depresji w przyszłości. Warto również wskazać, że w przypadku depresji aktywnej formą leczenia jest upływ czasu, który zmniejsza oddziaływanie czynnika traumatyzującego.

Warto również wskazać, że leczenie uzależnione jest od czasu trwania depresji reaktywnej. Jeżeli depresja egzogenna mija w ciągu miesiąca od jej rozpoznania, wówczas można mówić o reakcji depresyjnej i wystarczającym postępowaniem może być psychoterapia. Niemniej jednak czasami objawy nie ustępują w ciągu miesiąca, lecz znacznie się wydłużają w czasie. W takim przypadku, jeżeli utrzymują się one do dwóch lat, taką postać depresji egzogennej określa się mianem przedłużonej reakcji depresyjnej. Ten typ depresji pojawia się między innymi u osób, które doświadczyły śmierci bliskiej osoby i nie potrafią zakończyć okresu żałoby. Jeżeli jednak depresja egzogenna utrzymuje się powyżej dwóch lat, wówczas mamy do czynienia z dystymią, stanowiącą utrwalony smutek stający się niejako drugą naturą człowieka.

Osoby, które obserwują u siebie objawy depresji, mogą przeprowadzić u siebie rodzaj samodiagnozy, którą umożliwia skala depresji Becka. W przypadku rozpoznania u siebie oznak depresji należy udać się do psychologa lub psychiatry, który pomoże w wyleczeniu zaburzeń.